Morgunblaðið - 24.11.2017, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. NÓVEMBER 2017
JÓLASERÍUR
við Fellsmúla | 108 Reykjavík | OPIÐ ALLA DAGA
kr.275
Inni- og útiseríur.
Verð frá
Hjörtur J. Guðmundsson
Höskuldur Daði Magnússon
Íslenska ríkið braut ekki gegn Mann-
réttindasáttmála Evrópu þegar Geir
H. Haarde, fyrrverandi forsætisráð-
herra, var sakfelldur í Landsdómi í
apríl 2012 fyrir að hafa brotið gegn 17.
grein stjórnarskrárinnar, þar sem
kveðið er á um skyldu til að halda ráð-
herrafundi um mikilvæg stjórnarmál-
efni, í aðdraganda efnahagshrunsins.
Geir vísaði málinu til Mannréttinda-
dómstóls Evrópu í Strassborg sem
kvað upp úrskurð sinn í gær.
Kvörtun Geirs til dómstólsins sneri
að því að ákvörðun Alþingis að ákæra
hann hafi verið á pólitískum grund-
velli, að gallar hefðu verið á undirbún-
ingi og málatilbúnaði auk þess sem
Landsdómur hefði ekki verið sjálf-
stæður og hlutlaus.
Einn skilaði sératkvæði
Dómurinn komst að þeirri niður-
stöðu að í málinu hefði ekki verið brot-
ið gegn réttindum Geirs samkvæmt 6.
og 7. grein Mannréttindasáttmálans
eins og hann hélt fram en þær kveða
annars vegar á um réttinn til réttlátr-
ar málsmeðferðar og að hinn ákærði
skuli teljast saklaus uns sekt er sönn-
uð og hins vegar að enginn skuli talinn
sekur um athæfi sem ekki hafi verið
talið glæpsamlegt samkvæmt lands-
lögum eða alþjóðalögum á þeim tíma
sem það var framið.
Dómarnir í málinu voru einróma
varðandi 6. grein Mannréttindasátt-
málans en einn dómaranna, Krzysztof
Wojtyczek, skilaði sératkvæði varð-
andi 7. greinina. Fram kemur í sér-
áliti hans að þrátt fyrir að sú siðferð-
islega skylda hafi hvílt á Geir að koma
í veg fyrir eða að minnsta kosti lág-
marka áhrif falls bankanna á efna-
hagslíf Íslands geti hann ekki séð að
honum hafi borið lagaleg skylda til
þess að halda ráðherrafundi um mik-
ilvæg stjórnarmálefni.
Wojtyczek tekur þar með undir
sératkvæði fimm dómara við lands-
dóm og segir hann röksemdir þeirra
það sannfærandi að erfitt sé að vera
þeim ósammála. Hann segist enn-
fremur hafa haft efasemdir um að
taka undir með öðrum dómurum í
málinu fyrir Mannréttindadómstóln-
um varðandi 6. grein Mannréttinda-
sáttmálans.
Haustið 2010 ákvað meirihluti
þingmannanefndar um rannsóknar-
skýrslu Alþingis að leggja fram
þingsályktunartillögu um að fjórir
ráðherrar skyldu sóttir til saka vegna
embættisfærslna sinna í aðdraganda
efnahagshrunsins. Auk Geirs skyldu
það vera Ingibjörg Sólrún Gísladóttir,
Árni M. Mathiesen og Björgvin G.
Sigurðsson.
Pólitísk atkvæðagreiðsla
Hart var tekist á um málið þegar
það kom til kasta Alþingis. Niðurstað-
an var sú að samþykkt var með 33 at-
kvæðum gegn 30 að höfða mál gegn
Geir fyrir Landsdómi. Tillögur um
ákærur gegn hinum þremur voru
felldar. Þingmenn allra flokka nema
Samfylkingarinnar greiddu annað-
hvort atkvæði gegn öllum tillögunum
eða studdu þær allar. Þannig studdu
níu samfylkingarþingmenn að Geir
yrði ákærður en fjórir þeirra greiddu
hins vegar atkvæði gegn því að ákæra
yrði gefin út á hendur Ingibjörgu Sól-
rúnu Gísladóttur. Voru umræddir
þingmenn Samfylkingarinnar sakaðir
um að bjarga eigin samherjum og
þótti atkvæðagreiðslan þannig til
marks um að hún væri pólitísk og þar
með komandi réttarhöld.
Málið var þingfest sumarið 2011. Í
október var tveimur ákæruliðum af
sex vísað frá. Aðalmeðferð málsins
hófst 5. mars 2012 í Þjóðmenningar-
húsinu og lauk 16. mars og komu tug-
ir vitna fyrir réttinn. Hinn 23. mars
var dómur kveðinn upp. Meirihluti
landsdóms, níu dómarar af 15, sak-
felldi Geir H. Haarde fyrir eitt
ákæruatriði en sýknaði hann af þrem-
ur. Var honum ekki gerð refsing. Sex
dómarar vildu sýkna hann af öllum
ákæruliðunum.
Ríkið sýknað í Strassborg
 Mannréttindadómstóll Evrópu telur að íslenska ríkið hafi ekki brotið gegn Geir H. Haarde þegar
hann var dreginn fyrir Landsdóm  Einn dómari skilaði sératkvæði varðandi 7. grein sáttmálans
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Málalyktir Geir H. Haarde yfirgefur Landsdóm árið 2012. Í baksýn eru saksóknararnir Sigríður Friðjónsdóttir og
Helgi Magnús Gunnarsson. Mannréttindadómstóll Evrópu úrskurðaði að íslenska ríkið hefði ekki brotið gegn Geir.
Landsdómsmálið
» Sjö ár eru liðin frá því ákveð-
ið var að höfða mál gegn Geir
H. Haarde fyrir Landsdómi.
» Fimm ár eru liðin frá því
Landsdómur kvað upp dóm yfir
Geir.
» Landsdómsmálið kostaði
skattborgara yfir 187 milljónir
króna.
» Fjögur ár eru liðin síðan
MDE ákvað að taka málið fyrir.
„Í mínum huga hefur Geir Haarde ekki tapað í þessu
máli. Við sem hófum þetta mál töpuðum því hins vegar
frá fyrsta degi, einfaldlega með því að krefjast fangelsis-
dóms yfir manni fyrir að framfylgja pólitískri sannfær-
ingu sinni,“ segir Ögmundur Jónasson, fyrrverandi
þingmaður og ráðherra fyrir Vinstri-græna.
„Dapurlegt þykir mér vera hlutskipti Mannréttinda-
dómstólsins í Strassborg og hann setja mjög niður með
þessum úrskurði sínum um að pólitísk réttarhöld hafi
verið í góðu lagi. Nánast hlægilegt er að lesa það í dóms-
orðinu að atkvæðagreiðslan á Alþingi um að stefna Geir
fyrir Landsdóm hafi ekki verið pólitísk! Hér þykist ég
geta talað sem vitni. Auðvitað var atkvæðagreiðslan það og réttarhöldin í
framhaldinu því pólitísk.“
Ögmundur
Jónasson
Dómstóllinn setur niður með úrskurðinum
„Mér finnst skautað dálítið létt framhjá pólitíkinni sem
bjó að baki þeirri niðurstöðu naums meirihluta á Alþingi
að ákæra Geir á sínum tíma. Ég hefði talið að dómstóll-
inn gæfi þeim þætti málsins meiri gaum,“ segir Birgir
Ármannsson, þingflokksformaður Sjálfstæðisflokksins.
„Auðvitað ber á það að líta að MDE hefur í megin-
atriðum það hlutverk í þessu máli að skoða hvort máls-
meðferðin fyrir landsdómi hafi verið innan þeirra marka
sem Mannréttindasáttmálinn kveður á um. Staðreyndin
er sú að í málsmeðferð landsdóms var tveimur ákæru-
atriðum gegn Geir vísað frá og sýknað í þremur öðrum
og það atriði sem á endanum var sakfellt fyrir var í
sjálfu sér það veigaminnsta. Það er ekki óhugsandi að þessar staðreyndir
hafi haft áhrif á það hvernig MDE afgreiðir málið af sinni hálfu.“
Skautað framhjá pólitíkinni sem bjó að baki
Birgir
Ármannsson
„Þrátt fyrir að dómstóllinn hafi komist að þeirri niður-
stöðu að lögin um landsdóm standist Mannréttinda-
sáttmálann breytir það ekki þeirri niðurstöðu sem ég
held að flestir séu sammála um, að atkvæðagreiðslan á
Alþingi var pólitísk,“ segir Þorsteinn Pálsson, fyrrver-
andi forsætisráðherra.
„Eftir stendur að Geir vitaskuld vann landsdómsmálið
í öllum höfuðatriðum en aðferðin í þinginu við að ákveða
hverjir yrðu ákærðir og hverjir ekki segir allt um það að
þetta var hugsað sem pólitísk aðför. Ég bara minni á í
því sambandi að þáverandi fjármálaráðherra, Stein-
grímur J. Sigfússon, sagði eftir atkvæðagreiðsluna að
bakari hefði verið hengdur fyrir smið. Sterkari játningu á því að þetta var
pólitík er í rauninni ekki hægt að draga fram.“
Var hugsað sem „pólitísk aðför“
Þorsteinn
Pálsson
„Þessi niðurstaða kemur ekki á óvart. Það má segja að
ástæðan sé sú að umfang málsins fyrir Mannréttinda-
dómstólnum er miklu minna en lagt var upp með í kær-
unni,“ segir Davíð Þór Björgvinsson, lagaprófessor og
fyrrverandi dómari við Mannréttindadómstól Evrópu.
„Dómurinn gerir ráð fyrir því að Geir sé ekki þolandi
mögulegs brots á ákvæðum mannréttindasáttmálans
nema varðandi ákæruliðinn sem lýtur að því að hann
hafi ekki haldið ríkisstjórnarfundi um mikilvæg málefni.
Það gerir það að verkum að að svo miklu leyti sem það
kunna að hafa verið brotin á honum einhver réttindi, þá
sérstaklega samkvæmt 6. grein sáttmálans um réttláta
málsmeðferð, þá skipti það ekki máli hvað varðar aðra ákæruliði sem ann-
aðhvort var vísað frá eða hann sýknaður,“ segir Davíð Þór.
Niðurstaðan kemur ekki á óvart
Davíð Þór
Björgvinsson
Geir H. Haarde sendi í gær frá sér
yfirlýsingu um niðurstöðu Mann-
réttindadómstóls Evrópu þar sem
hann reifar málið.
„Sú niðurstaða Landsdóms að
sýkna mig af alvarlegustu sökunum
sem á mig voru bornar skiptir mestu
máli fyrir mig. Ég vann landsdóms-
málið efnislega. En í ljósi þess að ég
var sakfelldur án refsingar fyrir eitt
minni háttar atriði í málinu taldi ég
mér skylt að fá úr því skorið hjá
Mannréttindadómstólnum hvort Al-
þingi hefði með málsmeðferð sinni
og málshöfðun brotið gegn mann-
réttindasáttmálanum. Einkum taldi
ég mikilvægt að láta reyna á hvort
það stæðist nútímakröfur um réttar-
far að þingmenn færu með ákæru-
vald og að meiri-
hluti dómara væri
kosinn pólitískri
kosningu.
Mannréttinda-
dómstóllinn
komst að þeirri
niðurstöðu að ís-
lenska ríkið hefði
ekki gerst brot-
legt við ákvæði í
Mannréttinda-
sáttmála Evrópu. Ég virði þá niður-
stöðu,“ segir Geir sem kveðst inni-
lega vona að íslenskir
stjórnmálamenn feti aldrei þann veg
aftur að efna til refsimáls á flokks-
pólitískum forsendum.
„Ákæran á hendur mér var vissu-
lega áfall á sínum tíma. Ýmsir þeirra
sem að ákærunni stóðu hafa hins
vegar ýmist opinberlega eða í einka-
samtölum lýst eftirsjá yfir þátttöku
sinni í þeim pólitíska leik eða beðist
afsökunar. Mér þykir vænt um þau
viðbrögð. Ég er sömuleiðis þakklát-
ur þeim fjölmörgu sem hafa lagt mér
lið í þessu máli undanfarin sjö ár.
Stuðningur þeirra hefur verið mér
og fjölskyldu minni ómetanlegur.“
„Í stjórnmálum eiga menn að gera
út um ágreining á hinum pólitíska
vettvangi, á þingi og í kosningum.
Um það ályktaði þing Evrópuráðsins
sérstaklega vorið 2013 og vísaði m.a.
til landsdómsmálsins. Vonandi getur
náðst víðtæk samstaða á Íslandi um
þetta grundvallaratriði.“
Vann málið efnislega
 Geir H. Haarde kveðst virða niðurstöðu Mannréttinda-
dómstólsins  Þakkar fyrir stuðning sem hann hefur fengið
Geir H.
Haarde
Dómur Mannréttindadómstólsins