Fréttatíminn - 17.03.2017, Síða 28

28 | FRÉTTATÍMINN | FÖSTUDAGUR 17. MARS 2017
Sjónmælingar eru okkar fag
Tímapantanir í síma:
Optical Studio í Smáralind, 5288500
Optical Studio í Keflavík, 4213811
Optical Studio í Leifsstöð, 4250500
samanstendur mikill meirihluti
heimila hér á landi af einum
einstaklingi, eða um 57%, en pör
með eða án barna, í hjónabandi
eða óvígðri sambúð, mynda 36%
heimila. Í greiningu Hagstofunn-
ar eru fullorðnir í foreldrahúsum
ekki taldir með í kjarnafjölskyldu
foreldra sinna og gefa tölurnar því
ekki fullkomna mynd af því hversu
margir búa í raun einir en þær sýna
samt glögglega að hefðbundnum
fjölskyldum fækkar hlutfallslega og
þeim fjölgar sem búa einir.
Erlendar rannsóknir segja svip-
aða sögu. Árið 1940 innihéldu að-
eins 7% bandarískra heimila einn
einstakling en árið 2000 var hlut-
fallið komið upp í 25%. Í Bretlandi
er þróunin svipuð en það sem veld-
ur líka áhyggjum þar í landi er
hversu einmana unga fólkið er. Árið
2014 leiddi könnun á vegum geð-
heilbrigðisstofnunarinnar þar í
ljós að ungt fólk á aldrinum 18-
34 ára upplifir sig einmana, og
finnur til þunglyndis, í meira
mæli en fólk sem er komið yfir
55 ára aldurinn.
Það er oft talað um að um
eftirlaunaaldurinn þurfi
fólk að passa upp á að ein-
angrast ekki félagslega en
samkvæmt könnun banda-
rísku vinnumálastofnunar-
innar eyðir fólk um 55 ára
aldurinn meirihluta dags-
ins eitt, án nokkurra sam-
skipta við annað fólk og er því
í mikilli hættu á enn frekari
einangrun. Önnur banda-
rísk rannsókn frá árinu 2015,
unnin af Brigham Young
University, var gerð á 3,5 milljón
manna úrtaki yfir 35 ár tímabil sýn-
ir að ótímabært dauðsfall er 32%
algengara meðal þeirra sem eru fé-
lagslega einangraðir.
Þessar rannsóknir eru aðeins
dropi í haf þeirra sem hafa verið
gerðar og þeirra fjölda greina sem
hafa verið ritaðar um efnið síðustu
misseri. Nú síðast í þessari viku var
birt grein í The Boston Globe þar
sem því er haldið fram að krabba-
mein og hjartasjúkdómar séu ekki
lengur okkar helsta heilsufars-
lega ógn heldur sé það félagsleg
einangrun.
Jafn mikilvægt og líkamsrækt
Rannsóknir undanfarinna ára sýna
svart á hvítu að heilsa og vellíð-
an eru nátengd félagslegri stöðu
fólks. Og þær sýna líka að við erum
að fjarlægjast hvert annað. En af
hverju leggjum við þá ekki meiri
áherslu á að mannleg samskipti og
samvinnu í uppeldi, skólakerfinu og
bara almennt í samfélaginu?
„Við þurfum að vinna í
því að virkja félagsauðinn
okkar, það gerist ekki að
sjálfu sér. Mér finnst að
við ættum að ganga
jafn langt og Hol-
lendingar og fara að
byggja þjónustuúrræði
með það í huga að brúa
bilið milli ólíkra,“ segir
Elín Ebba Ásmundsdótt-
ir, iðjuþjálfi og fram-
kvæmdastjóri Hlut-
verkaseturs, og vísar
þar til tilrauna Hol-
lendinga með að hafa
dvalarheimili aldr-
aðra og dagvistun
barna undir sama
húsþaki. Elín Ebba
hefur í áratugi unnið
við að aðstoða fólk við
að brjótast út úr einangrun. Hún er
sannfærð um það eftir margra ára
starf að félagsauður sé ekki síður
mikilvægur heilsu okkar og hreyf-
ing. Að hitta fólk og hafa samskipti
sé jafn mikilvægt og að fara í rækt-
ina, ef ekki mikilvægara.
„Mér finnst einmanaleikinn vera
eitt mesta böl sem við erum að fást
við. Við búum í þjóðfélagi sem hefur
engan tíma til að sinna manneskj-
unni. Það er sífellt talað um grein-
ingar á fólki og hina og þessa tækni
við að lækna fólk, en þegar við ræð-
um við fólkið sem kemur hingað til
okkar þá skiptir það mestu máli að
brjótast út úr félagslegri einangrun.
Maður lærir allskonar tækni í mörg
ár í skóla en svo lærir maður það af
reynslunni að það er náungakær-
leikurinn sem skiptir mestu máli.
Að þekkja nágranna sína og skipta
sér af líðan fólks er það sem skipt-
ir sköpun. Það er fullt af fólki að
veslast upp og deyja úr einmana-
leika, ekki bara eldra fólk og fólk
sem hefur verið veikt, heldur alls-
konar fólk.“
Einstaklingshyggjan drepur
En hvað gerðist, af hverju erum við
að fjarlægjast hvert annað á sama
tíma og við höfum aldrei átt fleiri
vini á internetinu? Enn sem komið
er, er ekki hægt að benda á eitthvað
eitt í samfélagsgerðinni sem virð-
ist vera að stuðla að félagslegri ein-
angrun en uppi eru ýmsar skoðanir.
Ein þeirra er sú að við höfum tapað
okkur í einstaklingshyggju síðustu
ára. Elín Ebba er sammála því.
„Ég held að ein helsta orsökin
sé hvað við erum orðin einstak-
lingsmiðuð. Það er alltaf einstak-
lingurinn sem ber ábyrgð á öllu, en
ekki umhverfisþættir. Skólakerfið
er því miður byggt svona upp og
öll sérfræðiþekking einnig, það er
orðið svo innbyggt í okkur að meta
og greina einstaklinga. Við gerum
læknisfræðilegt mat og starfsgetu-
mat og það byggist allt á göllum
einstaklingsins í stað þess að meta
kosti fólks. Það hafa allir einhverja
kosti sem nýtast samfélaginu en
okkar samfélag er því miður orðið
þannig í dag að ef það er eitthvað
að fólki þá viljum við það ekki því
það gefur ekki af sér gróða. En fyr-
ir það erum við að gjalda. Aukning
á þunglyndi og aukinn kvíði sem
samfélagið er að upplifa er hluti
af gjaldinu. Einstaklingurinn er
gerður ábyrgur á sinni eigin líð-
an en samfélagið ber enga ábyrgð.
Ef við ætlum að byggja upp betra
samfélag þá þurfum við að vinna
betur saman. Við nærumst á félags-
skap því við erum dýrategund sem
er hóp- og félagsvera. Við eigum
erfitt með að lifa af ef við höldum
ekki hópinn, við erum sprottin úr
þeim jarðvegi. Máltækið „Maður er
manns gaman“ mun aldrei detta úr
tísku.“
„Ég held að ein helsta
orsökin sé hvað við erum
orðin einstaklingsmiðuð.
Það er alltaf einstak-
lingurinn sem ber ábyrgð
á öllu, en ekki umhverfis-
þættir.“
Elín Ebba Ásmundsdóttir.
Elín Ebba Ásmundsdóttir
faðmar vin sinn og skjól-
stæðing í Hlutverkasetri, þar
sem hún aðstoðar fólk við
að brjótast undan félagslegri
einangrun. Mynd | Hari
Einmanaleiki:
Heilsufarsógn okkar
tíma
Auk þess að veikja ónæm-
iskerfið og auka líkur á sjúk-
dómum og ýta undir neyslu
fíkniefna þá er langvarandi
einmanaleiki nátengdur við
þunglyndi, sem WHO hefur
skilgreint sem eina mestu ógn
við heilsu okkar á komandi
árum. Rannsóknir WHO sýna
að hlutfall þeirra sem hafa
upplifað þunglyndi fer stig-
vaxandi með árunum og að
mun meiri hætta er á þung-
lyndi meðal fólks sem býr
eitt.