Dagblaðið Vísir - DV - 29.12.2017, Blaðsíða 64

64 menning - Menningarannáll 2017 Áramótablað 29. desember 2017
Víkingur í
meistaradeildina
Í janúar gaf Víkingur Heiðar Ólafsson út
sína fyrstu plötu hjá virta þýska útgáfufyr-
irtækinu Deutsche Grammophon, þar sem
hann leikur etýður bandaríska tónskáldsins
Phillip Glass. Þó að Víkingur hafi verið stór
fiskur hér á landi í mörg ár má segja
að nú hafi hann loksins kom-
ist upp í meistaradeildina
á hinu alþjóðlega sviði
klassískrar tónlistar. Plat-
an fékk gríðarlega góðar
móttökur, fékk frábæra
dóma í mörgum helstum
tímaritum heims, komst
ofarlega á metsölulista í
Evrópu og endaði á ófá-
um listum gagnrýnenda yfir
bestu plötur ársins.
Gísli Hauksson, forstjóri
GAMMA og listunnandi, nefndi árangur
Víkings á heimsvísu sem eitt það mark-
verðasta í íslensku menningarlífi á árinu:
„Víkingur Heiðar er að verða einn af þekkt-
ustu einleikspíanistum í heiminum og
sló sannarlega í gegn á árinu með flutn-
ingi á verkum Philips Glass fyrir Deutsche
Grammophon. Víkingur spilaði á árinu í
mörgum af helstu stórborgum heims og ég
var svo heppinn að fá að sjá hann í Elbsp-
hilarmonie í Hamborg, magnaður flutning-
ur í mögnuðu tónlistarhúsi.“
Myndlistarsenan
eignast heimili
Í mars var opnuð ný miðstöð fyrir íslenska
myndlist í gamalli síldarbræðslu frá 1948 á
Grandanum í Reykjavík. Arkitektarnir
Steinþór Kári Kárason og Ásmund-
ur Hrafn Sturluson hjá Kurt og Pí
höfðu frumkvæði að verkefn-
inu og endurhönnuðu þeir
bygginguna og hýsir það nú
Nýlistasafnið, Kling og Bang
auk stúdíós og sýningarrým-
is Ólafs Elíassonar. Byggingin
er orðin að nýjum miðpunkti
íslensku myndlistarsenunnar og
nefna margir álitsgjafar DV opnun
hússins sem eitt það markverðasta í
menningarlífinu á árinu. „Opnun Mars-
hallhússins á fyrri hluta ársins ber einna
hæst á myndlistarsviðinu og reyndar í
menningarflórunni almennt. Það er kraftur
í byggingunni og starfsemin er hinn eigin-
legi hljómbotn mannlífsins á Grandasvæð-
inu,“ segir Birta Guðjónsdóttir.
Umbreyting og hönnun hússins hef-
ur fengið mikið lof og hlaut til að mynda
Hönnunarverðlaun Íslands. Guðni Val-
berg arkitekt nefnir einnig hvernig hús-
ið gæti haft áhrif á borgarmyndina „Svo
er bara að vona að húsinu takist að verða
nógu sterkt akkeri til að stækka miðbæinn
alveg út í Örfirisey, en það er enn dálítið
slitið frá bænum. Nú er í bígerð að opna
nýja mathöll í Sjávarklasanum og með enn
frekari menningaruppbyggingu á aust-
anverðum Grandanum ásamt nýrri upp-
byggingu við Vesturbugt verður til samfelld
lifandi miðbæjarstarfsemi allt frá Örfirisey
að Hlemmi, og jafnvel alveg austur í Skeifu
með tíð og tíma.“
Bölvað Gott fólk
Í upphafi ársins fór fram nokkur umræða
um réttmæti þess að nota fréttir úr íslensk-
um samtíma, raunir og opin sár raunveru-
legra einstaklinga sem innblástur
fyrir skáldskap, þegar leikgerð
Þjóðleikhússins á skáldsögu
Vals Grettissonar, Gott fólk,
var frumsýnd. Verkið fjallar
um ásakanir um kynferðis-
ofbeldi og það hversu langt
hópar fólks geta gengið í
leit sinni að réttlæti utan
hins hefðbundna réttarkerf-
is. Einn málsaðali, rithöfund-
urinn og kvikmyndagerðarmað-
urinn Haukur Már Helgason, leitaði
einnig óhefðbundinna leiða í fordæmingu
sinni á verkinu og ritaði pistil á menningar-
vefritið Starafugl þar sem hann kvaðst hafa
lagt bölvun á það.
Með bölvuninni endurvakti hann um-
ræðuna um verkið og á internetinu gagn-
rýndu málsaðilar Val og Þjóðleikhúsið.
Rás 1 brást við, frestaði og breytti flutningi
fyrirhugaðrar útvarpsseríu um leikritið og
margir mættu á pallborðsumræður sem
voru haldnar í Háskóla Íslands tengdar
verkinu.
# METOO-
menningarbylting
Þó að það ofbeldi, valdamisnotkun og allt
of hversdagslega áreitni sem konur hafa
risið upp gegn í hreyfingunni sem
kennd er við #metoo sé ekki
bundin við skemmtana-
iðnaðinn og listheiminn
sprettur byltingin fyrst
upp úr honum. Þar hef-
ur hreyfingin haft hvað
mest áhrif og umræð-
an fundið sér vettvang.
Hér á landi risu konur í
fjölmörgum stéttum upp
og sögðu sínar sögur af of-
beldi og áreitni. Borgarleik-
húsið varð að vettvangi fyrir sam-
talið og voru allar sögurnar sem birst höfðu
í fjölmiðlum lesnar upp á stóra sviðinu fyrir
fullum sal af fólki.
„Femínismi er augljóslega sigurvegari
árins 2017 á Íslandi. #Metoo-herferðin hér
heima og erlendis, og allt það sem hef-
ur gerst í kjölfarið, mun breyta Íslandi og
heiminum um ókomna tíð. Ég er sannfærð-
ur um þetta,“ segir Alexander Roberts sviðs-
listamaður og Sjón tekur í svipaðan streng:
„Metoo-hreyfingin er menningarbylting
sem yfirskyggir allt annað sem gerðist árið
2017 og fellur undir orðið menning.“
Í kjölfar þessarar byltingar hefur list-
heimurinn þurft að leggjast í sjálfskoðun
og endurskoða gagnrýnislausa upphafn-
ingu sína á sérlunduðum snillingum og
hið mikla valdamisræmi sem oft einkennir
bransann. Eins og erlendis hefur nokkrum
karlmönnum verið sagt upp hjá menn-
ingarstofnunum eða þeir tekið pokann
sinn í kjölfar ýmiss konar ásakana. Hér á
landi var Atla Rafni Sigurðarsyni sagt upp
viku fyrir frumsýningu í Borgarleikhúsinu,
Stefán Jónsson og Stefán Hallur Stefáns-
son sögðust taka móralska ábyrgð og hættu
kennslu við sviðslistadeild LHÍ, og þá var
Darren Foreman rekinn frá Kvikmynda-
skóla Íslands.
Álitsgjafar DV virðast þó flestir vera sam-
mála um að samtalinu sé langt frá því lok-
ið. „#MeToo opnaði hurð en nú er það bara
að taka næsta skref inn um dyrnar. Íslenska
senan þarf að byggja upp nýjan grunn með
trausti, fjölbreytileika og samvinnu,“ segir
Dýrfinna Benita listakona.
Þau eru svo ófá listaverkin sem hafa
fengist við svipuð málefni á undanförnum
árum og mánuðum eða geta verið túlkuð í
því samhengi. María Kristín Jónsdóttir, rit-
stjóri hönnunartímaritsins HA magasín,
nefnir þannig vegglistaverk Elínar Hans-
dóttur á Réttarholtsskóla sem eftirminni-
legasta listaverk ársins: „Einfalt og sterkt
verk sem fellur svo fallega að #metoo og
#höfumhátt hreyfingunni sem hefur sýnt og
sannað að lítil rödd getur haft mikil áhrif.“
Ragnar skálar fyrir
velferð og velgengni
Ragnar Kjartansson hefur verið sérstaklega
áberandi á árinu, ekki bara í myndlistinni
heldur einnig sviðslist og pólitík. Yfirlits-
sýning Ragnars í Listasafni Reykjavíkur,
Guð, hvað mér líður illa, er sá listviðburð-
ur sem var oftast nefndur af álitsgjöfum
DV í ársuppgjöri þeirra. Stefán Baldursson,
fyrrverandi þjóðleikhús- og óperustjóri,
segir sýninguna til að mynda hafa verið
skemmtilegasta menningarviðburð ársins:
„Ánægjulega frumlegur og uppátækja-
samur hendir Ragnar fram óvæntum hug-
myndum sem hrista upp í okkur en sækir
þó allt í hina einu og sönnu listataug í eig-
in brjóst.“ María Kristín Jónsdóttir, ritstjóri
HA magasín, segist sjá eftir því að hafa ekki
farið oftar en þrisvar að sjá hana: „Sýningin
var góð áminning um mátt endurtekn-
ingarinnar og jók á skynjun mína á fegurð
rútínunnar og gerði mér gott.“
Dansverk Ragnars og Margrétar Bjarna-
dóttur, No tomorrow, var valin sýning
ársins á Grímunni – en hún var hluti af
Fórn, hinu kynngimagnaða risasviðslista-
verki Íslenska dansflokksins.
Eins og öll önnur menningarár hefur 2017 verið ríkt af listrænum
sigrum jafnt sem vonbrigðum, menningarpólitískum deilum og
fagurfræðilegum átökum. Í menningarannál DV er stiklað á stóru
á því helsta sem gerðist í listum og menningu á Íslandi árinu 2017.
Fjórtán álitsgjafar úr ýmsum afkimum íslensks menningarlífs
veittu álit við samantektina. Daglega frá jólum og fram yfir þrett-
ándann munu ítarlegri vangaveltur álitsgjafanna birtast á menn-
ingarsíðu dv.is. Hér birtist samantekt DV á því allra markverðasta
sem gerðist í íslensku menningarlífi á árinu sem er að líða.
kristjan@dv.is
Blússandi góðæri, bókaskattur og #Metoo