Morgunblaðið - 24.11.2017, Blaðsíða 86

86 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. NÓVEMBER 2017
SVARTUR FÖSTUDAGUR
FRÁBÆRTVERÐ
Magimix
matvinnsluvél
26.990 kr.
Takmarkað magn
Miele
ryksuga
16.990 kr.
Takmarkað magn
Magimix
safapressa
29.990 kr.
Takmarkað magn
Magimix
blandari
23.990 kr.
Takmarkað magn
Suðurlandsbraut 20, Reykjavík, sími 588 0200, eirvik.is
Jura
kaffivél
64.990 kr.
Takmarkað magn
Nespresso
flóunarkanna
8.990 kr.
Takmarkað magn
Árni Matthíasson
arnim@mbl.is
Perla Sveinsdóttir var vinsælasta
stelpan í bekknum og ekki bara
bekknum, heldur skólanum öllum.
Gott ef hún var ekki ein vinsælasta
stelpa landsins þegar mest lét. Hún
fluttist síðan til New York og blogg-
aði um lífsstíl sem gekk einna helst
út á það að vera smart og sæt og sí-
fellt að skemmta sér. Fyrir vikið
verður Perla fræg, eiginlega fræg
fyrir að vera fræg, en frægðin er
fallvölt, því eftir hrunið hefst hin
mikla endurskoðun og þá verður
Perla bara hallærisleg táknmynd
yfirborðsmennsku, viðfang
skemmtikrafta og óteljandi brand-
ara.
Óforvarandis kemst Perla í frétt-
irnar að nýju þegar nafn hennar
birtist á vitnalista í réttarhöldum
vegna stríðsglæpa í Afríku og þá
kviknar sú spurning hvort nokkur
þekki hina raunverulegu Perlu.
Fjögurra ára gerjun
Einhvern veginn þannig hefst
skáldsagan Perlan eftir Birnu Önnu
Björnsdóttur, sem kom út á dög-
unum og Birna segist hafa verið
með í smíðum síðustu fjögur ár.
Ekki sat hún þó við skriftir allan
þann tíma, heldur segist hún hafa
lagt hana frá sér um tíma og tekið
svo upp þráðinn. „Ég hef ekki setið
við að skrifa þessi fjögur ár, en sag-
an er búin að vera að gerjast í mér í
fjögur ár. Ég var ólétt að yngri
stelpunni minni þegar ég byrjaði á
henni og lagði hana svo frá mér í ár
eftir að ég átti hana,“ segir Birna
og bætir við að það hafi verið hollt
að leggja bókina alveg frá sér og
koma svo að henni aftur, en sjálf
grunnhugmyndin var þó óbreytt að
mestu.
– Þetta er þriðja skáldsagan sem
þú ýmist skrifar ein eða í samstarfi
við aðra, lítur þú á þig sem rithöf-
und?
„Já, þetta er alveg fullt starf
núna og það að skrifa er það
skemmtilegasta sem ég geri í vinnu.
Mér fannst oft mjög gaman í blaða-
mennskunni líka og finnst það, mér
finnst gaman að skrifa greinar öðru
hvoru, það er fínt að gera það í
bland.“
Hugmyndin kom hratt
– Spratt Perla Sveinsdóttir fram
fullmótuð?
„Hún kom til mín nokkuð skýr,
þó að persónurnar þróist alltaf að-
eins þegar maður er að skrifa, en
hún var nokkuð fullmótuð, ég vissi
hvernig ég vildi hafa hana og lét
hana svo fara í gegnum þetta ferða-
lag. Hugmyndin kom hratt, strúkt-
úrinn og plottið og ég skrifaði þetta
hratt og hrátt í upphafi og vann svo
úr því.“
– Perla er ekki mjög viðkunn-
anleg, en þó vill maður að henni
farnist vel.
„Það sem bókin á líka að sýna er
að ástæðan fyrir því að hún er
svona er að umhverfið hefur farið
svona með hana. Stóra hugmyndin
mín í bókinni er hlutgerving kvenna
í menningunni; menningin hlutgerir
konur, karlar hlutgera konur og
konur hlutgera aðrar konur. Mig
langaði síðan til að skoða hvernig
það fer með manneskju, sálina og
innra líf hennar, þegar búið er að
hlutgera hana á mótunarárum og
fyrstu fullorðinsárum. Hún er dýrk-
uð á einhvern hátt fyrir eitthvert
yfirborð sem kemur sálinni ekkert
við og ég spyr að því hvað verður
um svona sál þegar hún hefur mót-
ast á þennan hátt svo snemma og
hver er manneskjan á bak við,
hvernig vegnar henni.“
Það er vandi að skrifa
breyskan aðalkarakter
– Manneskjan á bak við er hlý og
klár og dugleg og skemmtileg, en
við fáum bara að sjá það öðru
hvoru.
„Það er smá vandi að skrifa
breyskan aðalkarakter því auðvitað
á lesandinn að hafa samúð með að-
alpersónunni. Mér finnst alltaf gam-
an að lesa bækur um þrívíða kar-
aktera þar sem aðalpersónan er
bara alls ekki viðkunnanleg og mað-
ur fer samt að halda með henni. Þá
lærir maður líka eitthvað nýtt bæði
um sjálfan sig og um annað fólk.“
– Þegar Perla verður fræg áttar
hún sig því að þar með er hún búin
að missa stjórn á eigin lífi. Þaðan í
frá eiga allir líf hennar nema hún.
„Það er stærri hugmyndin líka
um frægð og sýnileika og ímynd.
Það er ekki lengur bara frægt fólk
sem er með ímynd út á við, það geta
allir ákveðið að skapa sér einhvers-
konar ímynd á samfélagmiðlum og
það er margt af yngra fólki núna
sem er ekki mjög frægt en sem hef-
ur ákveðið að það vill vera áberandi
á samfélagsmiðlum. Þú ræður bara
ekki hvað verður um það sem þú
setur út, þú ræður ekkert viðtök-
unum, þú missir stjórn á því.
Svo getur fólk tekið þessa ímynd
og haldið áfram með hana og þá
ertu orðin eitthvað allt annað en
þessi ímynd. Svo er það líka þessi
fjarlægð, Perla býr ekki á Íslandi,
er ekki með neinn nálægt sér í sínu
daglega lífi og er í ofboðslega litlum
tengslum við annað fólk.“
Nærandi athygli
– Hún er náttúrlega skemmd af
æskunni, að eiga móður sem gat
ekki sýnt henni væntumþykju.
„Já, og þegar hún byrjar að fá
svo mikla athygli frá umhverfinu þá
er það ofboðslega nærandi fyrir
hana, hún er að fá viðurkenningu
annarra.“
– Hún var að leita að ást.
„Já, að ást og viðurkenningu og
tengslum og það er það sem hún er
alltaf að leita að í gegnum alla bók-
ina, hún er að leita að tengslum.
Ég held að það sé mjög viðeig-
andi spurning núna hve raunveru-
leg þau tengsl eru sem fólk myndar
á samfélagsmiðlum. Fólk stundar æ
meiri félagsleg samskipti og mynd-
ar tengsl í gegnum samfélagsmiðla.
Að mörgu leyti er það ágætt ef fólk
getur verið í samskiptum við fjar-
stadda, en svo getur það líka valdið
firringu, vegna þess að maður er í
tengslum en samt ekki.
Ég held að samfélagsmiðlar séu
ekki alslæmir, en við erum ekki bú-
in að læra almennilega hvernig við
eigum að nota þá okkur til hagsbóta
og hvernig við getum komið í veg
fyrir að þeir taki yfir líf okkar.“
Kynjafræðingur í krísu
– Það er ekki bara Perla sem
gengur í gegnum krísu, heldur er
það líka kynjafræðingurinn Ingi-
gerður.
„Ég er mikill femínisti sjálf og
pæli mikið í femínisma. Því langaði
mig að búa til persónu í bókinni
sem væri femínisti og hafa hana
líka breyska en þó þannig að les-
andanum gæti vonandi þótt vænt
um hana. Síðan vildi ég láta hana
átta sig á sínum forréttindum, að
skoða sjálfa sig. Ég held að að
mörgu leyti geti lesandinn sam-
samað sig henni, ég geri það í það
minnsta sjálf,“ segir Birna og kímir.
„Hún er það stór persóna að fólk
getur fundið sig í henni og er líka
spegill á okkur lesendurna og tíðar-
andann.“
Leitað að ást og viðurkenningu
 Í nýrri skáldsögu, Perlan, veltir
Birna Anna Björnsdóttir fyrir sér
frægð, ímynd og femínisma
Morgunblaðið/Einar Falur
Femínisti Birnu Önnu Björnsdóttur er hlutgerving kvenna hugleikin.
Bandaríski kvikmyndaleikstjórinn
Spike Lee sneri aftur að rótum sín-
um og hefur gert nýja útgáfu af
fyrstu kvikmynd sinni í fullri lengd,
hinni svarthvítu og margrómuðu
She’s Gotta Have It frá 1986. Nýja
útgáfan er framleidd af Netflix og
eru sjónvarpsþættir, alls um fimm
klukkustundir og leikstýrir Lee
þeim öllum sjálfur.
Þættirnir fjalla um unga og sjálf-
stæða listakonu sem á samtímis í
sambandi við þrjá karlmenn.
Rýnar hafa lofað þættina sem
Lee skrifaði í samvinnu við hóp
kvenna, þar á meðal leikskáldið
Lynn Nottage og systur sína Joie
Lee. Tekið er markvisst á karl-
rembu og samskiptum kynjanna, á
beittan og frumlegan hátt.
Endurtók fyrstu myndina fyrir Netflix
Endurgerð Spike Lee með aðal-
leikkonu þáttanna, DeWanda Wise.
Myndlistarmennirnir Ósk Vil-
hjálmsdóttir og Gunnar Jónsson
leiða saman verk sín á sýningu sem
verður opnuð í Harbinger í kvöld
kl. 20 og er hluti af sýningaröðinni
„Eitt sett“. Sýningarrýmið er að
Freyjugötu 1.
Sýning ber yfirskriftina „Ham-
farir – austur – vestur“. Markmiðið
með sýningaröðinni er að stefna
saman tveimur myndlistarmönnum
sem komnir eru mislangt á ferli sín-
um í þeirri von að samleikur þeirra
ryðji áður ótroðnar slóðir fyrir okk-
ur hin að feta eftir. Sýningarstjórar
eru Una Margrét Árnadóttir og
Unndór Egill Jónsson.
„Eitt sett“ Óskar og Gunnars
Samsett Gunnar Jónsson og Ósk
Vilhjálmsdóttir sýna saman.