Morgunblaðið - 02.10.2017, Page 13

Morgunblaðið - 02.10.2017, Page 13
Morgunblaðið/Golli Sveppatínsla Guðríður Gyða sveppafræðingur nýtur sín við að tína spennandi sveppi í litríku haustinu. lifandi rör og flytja vatn og næring- arefni langar leiðir. Tré treysta því á samlífi við sveppi,“ segir Guðríður Gyða. Stærsta lífvera heims er svepp- ur, en menn komust að því að sami sveppurinn er með þráðakerfi sitt úti um heilan skóg. Það er líklegt að það hafi tekið hundruð ef ekki þús- undir ára, en sýnatökur um allan skóginn með genarannsóknum leiddu í ljós að um sama einstakling- inn var að ræða. „Sveppir eru oft eins og kóngulóarvefur neðanjarðar, þeir vaxa eins og þræðir út frá grói og mynda hring eða bolta neðanjarðar og það sem er okkur sýnilegt er það sem kallað er sveppaldin, en í þeim fer kynæxlunin fram. Sveppir eru yfirleitt í löngu „trúlofunarástandi“, karlkyns og kvenkyns kjarnar renna saman í kólflaga frumum sem klæða fanir eða pípur aldinsins og síðan myndast gróin, afkomendurnir, þar tilbúnir til dreifingar. Þess vegna eru margir sveppir á staf, til að vind- urinn nái að blása upp undir hattinn og dreifa gróunum þegar þau losna undan hattinum. Algengt er að sjá sveppi kringum tré og eru það þá oft aldin svepprótarsveppa sem eru í samífi við rætur þeirra,“ segir Guð- ríður Gyða. Áhugasamir á Facebook Guðríður Gyða heldur úti for- vitnilegri Facebook-síðu, Funga Ís- lands - sveppir ætir eður ei. Með- limir hópsins eru duglegir að setja inn myndir af sveppum og bera sam- an bækur sínar. „Þetta er mjög skemmtilegt, ég fæ fréttir af sveppum úr öðrum landshlutum og stundum setur fólk inn spennandi sveppi sem eru sjald- séðir eða hafa fundist á nýjum stöð- um,“ segir Guðríður Gyða sem svar- ar líka gjarnan fyrirspurnum frá áhugasömum. „Besti tíminn til að byrja að tína sveppi er oft um verslunarmanna- helgina, en það fer þó eftir árferði og jafnvel því hvernig árið á undan var. Ef sumarið er kalt eða þurrt þá get- ur sveppunum seinkað. Upp úr miðjum júlí getur maður farið að bú- ast við sveppum. Kúalubbinn vex þó jafnvel fyrr. Þegar fer að líða á ágúst fer að verða hætta á næturfrostum og skemmast þau aldin sem eru komin upp. Ef maður ætlar að vera viss um að ná matsveppum er gott að byrja upp úr miðjum júlí,“ segir Guðríður Gyða og bætir við að sér sjálfri finnist furusveppur og lerki- sveppur bestir til matar. Guðríður Gyða mælir með að ef fólk ætlar að skoða sveppi þá sé best að stinga hníf undir stafinn og lyfta sveppnum varlega upp, taka mynd ofan á hann, af stafnum og upp undir fanirnar, því það auðveldi grein- inguna en oft getur verið erfitt að tegundargreina sveppi og stundum sé það jafnvel ekki hægt nema með smásjá. Aðspurð hvað Guðríður Gyða hafi að segja ungu fólki sem langar að læra sveppafræði: „Drífa í því, í þessu fagi er eitthvað nýtt og spenn- andi á hverjum degi, stöðugur lær- dómur og vitað er að mjög margir sveppir hafa enn ekki verið uppgötv- aðir þannig að sviðið er óplægður akur um langa framtíð. Sveppir framleiða allskonar efni, t.d. er hægt að nota suma þeirra við að eyða mengun og til að bæta tjón sem orð- ið hefur á náttúrunni, nú er verið að gera gervileður úr ákveðnum svepp, múrsteina, stóla og ótrúlegustu hluti. Svo eru sveppir notaðir í skóg- rækt, við framleiðslu lyfja og flók- inna efnasambanda fyrir iðnað og matvæli. Það eru mörg tækifæri tengd sveppafræði. Sveppabókin hans Helga Hallgrímssonar sem hann gaf út 2010 um sitt ævistarf á sviði sveppafræði, er ómetanleg fyr- ir alla sem hafa áhuga á sveppum. Sveppir eru fjölbreyttir að lit, áferð, lykt, formi og á bragðið þannig að þeir eru margslungið og skemmti- legt viðfangsefni. Sveppir koma sí- fellt á óvart!“ DAGLEGT LÍF 13 MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 2. OKTÓBER 2017 Ármúli 40 // 108 Reykjavík // Sími 534 2727 // www.alparnir.is // e-mail: alparnir@alparnir.is Úlpur 50% afsl. Skór 50% afsl.Merino ull, Tilboð 3.000 Bakpokar 50% afsl. Fatnaður 50% - 70% afsl. Slá á 5.995 Quest Oringin 39.995 og nú á 19.995 50% afsláttur HREINSUN af ákveðnum vörum. 28. sept. til og með 3. okt. 50 70-% %afsláttur lÍs en ku ALPARNIR s Lager- Takmarkað magn Hjá Náttúrufræðistofnun Íslands á Akureyri er sveppabókasafn og sveppasafn. „Safnið er vísindasafn og sýnunum er raðað í kassa á stærð við skókassa svo þau klessist ekki. Þau eru skráð í alþjóðlegan sveppagagnagrunn á netinu, www.gbif.org, þar er hægt að nálgast upp- lýsingar um sveppi úti um allan heim. Grunnurinn að safninu er frá upp úr 1960 þegar Helgi byrjaði að safna sveppum. Um 16.000 skráð sýni eru til í safninu á Akureyri, en sum sýni á enn eftir að greina betur og skrá,“ segir Guðríður Gyða, sem segir jafnframt að þurrkuð sýni geti geymst lengi, jafnvel áratugum saman og nýst við sameindarannsóknir. Safnið inniheldur fyrst og fremst sveppi sem hafa fundist hérlendis þó eitthvað sé til af erlendum sýnum sem hafa borist safninu að gjöf. Arfur Helga Hallgrímssonar SVEPPASAFNIÐ Á AKUREYRI

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.