Dagblaðið Vísir - DV - 29.12.2017, Blaðsíða 66

66 menning - Menningarannáll 2017 Áramótablað 29. desember 2017
eitt það merkilegasta sem átti sér stað í ís-
lensku listalífi á árinu: „Einn merkasti tón-
listarviðburður ársins var umfangsmikil
kynning á íslenskri tónlist í Los Angeles þar
sem fleiri tugir íslenskra tónlistarmanna
fluttu íslenska tónlist með hið fjölhæfa tón-
skáld og hljómsveitarstjóra Daníel Bjarna-
son í fararbroddi.“
Rappbomban neitar
að springa
Rapp er ekki lengur bara blómleg jaðarsena
heldur er það orðið að kóngi íslenskrar
popptónlistar. Íslensku tónlistarverðlaunin,
sem höfðu algjörlega litið framhjá hip-hop
bylgjunni í fyrra, verðlaunuðu nú Emmsjé
Gauta með fimm styttum og var hann óum-
deildur sigurvegari verðlaunanna. Eitt allra
vinsælasta lag ársins var svo sumarsmellur-
inn B.O.B.A. með nýstirnunum JóaPé og
Króla – lag sem leikskólabörn jafnt sem
ömmur þeirra kunna utanbókar.
Þeir síðarnefndu eru hluti af nýrri kynslóð
rappara sem hafa alist upp við að hlusta á ís-
lenskt rapp til jafns við erlent. Þökk sé æ öfl-
ugri fartölvum, ódýrum hljóðvinnsluforritum
og youtube-kennslumyndböndum geta krakk-
ar lært að smíða takta og tekið upp rapp í her-
bergjum sínum og látið hljóma eins og margt
af því besta í alþjóðlegu hip-hopi. Sjónræna
umgjörðin og upplifunarhönnunin utan um
tónlistina skiptir svo æ meira máli á meðan
færri hafa áhuga á að gefa út á efnislegu formi.
Miðborg í mótun
Miðborg Reykjavíkur er að taka gríðarlega
miklum breytingum um þessar mundir og
sitt sýnist hverjum. Eftir mikla lægð í ný-
byggingum eftir hrun eru nú allir bygginga-
kranar í notkun, aldrei hefur verið byggt jafn
mikið og jafnt hratt – nýjar byggingar spretta
upp eins og gorkúlur. Í takt við hugmynda-
fræði og hugsjón borgaryfirvalda um þéttari
byggð eru nýjar byggingar að rísa á öllum
auðum reitum miðsvæðis frekar en í jöðrum
borgarinnar. Samhliða þessu hefur mikill
fjöldi ferðamanna þau áhrif að miðborgin
vex og vex, frá Granda og upp að Hlemmi.
Guðni Valberg arkitekt segir umræðu um
þessar breytingar og ásýnd hinnar nýju mið-
borgar hafa verið sérstaklega áberandi í ár:
„Umræðan um það hvernig borg við viljum
byggja og búa í hefur líklega aldrei verið eins
mikil eins og nú og þar eru gjarnan tveir mjög
ólíkir pólar sem takast á, sérstaklega þegar
kemur að þéttingu byggðar og samgöngumál-
um. Fólk var að taka umræðuna um Víkurgarð,
Hafnartorg, gamla Iðnaðarbankann á Lækjar-
götu, Landspítalann, Laugaveg 4–6, Sundhöll-
ina, Gamla Garð og fleiri byggingaráform og
sitt sýnist hverjum um útlit og skipulag.“
Fjölbreyttara
skemmtanalíf
Á undanförnum árum hefur skemmt-
analíf Reykjavíkurborgar orðið æ fjöl-
breyttara og má segja að hálfgerður
jaðarskemmtanaiðnaður hafi
orðið til á öldurhúsum og
knæpum miðborgarinn-
ar. Hinar ýmsu sviðs-
listir sem ekki kom-
ast fyrir í virðulegum
menningarstofnunum
hafa fundið sér stað og
laða að gesti kvöld eftir
kvöld: Spunaleikhópar,
uppistand, sirkus, kabar-
ett-kvöld, börlesk-skemmt-
anir, ljóðagleðihús, þátttökubíó,
drag-keppnir og svo framvegis.
Brynja Pétursdóttir, danskennari, og einn
álitsgjafi DV, nefnir þessa þróun sérstaklega
sem einkennandi þróun í íslensku menn-
ingarlífi: „Mér finnst gaman að sjá nýja við-
burði poppa upp í Reykjavík, þegar eitthvað
fer út fyrir kassann eins og sirkus, kabarett
og dragsýningar. Sem betur fer er uppistand
löngu farið að blómstra líka. Fyrir mér þá
gerir þetta lífið mun bærilegra, það að geta
hoppað á skemmtilega sýningu í borginni
minni er alveg nauðsynlegt. Við hentum okk-
ur í þetta og höldum nú árlega street-dans-
sýningu sem vonandi bætir bara við nú þegar
spennandi og ört stækkandi menningardaga-
tal borgarinnar. En þetta tel ég vera mikilvægt
fyrir samfélagið okkar, við þurfum að hittast,
skemmta okkur saman, kynnast nýjum hlut-
um og stækka sjóndeildarhringinn.“
Allir í bíó
Íslensk kvikmynda- og sjónvarpsþáttagerð
er á góðri siglingu þó að engin risaverðlaun
hafi skilað sér til íslensku myndanna í ár.
Sjónvarpsþáttaröðin Fangar á RÚV hélt Ís-
lendingum föngum og þeir flykktust svo í
bíó í tugþúsundum að sjá hryllings-
myndina Ég man þig, byggða á bók
Yrsu Sigurðardóttur og kolsvarta
dramað Undir trénu eftir Haf-
stein Gunnar Sigurðsson.
Þó að færri hafi séð
frumraun Guðmundar Arnar
Guðmundssonar, Hjartastein,
er hún hins vegar sú mynd sem
hefur hlotið hvað mesta hylli hjá
dómnefndum verðlaunahátíða: 45
alþjóðleg verðlaun og níu verðlaun
á Eddunni. Jóhann Helgi Heiðdal heim-
spekingur nefnir myndina sem eftirminni-
legasta listaverk ársins: „Hún brýtur svo sem
ekki nein blöð í frumleika, og er einnig að-
eins of löng miðað við efnið. En magnaður
leikurinn er mjög eftirminnilegur, ásamt fal-
legri myndatöku. Frábær notkun á íslenskri
tónlist einnig. Þetta er auðvitað að verða
mjög þreytt í íslenskri kvikmyndagerð: allar
þessar myndir um vesælt líf í íslenskum sjáv-
arþorpum. En Hjartasteinn gerir það mjög
vel og er kannski sú besta af þeim myndum.“
Skáldið þagnar
Sigurður Pálsson skáld féll frá í september
úr krabbameini í brjósthimnu. Andlát Sig-
urðar varð fjölmörgum ástæða til að rifja
upp góð kynni sín af skáldinu sem hafði
mikil áhrif á fjölmarga samferðamenn sína
og nemendur. Þrátt fyrir að þetta mikla
skáld þagni lifir ljóðið góðu lífi á Íslandi
þessa dagana og sækir raunar í sig veðrið.
„Í haust misstum við okkar helsta ljóð-
skáld, Sigurð Pálsson, en allt það unga
fólk sem er að gefa út bækur og tímarit,
skipuleggja upplestra og rappkvöld er lif-
andi staðfesting þeirrar trúar á mátt skáld-
skaparins sem hann boðaði í skrifum sín-
um, kennslu og lífi,“ segir rithöfundurinn
Sjón og segir uppgang ljóðsins alltaf vera
undanfara stórra tíðinda í bókmenntunum.
Ásgeir Ingólfsson, skáld og menn-
ingarrýnir, nefnir andlát Sigurðar einnig
sem þann atburð sem hafði hvað mest
áhrif á hann á árinu: „Árið sem leið verð-
ur alltaf fyrst og fremst árið sem ég stopp-
aði á bensínstöð einhvers staðar í Mývatns-
sveit og komst að því að Sigurður Pálsson
var látinn. Ég minnist ekki að hafa upplifað
jafn sterk viðbrögð við dauða neins íslensks
listamanns síðan Kiljan dó – sem var bæði
til marks um magnaða orðkynngi hans og
það hversu djúpstæð áhrif hann hafði á
alla sem hann kynntist, jafnvel þegar kynn-
in voru lítil og takmörkuð. En nú var þessi
rödd þögnuð, þetta kankvísa bros myndi
aðeins lifa á myndum og bene bene aðeins
heyrast í vanmáttugri endursögn.“
Hverfandi
listagagnrýni
Erfitt rekstrarumhverfi hefðbundinna fjöl-
miðla virðist enn vera að koma niður á
gagnrýnni umræðu um listir og menningu.
Þó að sérhæfðir netmiðlar reknir fyrir lítinn
eða engan pening spretti reglulega upp ein-
beita þeir sér fæstir að gagnrýni.
„Ekki er skrifuð regluleg gagnrýni um
myndlistarsýningar nema í eitt dagblað á
landinu, og í sjónvarpi, upplagðasta vett-
vangi fyrir myndlistargagnrýni, hefur varla
verið sagt krítískt orð um myndlist síðan
Djöflaeyjan á ríkissjónvarpinu var lögð nið-
ur,“ segir Silja Aðalsteinsdóttir, bókmennta-
fræðingur og einn álitsgjafa DV.
Ásgeir Ingólfsson, skáld og menn-
ingarrýnir, tekur í sama streng: „Þetta var
enn eitt árið sem menningarrýni átti und-
ir högg að sækja – ekkert verra en mörg
undanfarin ár kannski, en samt tímanna
tákn þegar einn afdráttarlausasti gagn-
rýnandi landsins, Sindri Eldon, fann sig
knúinn til að biðjast opinberlega afsökun-
ar á eigin afdráttarleysi – og allir klöppuðu.
Þangað er gagnrýnin á Íslandi komin – hún
er í dauðateygjunum og það klappa allir
þegar gagnrýnandi deyr.“