Morgunblaðið - 08.03.2017, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. MARS 2017
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ídag eru eitthundrað ár fráþví að rúss-
neska keisaranum
var steypt af stóli.
Febrúarbyltingin, sem heitir
svo vegna þess að hún hófst
hinn 23. febrúar í júlíanska
dagatalinu, var sprottin upp úr
óánægju borgara- og bænda-
stéttanna með skort sinn á
völdum og áhrifum í rússnesku
samfélagi. Hrakfarir rússneska
hersins í fyrri heimsstyrjöld
færðu síðan neista að púður-
tunnunni, sem kostaði Nikulás
II. keisaraembætti sitt.
Það hefur lengi verið áleitin
spurning, hvernig þróun heims-
sögunnar hefði orðið, ef þeim
sem tóku við stjórnar-
taumunum fyrir eitt hundrað
árum hefði tekist að mynda
stöðuga stjórn í Rússlandi. Ým-
islegt má ráða af þeim skrefum
sem bráðabirgðastjórnin svo-
nefnda steig á fyrstu vikum sín-
um, þar sem hún tryggði jafnan
kosningarétt kvenna og karla,
mál- og prentfrelsi svo fátt eitt
sé nefnt.
Bráðabirgðastjórnin náði
hins vegar ekki að takast á við
stærstu vandamálin nógu
skjótt. Þrátt fyrir að megn
stríðsþreyta ríkti í Rússlandi
taldi stjórnin það skyldu sína að
standa við bandalag Rússa með
Bretum og Frökkum gegn mið-
veldunum. Bændur vildu meira
land, en jarðnæði hafði löngum
verið á forræði aðalsmanna í
Rússlandi. Þá var víða fæðu-
skortur. Allt þetta
var tekið saman í
slagorði bolsévika:
„Við viljum frið,
land og brauð!“
Með slíku lýðskrumstali
tókst að hola stuðning við
bráðabirgðastjórnina jafnt og
þétt, allt þar til bolsévíkar
Leníns treystu sér í nóvember
til þess að ræna völdum. Eftir
þá valdatöku, sem dubbuð var
upp sem „bylting“, sá almenn-
ingur hins vegar lítið af friði,
landi eða brauði, en þeim mun
meira af blóði. Við tók harð-
stjórn í nærri því 75 ár, sem
tókst ekki bara að bjaga rúss-
neskt samfélag, heldur hafði
gríðarleg áhrif á þróun al-
þjóðamála langt fram eftir 20.
öld.
Það er því von, að menn
hugsi á þessum tímamótum,
hvernig heimssagan hefði get-
að þróast öðruvísi, ef þeir sem
tóku við stjórnartaumunum
fyrir réttri öld hefðu borið
gæfu til þess að halda þeim.
Hvað hefðu margir lifað, sem
urðu fyrir barðinu á helstefnu
kommúnismans? Hvernig
hefði það Rússland sem aldrei
varð litið út í dag, ef það hefði
ekki þurft að þola þær efna-
hagslegu búsifjar sem fylgdu
áætlunarbúskap?
Engin leið er að svara þess-
um spurningum. Hitt er þó vit-
að, að það sem tók við af bráða-
birgðastjórninni í nóvember
1917 reyndist einn mesti harm-
leikur sögunnar.
100 ár eru í dag frá
febrúarbyltingunni}Rússland sem ekki varð
Uffe Ellemann-Jensen, fyrr-
verandi utanríkis-
ráðherra Dan-
merkur, sagði í
fróðlegu viðtali í
Morgunblaðinu í
gær, að Evrópusambandið ætti
við svo mikla erfiðleika að
stríða að það þyrfti ekki fleiri
„vandræðagemsa“, og átti þar
við Íslendinga. Ummælin eru
eflaust látin falla í nokkurri
glettni, en öllu gamni fylgir
nokkur alvara.
Ellemann-Jensen tekur
nefnilega fram að nú séu miklir
óvissutímar, sem kalli á það að
Evrópusambandsríkin vinni
nánar saman, jafnvel þó að
samrunaferlið sjálft fari mis-
hratt eftir löndum. „Ríki verða
að taka þátt eða segja skilið við
Evrópusambandið,“ segir hann
og vísar þar til ríkja eins og
Bretlands, sem vilji helst næla
sér í bestu „rúsínurnar úr kök-
unni“ án þess að taka nokkuð á
sig af vanköntunum sem fylgi.
Ummæli utanríkisráðherr-
ans fyrrverandi
segja sína sögu.
Hvernig þjóð yrðu
Íslendingar innan
Evrópusambands-
ins? Myndum við
þiggja allt sem frá
því kæmi möglunarlaust, eða
værum við alltaf að reyna að
finna „rúsínur“ eins og hann
orðaði það? Miðað við tal þeirra
sem styðja aðild Íslands á það
að vera leikur einn fyrir aðild-
arríkin að fá undanþágur hér
og þar á því sem þeim mislíkar,
jafnvel þvert á það sem Evr-
ópusambandið heldur sjálft
fram, og þess vegna þurfi að-
ildar-„viðræður“ til þess að sjá
hvað leynist „í pakkanum“.
Ellemann-Jensen blæs hins
vegar á þetta tal. „Þið vitið full-
komlega hvað er í pakkanum,“
segir hann og bætir við: „Vit-
anlega er Evrópusambandið
ekki lokaður pakki. Þið vitið
hvað þið væruð að fara út í. Og
ef þið eruð ekki reiðubúin til
þess, haldið ykkur þá fyrir utan
sambandið.“
Uffe Ellemann-
Jensen svarar útúr-
snúningi íslenskra
ESB-sinna}
Pakkinn er galopinn
Þ
að var rétt hjá Guðna Th. Jóhannes-
syni, forseta Íslands, að fara ekki
undan í flæmingi í viðtali við Lög-
réttu, tímarit laganema, sem Morg-
unblaðið birti frétt úr á forsíðu í
fyrradag, þar sem forsetinn var spurður út í
skoðanir hans á landsdómi. Guðni svaraði af-
dráttarlaust: „Burt með landsdóm! Hann á ekk-
ert erindi í stjórnarskrá.“ Hefði ég verið spurð
þessarar spurningar hefði ég að vísu kosið að
svara með öðrum hætti: Ég hefði sagt burt með
þá þingmenn sem misnota landsdóm í pólitísk-
um tilgangi. Raunin varð sem betur fer sú að
aðeins einn þingmaður (sem er einum of mikið)
situr enn á þingi sem ber varð að pólitískri mis-
notkun til þess að koma höggi á pólitískan and-
stæðing, sú er Oddný G. Harðardóttir.
Forsetinn benti á að hann hefði sagt þessa
skoðun sína áður en hann tók við embætti forseta Íslands
og hann segði það enn að í endurreisnarstarfinu eftir hrun
hefði verið feigðarflan að nýta forn og úrelt ákvæði um
landsdóm.
Hann segir það hafa sýnt sig að niðurstaða dómsins hafi
fremur sundrað en sameinað og það á versta tíma. Og
niðurstaðan hafi alls ekki verið í samræmi við það sem að
var stefnt, að þeir sem bæru pólitíska ábyrgð myndu axla
hana og taka afleiðingunum.
Vitanlega voru það ekkert annað en pólitískar, heiftúð-
ugar ofsóknir á hendur einum manni, Geir H. Haarde,
fyrrverandi forsætisráðherra, sem réðu því að hluti 33ja
þingmanna greiddi því atkvæði 28. september
2010 að Geir einn væri dreginn fyrir lands-
dóm.
Að baki atkvæðagreiðslunni hjá hluta Sam-
fylkingarinnar var ógeðslegt samsæri sem
gekk út á að tryggja sekt Geirs en forða Ingi-
björgu Sólrúnu Gísladóttur, fyrrverandi utan-
ríkisráðherra í ríkisstjórn Geirs, frá ákæru.
Þau sem stóðu að baki þessu ógeðslega sam-
særi voru þáverandi þingmenn Samfylkingar-
innar, Helgi Hjörvar, Ólína Þorvarðardóttir,
Sigríður Ingibjörg Ingadóttir og Skúli Helga-
son. Ólína Þorvarðardóttir og Sigríður Ingi-
björg greiddu einnig atkvæði með því að
stefna Árna M. Mathiesen, fyrrverandi fjár-
málaráðherra, fyrir landsdóm, og Samfylk-
ingarþingmennirnir Helgi Hjörvar, Magnús
Orri Schram, Oddný G. Harðardóttir, Skúli
Helgason og Valgerður Bjarnadóttir greiddu atkvæði
gegn því að Björgvin G. Sigurðsson, fyrrverandi við-
skiptaráðherra væri ákærður. Mörður Árnason greiddi
ekki atkvæði um ákæruna gegn Björgvin G. Sigurðssyni.
Enginn ofangreindra situr enn á Alþingi nema Oddný
og farið hefur fé betra, ekki satt?
Forsetinn gaf með svari sínu í Lögréttu ágætt tækifæri
til þess að rifja upp þenna ljóta blett á sögu Alþingis. Við
eigum að rifja hann upp reglulega og draga fram í dags-
ljósið nöfn þeirra þingmanna sem komu fram með ofan-
greindum hætti í septemberlok 2010, sjálfum sér og Al-
þingi til ævarandi skammar. agnes@mbl.is
Agnes
Bragadóttir
Pistill
Burt með þá sem misnota landsdóm
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Kristján H. Johannessen
khj@mbl.is
Niðurstöður rannsóknargefa til kynna að ís-lenska heilsugæsluskorti þá skilvirkni sem
Norðmenn búa við, en fjölmargir Ís-
lendingar hafa ekki aðgang að einum
tilteknum heimilislækni og verða að
reiða sig á dýrari úrræði í formi
vaktþjónustu og sjálfstætt starfandi
sérgreinalækna.
Segir frá þessu í nýjustu útgáfu
Læknablaðsins, en það voru lækn-
arnir Héðinn Sigurðsson og Kristján
G. Guðmundsson, Sunna Gestsdóttir
faraldsfræðingur og Sigríður Hall-
dórsdóttir hjúkrunarfræðingur sem
unnu að rannsókninni.
Markmið hennar var að kanna
upplifun íslenskra heimilislækna
sem starfað hafa bæði í Noregi og á
Íslandi, nýta reynslu þeirra og
stuðla þannig að umbótum í íslenskri
heilbrigðis- og velferðarþjónustu.
Við gerð rannsóknarinnar voru tekin
hálfstöðluð viðtöl við 16 íslenska
heimilislækna starfandi hér á landi á
rannsóknartímanum árin 2009 til
2010. Frá heimkomu læknanna frá
Noregi voru liðin tvö til tíu ár.
Allir eiga sinn heimilislækni
Læknarnir veltu upp helstu
kostum opinbers reksturs, einkarek-
ins og blandaðs kerfis, en „kostir
norska heilbrigðiskerfisins, að mati
þátttakenda, er að þar hafa allir sinn
heimilislækni og þannig næst góð yf-
irsýn yfir heilsuvanda fólks,“ segir í
niðurstöðum rannsóknarinnar.
Héðinn Sigurðsson læknir segir
heimilislækna í Noregi vera hlið-
verði fyrir sérhæfða læknisþjónustu
og að góð upplýsingagjöf sé milli
þjónustustiga. Er slíkt til þess fallið
að hindra tvíverknað í þjónustu.
„Það sem einkennir íslenska
heilbrigðiskerfið utan sjúkrahúsa er
mikið streymi sjúklinga til sér-
greinalækna án tilvísana frá heim-
ilislæknum,“ segir í niðurstöðum.
„Þetta er eitt af stóru vanda-
málunum hjá okkur og það sér í raun
ekki fyrir endann á þessu,“ segir
Héðinn og heldur áfram: „Ef við
horfum á þetta frá norsku sjónar-
horni, þá má segja að Norðmenn eigi
næga peninga í kerfið, en þeir
myndu eflaust segjast ekki hafa efni
á því fyrirkomulagi sem við höfum.“
Þá er jafnframt bent á í rann-
sókninni að álag á vaktþjónustu utan
dagvinnutíma sé áberandi hér á
landi, miðlægri skráningu sjúklinga í
heilsugæslu sé ábótavant og að
sjúkraskrárkerfið sé nokkuð lakara
á Íslandi en í Noregi.
Þegar kemur að samanburði á
sjúklingum í Noregi og á Íslandi er
það meðal annars reynsla þátttak-
enda rannsóknarinnar að ekki sé
haldið vel eða heildstætt utan um
hvern sjúkling hér á landi og að sam-
fellu skorti í þjónustunni. Þá sé ekki
sama meðferðarsamband milli sjúk-
lings og heimilislæknis og í Noregi,
auk þess sem talsvert sé um ómark-
vissar heimsóknir til sérgreina-
lækna.
Horfi til nágrannaþjóða
„Það er samdóma álit viðmæl-
enda að betur sé búið að heimilis-
lækningum í Noregi en á Íslandi og
heilbrigðisþjónustan skilvirkari.
Þeir telja einnig að til að auka áhuga
læknanema og nýliðun í heimilis-
lækningum á Íslandi sé brýnt að
bjóða upp á gott starfsumhverfi.
Þegar gerðar eru breytingar á ís-
lenska heilbrigðiskerf-
inu er mikilvægt að líta
til reynslu nágranna-
þjóða þar sem vel hefur
tekist til við skipulag þjónust-
unnar að mati fagaðila,“ segir
í ályktun rannsóknar.
Skilvirknin er meiri í
Noregi en hér á landi
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Heilsugæsla Nálgast má umfjöllun um rannsóknina, sem ber saman heim-
ilislækningar hér og í Noregi, í heild sinni í nýjustu útgáfu Læknablaðsins.
Í inngangi rannsóknarinnar er
meðal annars bent á að íslensk-
ir læknar séu ekki eins ánægðir
í starfi og kollegar þeirra í Nor-
egi. Er ástæðan fyrst og fremst
talin vera „launamunur og of fá
tækifæri til að beita sérþekk-
ingu sinni“, segir þar.
Hvað einkarekstur snertir
segir að lítill hluti íslenskra
heimilislækna stundi þá starf-
semi þar sem stjórnvöld hafa
lengst af stuðlað að því að
starfsemin sé undir hatti
hins opinbera.
Á höfuðborgar-
svæðinu eru þegar
starfandi tvær einka-
reknar heilsugæslu-
stöðvar, Salastöðin
og heilsugæslustöðin
í Lágmúla. Síðar á
þessu ári munu svo
tvær nýjar einkarekn-
ar heilsugæslustöðvar
verða opnaðar, á Bílds-
höfða og í Urðarhvarfi.
Ekki eins
ánægðir
HEILSUGÆSLAN