Læknablaðið - 01.01.2018, Blaðsíða 40

40 LÆKNAblaðið 2018/104
Tryggvi
Ásmundsson
Tryggvi er læknir
á eftirlaunum
tryggvi.asmundsson@gmail.com
Ég sá Jón Steffensen fyrst á 1. ári í lækna-
deild, en við félagar fórum strax að sækja
tíma hjá honum í líffærafræði. Jón var há-
vaxinn, mikill á velli, fremur stórskorinn
og áberandi nefstór. Svipurinn stundum
dálítið kankvís. Hægur í hreyfingum.
Röddin sérkennileg og hann talaði hægt
og dró mjög seiminn. Átti til þann kæk að
taka stóra lyklakippu upp úr vasa sínum
og láta hringla í henni. Hann var í eðli
sínu fremur ómannblendinn og seintekinn
og hleypti fólki ekki auðveldlega nærri
sér. Okkur fannst hann ekki árennilegur.
Kennslan fór þannig fram að þeir sem
voru vel lesnir sátu á fremsta bekk og var
hlýtt yfir námsefnið. Fyrir kom að hann
tæki upp menn sem verið höfðu nokkur
ár í deildinni, en sátu aftarlega. Færðust
þeir undan gátu fallið dálítið kvikindis-
legar athugasemdir, en Jón átti til að vera
mjög neyðarlegur í tilsvörum og eru til af
því margar sögur. Hann var kröfuharður
en ákaflega sanngjarn og gerði sér ekki
mannamun. Ég hef aldrei hitt þann mann
sem gat með sanni sagt að hann hefði ver-
ið eftirlætisnemandi Jóns Steffensen! Mér
er hann sérlega minnisstæður frá verklega
námskeiðinu. Hann gekk þar um og leið-
beindi okkur, fámáll en skýr. Hann reykti
pípu og var lyktin af Dunhill tóbakinu
sérlega góð. Eftir að prófi lauk sá ég hann
ekki fyrr en ég kom heim frá Bandaríkj-
unum og hafði lært lungnalækningar. Jón
var þá orðinn astmaveikur og svo fór að ég
varð læknir hans.
Um 1980 komu á markaðinn lyfjaglös
sem börn áttu ekki að geta opnað. Það
reyndist svo að eldra fólk átti líka í erfið-
leikum með það. Eitt kvöldið hringdi Jón í
mig. Hann var aldrei hraðmæltur, en núna
heyrðust miklar stunur og krimt áður en
hann kom sér að efninu. „Ég get bara alls
ekki opnað þessi nýmóðins lyfjaglös,“
sagði hann. Ég sagði það mál auðleyst.
Ég kæmi til hans vikulega og skammtaði
honum lyfin í kassa sem auðvelt væri að
opna. Þetta er eitt það besta sem mig hefur
hent á lífsleiðinni. Nú kynntumst við vel
og urðum fljótlega miklir vinir. Ég ætlaði
mér aldrei minna en klukkutíma í heim-
sóknina. Við ræddum saman um heima og
geima og ævinlega biðu tveir Lövenbräu
á borðinu þegar ég kom sem við deildum
með okkur. Fyrir kom að þeir urðu fjórir.
Ég var auðvitað á bíl og spurði Jón hvort
þetta gæti gengið. Hann hafði í áratugi
mælt áfengismagn í blóði ökumanna og leit
á mig og sagði: „Þú ert svo asskoti feitur að
þetta hlýtur að vera í lagi“. Aldrei reyndi á
þetta sem betur fer, en ég leyfði mér ekki
að efast um mat prófessorsins. Þá sjaldan
ég var upptekinn fór kona mín og skammt-
aði lyfin. Þau urðu góðir vinir, en hún fékk
engan bjór!
Jón átti sérlega glæsilegt heimili. Á
veggjum voru falleg málverk eftir helstu
listamenn þjóðarinnar. Borðstofuhúsgögn í
ekta funkis-stíl. Sumir stólar með útsaum-
uðum setum eftir Kristínu konu hans,
hrein listaverk. Hún hafði líka bundið inn
margar bækur hans svo ekki varð betur
Jón Steffensen (1905-1991)
Jón var fæddur í Reykjavík, sonur hjónanna Valdemars Steffensens læknis
og Jennyar Petru f. Larsen sem var dönsk. Hann lauk læknaprófi frá Háskóla
Íslands 1930. Stundaði framhaldsnám í Kaupmannahöfn, München, London og
Edinborg árin 1932 til 1937. Skipaður prófessor í líffæra-, lífeðlis- og lífefnafræði
við læknadeild Háskóla Íslands í febrúar 1937. Frá 1957 prófessor í líffærafræði
eingöngu. Lausn í ágúst 1970, en kenndi þó áfram til hausts 1972. Hann var
afkastamikill vísindamaður, tók þátt í fornleifarannsóknum og annaðist rann-
sóknir á mannabeinum fyrir Þjóðminjasafn Íslands í áratugi. Ritaði rúmlega 100
vísindagreinar í innlend og erlend tímarit einkum um mannfræði, líffærafræði,
lífeðlisfræði, uppruna Íslendinga og um sögu læknisfræðinnar. Einnig marga
bókarkafla. Honum var margvíslegur sómi sýndur, stórriddari af fálkaorðunni,
heiðursdoktor við læknadeild Háskóla Íslands og heiðursfélagi í Læknafélagi
Íslands. Hann kvæntist 1930 Kristínu Björnsdóttur Ólafs húsfreyju (1905-1972),
þau voru barnlaus.
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
Myndir af Jóni eftir Gunnar heitinn Eyþórsson fréttamann sem
stundaði læknanám um hríð og sótti tíma hjá Jóni. Hann náði
svip Jóns einstaklega vel. Á myndinni í miðið eru pípan
og lyklakippan á sínum stað!
Myndir nar birtust fyrst í Læknanemanum 1965 sem kveðja
í tilefni sextugsafmælis Jóns.
Minningar um
Jón Steffensen