Morgunblaðið - Sunnudagur - 20.05.2018, Blaðsíða 34

LESBÓK Sýning á verkum ljósmyndarans Daniels Reuter verður opnuð í safn-aðarheimili Neskirkju eftir messu á sunnudag, kl. 12.30. Sýninguna kallar
hann The Maps of Things og fjallar hún um grunneðli listformsins.
Verk Daniels Reuter í Neskirkju
34 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20.5. 2018
Það urðu fagnaðarfundir þegarSæunn Þorsteinsdóttir selló-leikari og Daníel Bjarnason,
tónskáld og stjórnandi, rákust hvort
á annað í Hörpu í vikunni. Þau eru
gamlir vinir og samstarfsfélagar; Sæ-
unn frumflutti á sínum tíma rómað
verk Daníels, Bow to String, og hefur
leikið það margoft síðan. Það mun
vera það verka Daníels sem hvað oft-
ast heyrist.
„Það hefur einhvernveginn öðlast
eigið líf – og er eins og verk eftir Bach
hvað það varðar að það er hægt að
nálgast það á svo margvíslegan hátt,“
segir Sæunn sem hafði gaman af að
sjá upptöku sína á því – þar sem hún
leikur ein á annan tug sellóradda –
komna í afþreyingarkerfi flugvél-
arinnar þegar hún kom til landsins þá
um morguninn.
Sæunn er komin til Íslands að
halda ásamt píanóleikaranum Alex-
andra Joan tónleika í Norðurljósasal
Hörpu á sunnudag klukkan 17, í tón-
leikaröðinni Sígildir sunnudagar.
Þrátt fyrir að Sæunn hafi verið búsett
í Bandaríkjunum ásamt fjölskyldu
sinni frá sjö ára aldri er óhætt að
kalla hana eina skærustu perluna á
festi íslenskra tónlistarmanna og fer-
ill hennar er glæstur. Hún hóf tónlist-
arnám við Suzuki-skólann hér heima
og hélt náminu áfram í Bandaríkj-
unum; hún er með bachelor-gráðu frá
Cleveland Institute of Music, meist-
aragráðu frá The Juilliard School í
New York og doktorsgráðu frá
SUNY Stony Brook. Sæunn hefur
leikið í mörgum þekktustu tónlistar-
húsum jarðar, með virtum sinfóníu-
og kammerhljómsveitum, hún hefur
unnið til verðlauna og viðurkenninga í
ýmsum tónlistarkeppnum og sent frá
sér hljómdiska. Á dögunum hljóðrit-
aði hún ásamt Sinfóníuhljómsveit Ís-
lands Quake eftir Pál Ragnar Pálsson
og þá hefur hún einnig lokið upp-
tökum á diski sem væntanlegur er á
næsta ári, með einleiksverkum fyrir
selló eftir íslensk tónskáld. Og það
mætti telja margt upp af ferilskrá
hennar, eins og hljómsveitina De-
coda, sem starfrækt er í samstarfi við
Carnegie Hall, en Sæunn er annar
listrænna stjórnenda hennar, og þá
er hún gestalistamaður við háskóla
Washington-ríkis í Seattle og flýgur
reglulega þangað vestur frá New
York, þar sem hún er búsett, að
kenna og leika.
Verður eitt með verkunum
Þær Sæunn og Alexandra Joan hafa
leikið kammertónlist saman í yfir ára-
tug en þær kynntust þegar báðar
voru við nám í Juilliard. Það er
áhugavert að heyra Sæunni skýra
hvernig verkin sem þær flytja á tón-
leikunum tengjast og hina miklu
breidd sem er í þeim; þetta eru verk
eftir Anton Webern, Schubert,
Brahms og Richard Strauss.
„Það hefur verið mjög gaman að
hitta Alexöndru reglulega og taka
aftur upp þráðinn í samspili,“ segir
Sæunn en þær hafa leikið þessa efnis-
skrá nokkrum sinnum áður og halda
mikið upp á hana. „Þráðurinn hefst
með tveimur stykkjum sem Webern
skrifaði árið 1899. Hann var sellisti og
ekki nema 16 ára þegar hann skrifaði
þessi hárómantísku verk. Ég fór að
hugsa um hvað 16 ára sellóleikari í
Vín myndi vilja læra á þessum tíma
og komst að því að hann var að út-
setja lög eftir Schubert – þess vegna
er Arpeggione-sónatan eftir hann á
efnisskránni. Svo var Brahms ný-
dáinn, lést 1897, og ég fann til sex lög
eftir hann umskrifuð fyrir selló og pí-
anó. Svo skrifar Webern árið 1914
þrjú verk sem við leikum líka og á
þessum 15 árum hefur orðið rosaleg
breyting; verkin hans fara frá bull-
andi rómantík yfir í 12-tóna tónlist.
Þetta er gríðarlega áhugaverð þróun.
Á þessum árum fór Webern á sýn-
ingu á Salome eftir Strauss og því
kemur inn sónata eftir Strauss ung-
an, fyrir selló og píanó,“ segir Sæunn.
Og hún viðurkennir fúslega að þegar
hún velur sér verk að flytja, þá geti
hugmyndir, aðstæður og umhverfi
tónskáldanna skipt máli.
„Ég tengi líka við hvort tónskáldin
séu að reyna að tjá eitthvað sem mér
finnst spennandi. Það segir sjálfsagt
eitthvað um það hvað ég vel að spila,
nú með Alexöndru. Ég fæ nú ekki
alltaf að velja verkin. Og þegar ég fer
á svið að spila þá verð ég eitt með
verkinu, hvað sem það er.“
Ekki mikill tími aflögu
Á undanförnum árum hefur Sæunn
flutt afar fjölbreytileg verk frá ýms-
um tímaskeiðum. „En ég er komin
býsna mikið inn í nútímatónlistina,“
segir hún. „Mér finnst gaman að
vinna með tónskáldum og vera með í
nýrri sköpun – þótt mér finnist líka
gaman að pæla í gömlu góðu
klassíkinni… En þetta árið er ég mik-
ið í nútímatónlist, búin að hljóðrita
Quake með Sinfóníunni og spila verk-
ið í Hamborg, Los Angeles og hér.
Það er frábært verk. Ég var að hlusta
á upptökuna í stúdíói í Virginíu og
hreinlega hágrét. Það er svo fallegt.
Ég er svo heppin að fá að spila þetta,
og næst með sinfóníunni í Seattle …
Svo var ég líka að taka upp einleiks-
disk með verkum sem voru skrifuð
fyrir mig – eftir Halldór Smárason,
Pál Ragnar Pálsson, Þuríði Jóns-
dóttur, að viðbættu Solitaire eftir
Hafliða Hallgrímsson. Allt verk sem
ég hef verið að sanka að mér. Það er
svo hentugt að geta spilað þau ein á
sellóið. En svo er ég líka að spila ró-
kókótilbrigðin og önnur eldri verk
með hinum og þessum. Ég spila mikið
af sígildri kammertónlist úti í New
York og víðar.“
Sæunn deilir tíma sínum þessi
misserin milli New York-borgar og
Seattle, þar sem hún er gestalista-
maður við háskóla. „Þar er ég með tíu
nemendur, doktorsnema, í bachelor
og master. Það er í raun fullt starf að
sinna því,“ segir hún og hlær. Enda
er kennslan mjög krefjandi en hún er
þó einnig önnum kafin við eigin flutn-
ing. „Ég vildi ekki trúa því að mér
myndi finnast gaman að kenna – það
er mjög gaman! Mér finnst gaman að
velta fyrir mér hvernig ég geti haft
áhrif og breytt til dæmis nálgun nem-
enda, fá þá til að finna lausnir. Það er
krefjandi og líka gott fyrir mína spila-
mennsku.“ Og á hún nægilega orku
til að sinna þessu öllu, kennslu, tón-
leikahaldi, að læra ný verk og upp-
tökum?
„Það getur verið lýjandi,“ svarar
hún. „Það er ekki mikill tími aflögu.
En hverju vildi ég sleppa? Ég vil ekki
hætta neinu af þessu.“
Opnar vonandi augu og
eyru
Sæunn hefur unnið mikið með ís-
lenskum samtímatónskáldum, er hún
alltaf með annan fótinn í íslenskri
menningu þótt hún búi úti?
„Já. Mér finnst ég alltaf vera ís-
lensk þótt ég hafi búið úti að mestu
síðan ég var sjö ára. En þótt pabbi og
mamma búi líka úti er stórfjölskyldan
hér og tengingin hingað er sterk. Og
þar sem fjölskyldan talar alltaf ís-
lensku finnst mér ég vera opnari á
henni heldur en á ensku sem er fag-
málið sem ég nota.
Og mér finnst mikilvægt að koma
heim að spila – það er önnur nánd.
Úti í Ameríku er ég með skrýtið
nafn og er oft að spila eitthvað sem
fólk er ekki að hlusta á dagsdaglega,
og er sett í annað hólf en hér heima.
En það er mjög mikill áhugi úti á Ís-
landi og íslenskri tónlist.“
Í Bandaríkjunum er talsvert rætt
um að rof hafi orðið hvað varðar
skilning á klassískri tónlist, og mögu-
lega grundvöll til að njóta hennar, og
er oft vísað til þess að tónlistar-
menntun var ýtt út úr grunnskólum á
tíunda áratugnum. Kannast Sæunn
við það, og að stéttaskipting sé í
hlustendahópnum?
„Já og nei. Hópurinn sem ég er
listrænn stjórnandi hjá, Decoda, sér-
hæfir sig í því að spila fyrir hvern sem
er, hvar sem er. Það er ekki hægt að
ætlast til þess að hinn venjulegi mað-
ur á götunni kunni að hlusta. Við spil-
um oft í skólum, á göngugötum, spít-
ölum, fangelsum.“ Og flestar
tónleikaraðir og stofnanir sem bóka
hópinn til að spila hafa einhvern
menntunarsjóð sem þau fá greitt úr.
„Við sem myndum hópinn kynntumst
öll í tveggja ára „fellowship“-
prógrammi í Carnegie Hall og Juilli-
ard, sem er í raun snerist um að
þjálfa okkur sem sendiherra klass-
ískrar tónlistar. Og við, sem erum
þrjátíu í allt en spilum í minni hópum,
höfum nú verið að í fimm ár. Það er
ekki gefið mál að við útskrifumst úr
Juilliard og fólk streymi að til að
hlusta á okkur. Þannig er veruleikinn
ekki. Starfsumhverfi tónlistarmanna
hefur breyst mikið á stuttum tíma og
við bregðumst við því.“
En hvers vegna á fólk að hlusta á
klassíska tónlist?
„Það er ástæða fyrir því að hún er
klassísk, er það ekki?“ svarar Sæunn
með spurningu. „Hún á erindi í dag
jafnt sem fyrir tvö hundruð árum. Í
henni er eitthvað mikilvægt sem lýsir
innra lífi og tilfinningum sem dregur
fólk að og gefur því eitthvað.“
Hvað? Betra líf, vellíðan?
„Mér finnst það ekki vera vítamín.
Jú, tónlist getur bætt líf ef sér-
staklega er leitað í hana til þess, við
slökun eða slíkt, en ég vil frekar spila
tónlist sem spyr stórra spurninga og
ýtir við fólki á einhvern hátt sem fólk
býst ekki við. Tilfinningalega og vits-
munalega. Það hefur verið sagt að
skemmtun staðfesti eitthvað sem við
vissum en listin ögri. Listin sé ekki
bara til að láta manni líða vel – og
vonandi opnar hún augun og eyrun
og fær mann til að sjá veröldina og
annað fólk á nýjan hátt. Það finnst
mér spennandi!“
„Ég er komin býsna mikið inn í nú-
tímatónlistina. Mér finnst gaman að
vinna með tónskáldum og vera
með í nýrri sköpun,“ segir Sæunn
Þorsteinsdóttir sellóleikari.
Morgunblaðið/Einar Falur
Sendiherra klassískrar tónlistar
Sæunn Þorsteinsdóttir sellóleikari vill helst spila tónlist sem spyr stórra spurninga og ýtir við fólki. Hún er önnum kafin við
tónleikahald víða um lönd, er gestalistamaður við háskóla í Seattle og leikur á tónleikum í Hörpu síðdegis á sunnudag.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
’ Það er ekki hægt aðætlast til þess að hinnvenjulegi maður á götunnikunni að hlusta. Við spilum
oft í skólum, á göngugöt-
um, spítölum, fangelsum.