Myndmál - 01.07.1983, Side 16

Gandhi, hin kvikmyndaða
ævisaga hins mikla andiega
leiötoga Indverja fyrrá
öldinni, stjórnað af breska
leikstjóranum Sir Richard
Attenborough, tók um
tuttugu árað koma á hvíta
tjaldið. Hún var tilnefnd til
tíu óskarsverðlauna 1983 og
hlaut átta þeirra, þ. á. m.
Bestu myndina, Besta leik-
stjórann, Besta handritið og
Besta karlleikarann til handa
Ben Kingsley sem sannar-
lega tókst aö bregöa upp
áhrifamikilli mynd af hinum
goðsagnakennda leiðtoga.
Óbifanleg þrjóska:
Tuttugu ár eru óneitanlega all langur
vinnslutími kvikmyndar. Mörgum
þótti nóg um tíu ára baráttu Francis
Ford Coppola við að gera Apocalypse
Now en það má í rauninni fullyrða að
tilurð Gandhi er fyrst og fremst að
þakka óbifanlegri þráhyggju Atten-
borough. Þessi vinsæli breski leikari,
sem síðar gerðist leikstjóri hafði óbil-
andi trú á verkefninu og lét efasemdir
kvikmyndakónganna sem vind um
eyrun þjóta. Forstjóri Rank-kvik-
myndaversins í Bretlandi var ekkert að
skafa utan af hlutunum þegar hann
lýsti skoðunum sínum á þessum fyrir-
ætlunum. „Hversvegna í fjandanum
viltu gera mynd um Gandhi?“ sagði
hann við Attenborough sem leitaði
eftir fjárstuðningi, „meirihluti jarðar-
búa hefur aldrei heyrt hans getið og ég
efast um að þeir hafi nokkurn áhuga
á því.“
Árið 1962 var Attenborough sjálfur
í ekki ósvipaðri stöðu. Hann vissi
hreint ekki neitt um Gandhi eða Ind-
land yfirleitt. En árla morguns dag
einn það sama ár fékk hann símhring-
ingu sem breytti lífi hans. Hann hafði
vakað frameftir kvöldið áður og var
viðstaddur góðgerðarsamkomu. Svo
undarlega vildi til að umræðuefnið var
Pandit Jawaharlal Nehru, fyrsti for-
/
frumsýnir
G4NDHI
10. égTist n.k.
sætisráðherra Indlands og faðir Indiru
Gandhi núverandi forsætisráðherra
(hún er ekki skyld Gandhi sjálfum).
En sá sem vakti Attenborough með
símhringingu þennan morgun var
Motilal Kothari, indverji sem hafði
verið meðal helstu förunauta Gandhi.
Kothari var haldinn sektarkennd því
honum fannst hann hafa „yfirgefið"
Gandhi með því að yfirgefa Indland
þegar Gandhi var myrtur árið 1948.
Kothari vildi ljúka upp ævi og störfum
læriföðurs síns með því að gera kvik-
mynd en engin hinna stærri kvik-
myndaframleiðenda vildi svo mikið
sem ljá honum eyra.
„Vegna þess sem hann hafði heyrt,
hélt hann að ég hefði af tilfinninga-
legum, siðferðilegum eða öðrum
ástæðum, áhuga á verkefninu," byrjar
Attenborough tvíráður. Hann útskýrir
nánar. „Ég tilheyrði ýmsum hreyf-
ingum s. s. and-kynþáttaaðskilnaðar-
hreyfingu og einnig gyðingasamtök-
um. Ég er þó ekki gyðingur heldur er
svörin að finna í fortíðinni. Foreldrar
mínir voru mjög róttæk, ein af fyrstu
meðlimum Verkamannaflokksins
breska. Faðir minn var skólastjóri við
University College í Leicester. Á
fjórða áratugnum börðust þau við hlið
lýðveldissinna í spænsku borgarastyrj-
öldinni. Móðir mín var formaður sam-
taka sem sáu um að koma börnum
Baska á örugga staði og líta eftir þeim.
Síðar var faðir minn fyrir hreyfingu
sem aðstoðaði flóttamenn af gyðinga-
ættum að flýja frá Þýskalandi. Húsið
okkar var troðfullt í nokkrar vikur
þar til gyðingarnir héldu áfram til
Bandaríkjanna eða Kanada. Við þrír
bræðurnir vissum aldrei hver myndi
dveljast þarna og mér þótti þetta af-
skaplega spennandi.“
Þegar stríðinu lauk ættleiddu for-
eldrar hans tvær gyðingastúlkur. „Svo
þannig eignuðumst við systur sem urðu
hluti af fjölskyldunni og foreldrar
Attenborough ræðir við Ben Kingsley við tökur
mínir veittu þeim ástríkt uppeldi. Þessi
viðhorf höfðu áhrif á allar gerðir
okkar.“
Þannig að Attenborough tók hug-
myndum Kothari ekkert fjarri. Þó
hafði hann þá aldrei leikstýrt og ævi-
saga Gandhi var sannarlega ekki að
ráðast á garðinn þar sem hann var
lægstur. Engu að síður féllst Atten-
borough á að lesa bók þá sem Kothari
afhendi honum, „Ævisaga Gandhi“
-áiangur tuttugu ára t
16 MYNDMÁL