Fréttatíminn - 17.03.2017, Blaðsíða 20
20 | FRÉTTATÍMINN | FÖSTUDAGUR 17. MARS 2017
Alda Lóa Leifsdóttir
aldaloa@frettatiminn.is
Á dögunum var verð-launamyndin I, Daniel Blake sýnd á Stockfish filmfestival. Bíó Para-dís bauð af því tilefni
hópi fólks á sýninguna sem þekkir
til aðstæðna Daniel Blakes. En fólk-
ið á það sameiginlegt að hafa haft
afskipti af opinberum stofnunum
vegna heilsubrest og þurft að leita
sér aðstoðar. Eftir myndina hittust
fjórtán manns og ræddu myndina
til þess að bera saman efni hennar
við eigin reynslu.
I, Daniel Blake
Cannes verðlaunamyndin I, Dani-
el Blake er kvikmynd sem fjallar
um mann sem fær hjartaáfall og
missir heilsuna og þarf að leita á
náðir hins opinbera um aðstoð.
Kerfið reynist hinsvegar vera of-
beldisfyllra en versta glæpagengi
og áhorfandinn horfir í tvo tíma
upp á hið opinbera leika sér að lífi
Daniel Blakes og Katie, sem er ein-
stæð tveggja barna móðir á barmi
fátæktar.
Myndin byrjar á samtali Dani-
els við starfsmann sem er að gera
á honum starfsgetumat. Það á að
meta hvort að hann eigi rétt á bót-
um. Læknirinn hans mat hann
óstarfhæfan eftir hjartaáfallið. En
starfsgetumat í Bretlandi er notað
til þess að meta starfshæfni fólks. Á
Það eitt að missa heilsuna og að verða upp
á aðra kominn veldur flestum ólýsanlegum
vanmætti og varnarleysi. En að verða númer
hjá stofnun sem hefur örlög þín í höndum
sínum getur hinsvegar orðið að hrollvekju,
eins og vel er lýst í I, Daniel Blake.
Vonleysið, að vera einskis
virði í ofbeldisfullu kerfi
Hluti hópsins sem hittist í vikunni og ræddi
kvikmyndina I, Daniel Blake. Frá vinstri eru þau
Eva, Bergþór, Guðmundur, Hildur, Steindór, Sil-
vain, Ágústa, Ebba og Andrea og baksvipurinn
á Guðrúnu. Á myndina vantar, Báru og Maríu.
Myndir | Alda Lóa
„Þegar ég veiktist, var reisnin
tekin af mér. Ég var í tíu ár á göt-
unni áður en ég fékk húsnæði.
Flytjandi milli hverfa sjö sinnum
með þrjú lítil börn. Börnin mín
hafa samanlagt gengið í 11 mismun-
andi skóla með öllum þeim vand-
ræðum sem fylgja því. Ég er hvorki
með bakland né fjölskyldu sem get-
ur stutt mig. Á endanum skrifaði ég
fimm síðna skýrslu og sendi á alla
pólitíkusa. Ég opinberaði mig um
allt mitt líf sem mér fannst mjög
erfitt þá, en það leiddi til þess að ég
fékk loksins íbúð. Núna hef ég engu
að tapa og enga skömm lengur.“
Vonleysið, að vera einskis virði
Eftir bíósýninguna í Bíó Paradís
sat Rebecca O’Brien, framleiðandi
myndarinnar, fyrir svörum. Bára
grét svo mikið að hún átti erfitt
með að bera fram spurningar
sínar. Framleiðandinn var vanur
þessu og sagði að þetta gerðist all-
staðar þar sem myndin er sýnd.
Bára segir nokkur atriði hafa verið
svo harkaleg að hún hafi íhugað að
fara heim.
Bára: „Maður fékk þetta svo
harkalega framan í sig, hluti sem
ég tengdi við. Vonleysið, að vera
einskis virði. Ég var svo illa stödd
að ég þurfti að neita mér um heil-
brigðisþjónustu til þess að gefa fjöl-
skyldu minni að borða.“
„Og ég tengdi við það þegar
hann, Blake, fór og skrifaðu utan
á húsið. Ég fór sjálf niður að Al-
þingishúsi eftir að það var svo illa
brotið á mér og engin hlustaði á
mig. Ég mætti snemma, langt á
undan öllum, en þetta var á þeim
tíma þegar allir voru að mótmæla
á Austurvelli. Ég gekk með bauk
og betlaði. Ég fékk sjálf persónu-
lega mikið út úr því að gera þetta,
það bjargaði geðheilsunni.“ Bára
segir nauðsynlegt að starfsmenn
Tryggingastofnunar og þingmenn
að fari að sjá I, Daniel Blake.
Guðmundur: „Það sem ég upplifði
í þessari mynd er að það kemur í
fyrsta sinn fram hvernig kerfi við
höfum búið til. Kerfi sem byggir á
hugmyndafræði frjálshyggjunnar,
hlaðið undir hina sterku, einstak-
lingshyggja en engin samkennd.
Kerfið er byggt upp á því að refsa.
Keðjuverkandi refsandi skerðingar.
Engin trúir því að kerfið sé að gera
svona ljóta hluti. Ég hef lent í tveim
slysum og þekki þetta. Mín þrauta-
ganga byrjaði þegar ég fór í fyrsta
matið. “
Guðmundur hefur bæði farið í
læknisfræðilegt mat vegna örorku
og dómskvatt mat vegna slysa-
trygginga og útskýrir að þannig
sé hægt að lenda í tveimur kerf-
Það er svo erfitt
að vera alltaf
þiggjandi í
þeim aðstæðum
getur þú misst
alla tengingu.
Í atriðinu er
Katie komin yfir
öll mörk. Hún
borðar upp úr
dósinni og gúffar
í sig án þess að
vita hvar hún er
stödd. Ég tengdi
við örvinglunina
í þessu sama at-
riði.“ segir Ásta.
Frumvarp um starfsgetumat
Hér á landi eru ASÍ, SA og ríkisstjórnin fylgjandi innleiðingu starfsgetumats.
Starfsgetumat felst í því að horfa á styrkleika fólks í stað veikleika, eins og
gert í í læknisfræðilegu örorkumati. Markmið starfsgetumats er að draga úr
fjölgun nýrra öryrkja og koma sem flestum þeirra einstaklinga sem nú eru á
örorkubótum aftur út á vinnumarkaðinn.
Bretar búa líklega við grimmasta starfsgetumatskerfið. Öryrkjum sem eru
metnir hæfir til þess að vinna gengur illa að fá atvinnu. Afleiðingin er aukin
sjálfsvíg, geðræn vandamál og geðlyfjanotkun.
Hollendingar búa einnig við stíft starfsgetumatskerfi. En ólíkt Bretlandi, þá
eru lagðar ríkar skyldur á herðar hollenskra fyrirtækja til þess koma í veg
fyrir örorku starfsmanna sinna og framfleyta öryrkjum. Mörgum þeirra sem
metnir eru hæfir til þess að vinna gengur illa að fá atvinnu.
Samkvæmt starfsgetumatshugmyndunum sem félagsmálaráðherra lagði
fram á síðasta ári var gert ráð fyrir tveimur örorkuflokkum, 50% og 75%.
Þetta virðist endurspegla hollenska kerfið, að því undanskildu að engar
sérstakar kvaðir átti að leggja á íslensk fyrirtæki. Við gætum því endað með
mikið atvinnuleysi meðal öryrkja sem metnir verða hæfir til þess að vinna.
alþingi liggur fyrir frumvarp þess
efnis að taka upp starfsgetumat á
Íslandi.
„Computer Says No“
Bergþór: „Ég tengdi við Blake.
Þetta að fara og tala við kerfið og
fá alltaf „Computer Says No“. Trekk
í trekk. Nei, þú hefur ekki rétt á
þessu! Ég þurfti að læra á kerfið af
því að vankunnátta fólksins sem
á að þjóna okkur er fáranleg. En
það er ekki þeim að kenna heldur
er það kerfið sjálft. Eva situr við
hliðina á Bergþóri og segir skil-
greiningu á kerfi vera þessa: Kerfi
hafi tilhneigingu til að viðhalda
sjálfum sér hvort sem þau reynast
okkur gagnleg eða ekki.
Í tíu ár á götunni
Eva á langa veikindasögu að baki
auk þess að hafa orðið fyrir miklu
ofbeldi í bernsku. Leg, móðurlíf
og eggjastokkar voru fjarlægðir í
nokkrum aðgerðum á þriggja ára
tímabili þegar hún fékk æxli. Hún
er með sjálfsofnæmi sem veldur
gigt en það eitt kostaði hana mikla
þrautagöngu við að fá réttu gigt-
arlyfin.
Eva: „Og svo er ég greind með As-
berger, sem veldur því að ég skil
ekkert nema skýr skilaboð, og þess
vegna átti ég svo erfitt með kerf-
ið og hvernig það tók á móti mér.
Þetta var allt svo óskiljanlegt og
órökrétt, ég fann bara að ég var að
verða geðveik á þessu.“