Morgunblaðið - 27.05.2017, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. MAÍ 2017
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Íslensk repju-olía var í vik-unni notuð í
fyrsta skipti til að
knýja fiskiskip.
Skinney-Þinganes
á Höfn í Horna-
firði gerir skipið út. Fyrir-
tækið hefur áform um að
kanna möguleikana á að
rækta repju í Flatey á Mýrum
eins og fram kom í frétt í
Morgunblaðinu í gær og nýta
hana sem eldsneyti á skip fé-
lagsins. Markmið til lengri
tíma væri að nota repjuolíu
sem eldsneyti á skipaflota
landsins.
Repjuolían var sett um borð
í skipið Þinganes sem fór á
humarveiðar á fimmtudag.
Var dísilolía blönduð hreinni
repjuolíu í hlutföllunum 95 á
móti fimm.
Jón Bernódusson, skipa-
verkfræðingur á Samgöngu-
stofu, hefur átt frumkvæðið
að tilraunum og rannsóknum
á að nota repjuolíu sem elds-
neyti á skip á Íslandi.
Í viðtali í Morgunblaðinu
fyrir fimm árum benti Jón á
að sérstaklega væri brýnt að
finna nýjan orkugjafa í stað
jarðolíu áður en siglingaleiðir
opnuðust vegna bráðnunar
íssins á norðurskautinu.
„Þegar farið verður að sigla
Norðaustur-Atlantshafsleið-
ina og norður fyrir Síberíu
mun umræðan snúast að 90-
95% hluta um umhverfismálin
og hættuna á um-
hverfisslysum,“
sagði Jón í viðtal-
inu. „Ekki er verið
að ræða um skipin
sem slík enda
verða notuð skip
sem styrkt eru sérstaklega til
siglinga í ís. Ef skip strandar
á heimskautasvæðunum og ol-
ían fer í sjóinn er fjandinn
laus, ef olían er jarðdísill.“
Í viðtalinu rekur Jón kosti
repjunnar og segist sann-
færður um að hún sé einfald-
asta lausnin á umhverfis-
vanda norðurslóðasiglinga til
framtíðar. Hægt sé að nota
lífdísil úr repjuolíu eða repju-
olíuna sjálfa. Hún geti komið í
stað jarðdísils án þess að
breyta þurfi vélum. Þá sé hún
lífræn afurð, sem leysist upp í
náttúrunni á innan við þremur
vikum og skilji ekki eftir nein
spjöll á náttúru.
Hrein repjuolía var notuð á
Þinganes. Olían er það hrein
að 400 lítrar af henni voru
settir á eldsneytistanka skips-
ins, en 20 lítrar skildir eftir til
að nota í eldhúsi skipsins og
mötuneyti útgerðarinnar.
Áform Skinneyjar-Þinga-
ness um að kanna forsendur
til að rækta repju til að nota á
skip fyrirtækisins sýna að al-
vara býr að baki. Tilraun
þessi er aðeins eitt skref á
langri leið. En forsenda þess
að komast í mark er að leggja
af stað.
Tilraunir með að
nota repju í stað
jarðdísils gefa góð
fyrirheit}
Róið á repju
Grímuklæddirmenn vopn-
aðir vélbyssum
réðust á rútu með
kristnum koptum,
sem voru á leið í
heimsókn í klaust-
ur suður af Kaíró í gær.
Árásarmennirnir voru á þrem-
ur pallbílum, óku að rútunni
og hófu skothríð. 28 manns
létust í árásinni. Sagði í frétt-
um í Egyptalandi að meðal
hinna látnu væri fjöldi barna.
Vígamenn hryðjuverka-
samtakanna Ríkis íslams hafa
ítrekað ráðist á kristna menn í
Mið-Austurlöndum. Á pálma-
sunnudag, 9. apríl, voru 45
manns vegnir í sprengjuárás-
um á kirkjur í Alexandríu og
Tanta í Egyptalandi. Í desem-
ber í fyrra voru 29 drepnir í
kirkju Péturs og Páls postula.
Fleiri árásir hafa verið gerðar
í nafni Ríkis íslams.
Kristnir menn hafa einnig
átt undir högg að sækja í Írak
og Sýrlandi. Þar hafa verið að
verki bókstafstrúarmenn, ým-
ist í nafni Ríkis íslams, hryðju-
verkasamtakanna
al-Qaeda, eða und-
ir öðrum merkj-
um.
Markmiðið er að
sundra og skapa
úlfúð og tor-
tryggni, fá yfirvöld til að
sleppa sér þannig að fólk rísi
upp. Forysta Ríkis íslams seg-
ir hreint út að grimmilegur
glundroði og villimannsleg
ódæðisverk séu betri en
stöðugleiki þar sem vantrú
ræður ríkjum. Hryðjuverkin
bera þessu vitni.
Á mánudag var framið blóð-
ugt hryðjuverk í Manchester í
Englandi, sem eðlilega var
slegið upp í fréttum. 22 menn
létu lífið í árásinni. Þar af voru
sjö börn undir 18 ára aldri.
Þótt fréttir af ódæðinu í
Egyptalandi í gær verði ekki
jafn áberandi er rétt að hafa
hugfast að sami ásetningur
býr að baki, sama ofstæk-
isfulla hugmyndafræðin og
sama lítilsvirðingin gagnvart
lífi annarra og því sem öðru-
vísi er.
Ríki íslams beinir
spjótum sínum að
kristnum mönnum í
Mið-Austurlöndum}
Ódæðisverk í Egyptalandi
M
ér finnst umræður um smekk-
vísi hafa verið heldur lítið
áberandi hér á landi und-
anfarin ár, og áratugi jafnvel,
en smekkvísi, sem andstæðan
við smekkleysi, er nokkuð sem er til þess fall-
in að gera samfélag okkar fegurra og betra í
dagsins önn. Öllum er gefinn smekkur, rétt
eins og frelsið er öllum gefið. Það var mér því
sérstakt fagnaðarefni þegar ég tók eftir því
að umræður um smekk höfðu skyndilega risið
upp í kjölfar opnunar bandarísku heildversl-
unarinnar Costco nú í vikunni. Velta sumir
því nú fyrir sér hvort það sé nógu fínt að láta
sjá sig í búðinni, að gefa sig múgæsingi á vald
og leyfa sér að sogast inn í það sem þarna
hefur verið í gangi síðustu daga. Hvað þýðir
það að bíða í röð til að geta mögulega keypt
ódýra hluti og mikið af þeim? Er það græðgi, eða ráð-
deildarsemi? Er mikil smekkvísi í því fólgin að hamstra
hluti og gorta svo af því á Facebook? Myndi mér verða
tekið fagnandi ef ég kæmi heim með heilan fíl úr Costco,
þegar ég ætlaði rétt að skjótast út eftir mjólkurpotti?
Fjallað er um smekk og fagurfræði í nýútkominni bók
Gunnars J. Árnasonar listheimspekings, Ásýnd heims-
ins, um listir og fagurfræði í hugmyndaheimi nútímans,
en meðal þess sem þar er rakið er hvernig smekkvísin
hefur þróast í gegnum aldirnar. Meðal annars er farið
yfir það hvernig umræða um smekk hafi verið ein af
þeim leiðum sem konum stóðu til boða til að taka þátt í
samfélaginu, þegar þær þurftu að búa við ýmsar hindr-
anir að öðru leyti. Eins og fram kemur í bók-
inni þá birti breski heimspekingurinn og
gagnrýnandinn Joseph Addison (1672 - 1719 )
röð greina í breska blaðinu Spectator þar
sem hann lýsir þýðingu vandaðs smekks fyrir
hinn nútímalega upplýsta borgara. „Smekk-
vísi var í því fólgin að finna til ánægju af
réttu tilefni, ekki eingöngu til að slökkva
nautnaþörf með öllum tiltækum ráðum.
Ómenntaður lýður gerði engan greinarmun á
því hvað gladdi hann, en ólíkt honum leitaði
hinn smekkvísi maður ekki fullnægju hvar
sem hana væri að finna.“ Þá sagði Addison
smekkvísina eina helstu vörnina gegn smekk-
leysi. „Ef smekkvísi var til marks um siðfág-
un og dyggð, þá var smekkleysi til marks um
óhóf, taumleysi, öfgar, græðgi og almennt
dómgreindarleysi.“
43.000 manns þegar síðast var talið skoða og deila nú
myndum og upplýsingum í gríð og erg úr Costco á
Facebook-síðunni Keypt í Costco Ísl.- Myndir og verð,
og er ég þar á meðal. Mér finnst það ekki bera vott um
neina sérstaka fágun af minni hálfu að skruna í gegnum
síðuna mörgum sinnum á dag og dásama í huganum alla
þessa ofgnótt varnings sem þarna er að finna, og láta
mig hlakka til að komast í dýrðina. Ég leitaði reyndar
lengi að góðri ástæðu til að kaupa mér kort í versluninni,
en það sem á endanum varð til þess að ég ákvað að
kaupa mér Costco-kort var þegar mynd var deilt af ein-
um lítra af grískri jógúrt á ótrúlegu verði. Gríska jóg-
úrtin varð mér að falli. tobj@mbl.is
Þóroddur
Bjarnason
Pistill
Gríska jógúrtin varð mér að falli
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Vilhjálmur A. Kjartansson
vilhjalmur@mbl.is
Ekki verður deilt um árangurveipunnar (rafrettunnar) íbaráttunni við tóbaksreyk-ingar. Hún er óumdeil-
anlega besta skaðaminnkunartæki
gegn reykingum sem nokkurn tímann
hefur komið fram,“ segir Guðmundur
Karl Snæbjörnsson læknir.
Þá segir hann að út frá fjölda
rannsókna sem liggi fyrir sé ekkert
sem bendi til þess að veipur séu
hættulegar eða skaðlegar heilsu fólks
heldur þvert á móti batni heilsufar
allra sem byrji að veipa og hætta að
reykja hefðbundið tóbak.
„Veipur eru fyrir þá sem reykja
og vilja hætta reykingum. Það er
fjöldi rannsókna sem sýna að veipurn-
ar hafi jákvæð áhrif á t.d. astma-
sjúklinga sem hætta að reykja. Þetta
snýst allt um það að hjálpa fólki að
hætta að reykja og með þeirri aðferð
sem því hugnast best. Við verðum að
vinna út frá þeim forsendum.“
Eina þekkta aukaverkunin af
notkun veipa er að sögn Guðmundar
möguleg erting í hálsi í fáum tilvikum,
en slíkt megi leysa með einföldum
hætti.
„Komi slíkt tilfelli upp er þetta
bara spurning um að stilla blönduna
betur sem fer í veipuna.“
Læknaráð Íslands segir í um-
sögn sinni um frumvarp heilbrigðis-
ráðherra að hætta sé á aukinni nikó-
tínfíkn sem leitt geti til aukinnar
neyslu hefðbundins tóbaks.
„Læknaráð Íslands tekur undir
þau sjónarmið sem fram koma í frum-
varpi að aukin notkun rafsígarettna
geti rutt braut til níkotfínfíknar og
þannig til hefðbundinnar tóbaks-
neyslu þar sem með þeim sé líkt eftir
reykingum og þær gerðar eðlilegar,“
segir í áliti ráðsins.
Þá eru bæði Læknaráð Íslands
og Embætti landlæknis sammála um
að setja þurfi skýrar reglur um heim-
ild til sölu, markaðssetningar og notk-
unar á rafsígarettum og áfyll-
ingarílátum.
Þá segir enn fremur í áliti land-
læknis að tryggja þurfi eftirlit með
veipum.
„Embætti landlæknis telur nauð-
synlegt að sett verði lög sem taka á
innflutningi, sölu og markaðssetningu
á rafsígarettum og tryggja eftirlit
með slíkum vörum,“ segir í áliti land-
læknis, en með þessu telur landlækn-
isembættið að tryggt sé að á markaði
séu viðurkenndar og öruggar vörur.
Gamalt og úrelt viðhorf
Guðmundur Karl er ekki sam-
mála þeim sjónarmiðum sem sett eru
fram í álitum Læknafélags Íslands og
Embætti landlæknis. Frumvarpið
setur að hans sögn veipur í hóp með
hefðbundnu tóbaki og það séu stór-
skaðleg og hættuleg skilaboð út í
samfélagið. Að vara við fíkn í veipum,
ásamt öðrum nikótínvörum, er heldur
ekki byggt á vísindum að hans sögn.
„Fíkn af hreinu nikótíni er ein-
faldlega ekki mælanleg í rann-
sóknum, ef nokkur. Það er allt annað
en nikótín í tóbaki sígaretta sem er
þar eitt efna ásamt 7-10 þúsundum
annarra efna sem mörg hver eru til-
sett til að auka á fíkn þess. Þess
vegna er leyfð sala nikótínlyfja allt
frá 12 ára aldri í Bandaríkjunum og
Bretlandi, slíkt væri ekki leyft ef ein-
hver fíkn væri af þeim og sama á við
um hreint nikótín í veipunum.“
Þá segir Guðmundur Karl óttast
að breyting á lögum um tóbaksvarnir
muni senda þau skilaboð út í sam-
félagið að veipurnar séu jafn skaðleg-
ar og hefðbundnar reykingar.
„Þær forsendur sem gefnar eru í
frumvarpi ráðherra eru úreltar og
byggja á hræðsluáróðri en ekki vís-
indum,“ segir hann og bendir jafn-
framt á að ekkert bendi til þess að
veipunotkun auki notkun á tóbaki.
Þvert á móti bendi allt til að veip-
urnar hafi dregið stórlega úr hefð-
bundnum reykingum. Fjöldi þeirra
sem veipa hér á landi og hafa hætt að
reykja eru t.d. 63% þeirra sem veipa
(birt með leyfi úr óbirtri rannsókn
Landlæknis).
Deilt um ágæti og
áhættu rafrettunnar
Veipur Ekki eru allir á eitt sáttir um ágæti svokallaðs veipufrumvarps.
Meginmarkmið frumvarps heilbrigðisráðherra er annars vegar að setja
ákvæði í lög um heimildir til innflutnings, sölu og markaðssetningar á
rafsígarettum og eftirlit með slíkum vörum og hins vegar að setja ákvæði
um heimildir til notkunar þeirra.
Þannig er með frumvarpinu lagt til að sömu reglur gildi um sölu og
markaðssetningu á rafsígarettum og áfyllingarílátum og gilda um tóbak
samkvæmt gildandi lögum og að sömu reglur gildi varðandi heimildir til
notkunar rafsígarettna og gilda um annað tóbak, þ.e. óheimilt verði að
nota rafsígarettur í þjónusturýmum stofnana, fyrirtækja og fé-
lagasamtaka, svo sem á veitinga- og skemmtistöðum.
Meginefni frumvarpsins
EINS OG ANNAÐ TÓBAK