Morgunblaðið - 16.09.2017, Side 26

26 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. SEPTEMBER 2017
Hverafold 1-3 | www.fastgraf.is
Glæsileg sumarhús til sölu
Langanes 7, glæsilegt sumarhús um 5 km fyrir
vestan Hvolsvöll, rétt við Rangá. Sannkallaða
glæsivillu. Húsið selst með öllu innbúi.
Um er að ræða sumarhús af vönduðustu gerð. Það er fjögurra
herbergja og selst með öllum búnaði. Húsið er sérstaklega hljóð-
einangrað milli herbergja og hurðir eru það einnig. Í húsinu eru þrjú
svefnherbergi og þrjú baðherbergi. Í tveimur herbergjum er gengið
úr herbergi inn á bað og þaðan er hægt að ganga út á verönd. Eitt
herbergi er með baði handan við ganginn og er einnig hægt að
ganga út úr því út á verönd.
Langanes 8.
Glæsilegt sumarhús sem hannað er sem
lúxushús með þremur svefnherbergjum og
þremur baðherbergjum. Hægt er að ganga
út á verönd úr baðherbergjunum. Innra
skipulag hússins býður upp á góða nýtingu
á rýminu. Húsið er á byggingastigi 4.
Nánari upplýsingar veitir
Jósep Grímsson löggiltur fasteignasali
s. 863-1126, josep@fastgraf.is
Glæsilegt 287 fm einbýlishús með garðskála og glæsilegum garði, bílskúr
og auka íbúð með sérinngangi. Eignin skiptist sem hér segir. Efri hæð: For-
stofa, gestasnyrting, eitt herbergi og eldhús og stofa í sama rými. Neðri hæð:
fjögur herbergi, baðherbergi, þvottahús og garðskáli. Bílskúrinn er sérstæður
og undir honum er stúdíóíbúð. Garðurinn er einstaklega fallegur með stórum
trjám, fallegum beðum og bæði hellulögðum og timbur veröndum. V. 81 millj.
Möguleiki á skiptum fyrir ódýrari eign.
Einstök eign til sölu
Ásland 14 í Mosfellsbæ
Byr fasteignasala, Austurmörk 4, Hveragerði
Soffía Theodórsdóttir, lögg. fasteignasali
Sími 483 5800/776 5800
www.byrfasteign.is
Opið hús – þriðjudaginn 19. september kl. 17.30-18.00
Oft heyrist að hið
opinbera eigi að haga
sér eins og hin hag-
sýna húsmóðir. Hún
veit að það kann ekki
góðri lukku að stýra að
eyða um efni fram og
að útgjöld umfram
aflafé koma fyrr eða
síðar í bakið á viðkom-
andi. Á nútímamáli
þýðir þetta að huga
verði að greiðslubyrðinni með það í
huga að forðast verulegar fjárhags-
þrengingar í framtíðinni.
Hvað þetta áhrærir er ólíku sam-
an að jafna, ráði þjóðin eigin gjald-
miðli, í því tilviki stendur hún ekki
frammi fyrir greiðsluþroti, þar eð
hún getur alltaf greitt fyrir útgjöld
sín með útgáfu peninga. Þar með er
ekki sagt að hið opinbera þurfi ekki
að gæta að eigin umsvifum þar eð
þau gætu undir vissum kring-
umstæðum haft óæskileg áhrif, svo
sem á verðbólgu, gengi og atvinnu-
stig.
Þannig þarf halli á fjárlögum til
skemmri eða lengri tíma ekki að
vera til vandræða, það fer eftir stöðu
í hagsveiflunni, atvinnustigi og ytri
jöfnuði á hverjum tíma og ekki víst
að endilega sé skynsamlegast að
dekka slíkan halla með lántöku
fremur en peningaprentun.
Ytri jöfnuður er hagstæður í dag.
Um síðustu áramót voru erlendar
skuldir þjóðarinnar 3.860 milljarðar
en erlendar eignir 3.903. Nettóstaða
þjóðarbúsins var því 43 milljarðar í
plús og á sama tímapunkti var gjald-
eyrisvarasjóðurinn 815.7 milljarðar
þ.e. hann dekkar, miðað við vöruinn-
flutning 2016, 15.3 mánuði, þótt eng-
inn væri útflutningurinn. Þessu til
viðbótar eru spár um að við-
skiptajöfnuðurinn verði jákvæður
um 151 milljarð 2017, 138 milljarða
2018, 155 milljarða 2019 og 166 millj-
arða 2020. Að öllu öðru óbreyttu yrði
því nettóskuldastaðan í lok 2020 653
milljarðar í plús.
Jákvæður við-
skiptajöfnuður þýðir að
við erum að auka við
eignir okkar erlendis,
þ.e. sparnaður okkar
fer að þeim hluta til út-
landa. Með hliðsjón af
þeim tölum sem tíndar
hafa verið til hér að of-
an má velta fyrir sér
hvort ekki sé skyn-
samlegt að draga úr
fjárfestingum/lánum til
útlanda segjum næstu
fimm árin og auka samneysluna
þess í stað.
Nú heyrist að peninga vanti í
rekstur Landspítalans, að mig minn-
ir 16 milljarða, og uppsafnað vanti
23 milljarða í vegaframkvæmdir vítt
og breitt um landið. Að því er látið
liggja að umræddri fjárþörf verði
ekki mætt að sinni, vegna þess að
það mundi valda verri afkomu rík-
isjóðs, hugsanlega halla. Slík afstaða
ein og sér líkist helst trúarlegum
kreddum fremur en yfirvegaðri af-
stöðu tekinni með heildarhagsmuni
og velferð þjóðarinnar í huga.
Við ofangreindar ytri aðstæður er
ekkert því til fyrirstöðu að hækka
útgjöld til annars vegar heilbrigð-
ismála og hins vegar vegamála sem
nema þeirri upphæð sem keypt er
frá útlöndum og greiða fyrir með því
að lækka afgang á viðskiptajöfnuði.
Árið 2016 voru flutt inn lyf og lækn-
ingatæki fyrir 19,8 milljarða, inn-
flutningur tengdur vegamálum var
rétt undir einum milljarði, samtals
er þetta 21 milljarður (upplýsingar
frá Hagstofu, Ríkiskaupum og
Vegagerðinni, það skal tekið fram að
talan um innflutning Vegagerð-
arinnar er gróflega áætluð og vísast
talsvert hærri).
Þar eð innflutt aðföng, hvort sem
er til heilbrigðis- eða vegamála, hafa
lítil þensluáhrif innanlands er lítið
því til fyrirstöðu að auka útgjöld til
þeirra á þann einfalda hátt að leggja
kaupupphæð inn á bankareikninga
viðkomandi söluaðila og til mótvæg-
is leggja sömu upphæð inn á reikn-
ing viðkomandi banka hjá seðla-
bankanum. Þar með er málið
afgreitt.
Opinberar skuldir, eins og þær
eru tíundaðar og samansettar,
hækka ekki, þ.e. peningamagn í um-
ferð er ekki talið með í skuldum hins
opinbera, þar af leiðandi verða áhrif
á greiðslubyrði komandi kynslóða,
sem margir hafa áhyggjur af, að
öðru óbreyttu engin og svigrúm
skapast til að eyða 20 milljörðum
meira en ella til þessara málaflokka.
Þar eð hin auknu útgjöld fara til
kaupa á gjaldeyri ætti peninga-
prentunin ekki að leiða til aukins
verðbólguþrýstings, né til merkjan-
legrar aukningar eftirspurnar eftir
vinnuafli. Með hliðsjón af núverandi
stöðu ytri jafnaðar, gjaldeyrisforða
og spá um jákvæðan viðskiptajöfnuð
næstu fimm árin er mögulegt að
auka opinber útgjöld til kaupa er-
lendis án þess að til komi hækkun
skatta eða hefðbundin lántaka og án
þess að eftirspurn innanlands leiði
til óæskilegs verðbólguþrýstings.
Hliðaráhrif gjaldeyriskaupanna
væru hins vegar lækkun gengis ís-
lensku krónunnar og þar með betri
afkoma útflutnings fyrirtækja en
ella, þar með talin fyrirtæki í ferða-
málageiranum. Auk þess að veiking
krónunnar styður við áframhaldandi
rekstur fyrirtækja, hvort sem er í
útflutningi eða í samkeppni við inn-
flutning, eykur hún líkur á vexti og
viðgangi útflutningsfyrirtækja sem
er forsenda, fremur en nokkur önn-
ur starfsemi, aukinnar þjóðarfram-
leiðslu og atvinnutækifæra og skap-
ar olnbogarými til aukinnar
opinberrar þjónustu og þá í sam-
ræmi við niðurstöðu við pólitíska
goggunarröð alþingismanna.
Lyf, malbik, viðskiptajöfnuð-
ur og gjaldeyrisforðinn
Eftir Þorbjörn
Guðjónsson »Eins og nú árar eru
tækifæri til að auka
opinber útgjöld og
minnka afgang eða auka
halla á fjárlögum ríkis-
ins án þess að kynda
undir verðbólgu.
Þorbjörn Guðjónsson
Höfundur er cand. oecon.
Váfregnir herja á
hug og hjarta hver á
fætur annarri og að-
eins frá fáeinum slík-
um greint, en vekur
alltaf spurningar.
Hvar erum við á vegi
stödd, hvað hefur til
framfara orðið, hvar
eru brotalamir enn?
Í allri hinni þörfu
umræðu um geðheil-
brigðismál rifjast upp
anzi gömul mynd af tillögu til
þingsályktunar um heildarskipulag
og úrbætur í geðheilbrigðismálum,
reyndar frá árinu 1980, svo því sé
nú til haga haldið. Það sýnir líka
það sem oft gleymist, af því að
margt er ennþá að, hve margt hef-
ur þó áunnist á þessum hartnær
fjórum áratugum. Til baka litið þá
myndum við ekki vilja sjá nú það
ástand í þessum málum sem þá
ríkti. Þetta var samstöðutillaga
fólks úr öllum flokkum þingsins og
rétt að greina frá því hverjir voru
meðflutningsmenn mínir: Frá sjálf-
stæðismönnum voru það Salóme
Þorkelsdóttir og Egill Jónsson, frá
framsóknarmönnum Davíð Að-
alsteinsson og Jón Helgason, frá
Alþýðuflokknum voru Karl Steinar
Guðnason og Jóhanna Sigurð-
ardóttir og svo frá Alþýðu-
bandalagi Stefán Jónsson.
Eðlilegt var að undirritaður
væri þarna að verki hafandi verið í
miklu sambandi við bæði Geðhjálp
og eins forystumann þessa mála-
flokks þá, prófessor Tómas Helga-
son. Þess er ekki kostur að gera
grein fyrir svo viðamikilli tillögu,
en hjá þessum ágætu meðflutn-
ings-mönnum mínum mátti mjög
vel greina áhuga þeirra á úrbótum
í þessum málum, öfugt við það sem
oft er haldið fram að aldrei hafi
verið að þessu hugað fyrr en nú.
Þarna er aðalatriðið það að ljúka
sem allra fyrst byggingu geðdeild-
arinnar og áherzlan er
á það að deildin verði
fullmönnuð svo hún
geti að öllu leyti stað-
ið við hlutverk sitt.
Þá verði fullkominni
göngudeildarþjónustu
komið á svo og að-
stöðu til skyndihjálpar
og neyðarþjónustu.
Fjölgað verði heim-
ilum fyrir geðsjúka og
sérstök áherzla verði
lögð á aðstöðu fyrir
unglinga með geðræn vandamál.
Í stað fangelsisvistar geðsjúkl-
inga komi viðeigandi umönnun á
sjúkrastofnunum.
Reglur um sjálfræðissviptingu
verði rækilega endurskoðunar.
Sérstök áherzla verði lögð á at-
vinnumál geðfatlaðra og samvinna
höfð við atvinnurekendum um þau
mál.
Þarna er aðeins að nokkrum at-
riðum vikið, en ítarleg grein er
gjörð fyrir öllu þessu í grein-
argerðinni sem unnin var að mestu
leyti af Geðhjálp. Ég vona að það
teljist ekki til neinnar sjálfs-
upphafningar gamals manns að
rifja þetta upp með þökk fyrir
framlag þeirra ágætu meðflutn-
ingsmanna sem ásamt undirrit-
uðum fluttu tillögu þessa og freist-
uðu þess að ná fram úrbótum.
Þvert á móti held ég að hollt sé að
athuga hvar á vegi þessi áherzluat-
riði eru í dag. Margt hefur verið
gjört, en enn er margt þarft
ógjört.
Megi þar verða á bragarbót sem
allra fyrst, því hér á það heima
sem sagt var og er í fullu og
óskoruðu gildi: Líf liggur við.
Gömul tillaga um
geðheilbrigðismál
að gefnum
óteljandi tilefnum
Eftir Helga Seljan
Helgi Seljan
»Margt hefur verið
gjört, en enn er
margt þarft ógjört.
Höfundur er fv. alþingismaður.