Læknablaðið - 01.01.2018, Blaðsíða 9

LÆKNAblaðið 2018/104 9
Meðferð við gáttatifi
ELIQUIS
minni hætta á
heilaslagi miðað
við warfarin1
minni hætta á
meiriháttar
blæðingum
miðað við warfarin1
1Granger VB et al. N Engl J Med. 2011:365:981-992
Sjá samantekt á eiginleikum lyfs
Ábendingar: Eliquis 2,5 mg: Forvörn gegn bláæðasegareki (VTE) hjá fullorðnum sjúklingum sem hafa
gengist undir valfrjáls mjaðmarliðskipti eða hnéliðskipti. Eliquis 2,5 mg og 5 mg: Forvörn gegn heila-
slagi og segareki í slagæð hjá fullorðnum sjúklingum með gáttatif sem ekki tengist hjartalokusjúkdómum
(non-valvular atrial fibrillation, NVAF) ásamt einum eða fleiri áhættuþáttum, svo sem sögu um heilslag
eða tímabundna blóðþurrð í heila (transient ischaemic attack, TIA), aldur ≥ 75 ára, háþrýsting, sykursýki
eða hjartabilun með einkennum (NYHA flokkur ≥ II). Meðferð við segamyndun í djúplægum bláæðum
(DVT) og lungnasegareki (PE), og forvörn gegn endurtekinni segamyndun í djúplægum bláæðum og
lungnasegareki hjá fullorðnum.
PFI-17-09-02 / PP-ELI-DNK-0080
September 2017
R I T S T J Ó R N A R G R E I N
Á þessu ári hafa birst tvær greinar í virtum vísindatímaritum sem
gefa til kynna að mögulega séu konur betri læknar en karlar.
Í febrúar birti JAMA grein þar sem skoðaðar voru útkomur sjúk-
linga úr Medicare kerfinu í Bandaríkjunum (65 ára og eldri) eftir
því hvort lyflæknirinn þeirra (general internist) var kona eða karl.1
Yfir ein og hálf milljón innlagna voru skoðaðar í handahófskenndu
úrtaki og sérstaklega skráð dánartíðni og tíðni endurinnlagna. Í
ljós kom að dánartíðni sjúklinga kvenkyns lækna var marktækt
lægri en þeirra sjúklinga sem höfðu karlkyns lækni, 11,07% á móti
11,49%, p<0,01, eða hlutfallsleg áhættuminnkun upp á 4%. Það
sama gilti um endurinnlagnir, 15,02% á móti 15,57%, p<0,01.
Í október birtist grein í British Medical Journal frá háskólanum
í Toronto, Kanada, þar sem skoðaðar voru útkomur 104.630 sjúk-
linga eftir skurðaðgerðir.2 Þegar búið var að leiðrétta fyrir þátt-
um tengdum sjúklingum, skurðlæknum og spítölum stóð eftir að
dánartíðni sjúklinga í valaðgerð sem höfðu konu sem skurðlækni
var marktækt lægri en þeirra sem höfðu karl sem skurðlækni,
11,1% á móti 11,6%, hlutfallsleg áhættuminnkun 12%.
Af hverju er verið að rannsaka þetta? Atferlisfræðilegar rann-
sóknir hafa sýnt með vísindalegum hætti að konur og karlar hegða
sér ekki eins – þó það megi að sjálfsögðu deila um hver ástæð-
an fyrir því sé. Í samtali almenns eðlis eru konur líklegri til að
segja meira frá sjálfum sér, hafa hlýrra viðmót, hvetja aðra til að tjá
sig og draga markvisst úr eigin stöðu til að ná jafnræði við þann
sem þær tala við. Þá hefur verið spurt: skilar þessi munur sér í
því hvernig konur og karlar stunda læknisfræði eða hverfur þessi
munur í þeirri myllukvörn sem læknanámið er? Svarið við því er
að munurinn heldur sér. Árið 2002 kom út safngreining sem skoð-
aði 29 greinar þar sem þetta var rannsakað og niðurstaðan var sú
að kvenkyns læknar notuðu fleiri samskiptaleiðir sem ýttu undir
sjúklingamiðaða meðferð (patient centered care) en karlkyns læknar
og eyddu meiri tíma með sjúklingunum sínum.3 Konur eru einnig
líklegri til að fylgja klínískum leiðbeiningum og sinna forvörnum.
Þá liggur beint við að spyrja næst: hefur þetta einhverja klíníska
þýðingu? Nú virðist svarið við þeirri spurningu vera já. Munurinn
er kannski ekki mikill en óneitanlega til staðar. En hvað eigum
við að gera við þessar niðurstöður? Eftir áratuga innrætingu á því
að konur og karlar séu jafnhæf til allra verka erum við sem sam-
félag tilbúin til að ræða það að kannski sé annað kynið hæfara
til sumra starfa en hitt eða að minnsta kosti þurfi annað kynið
mögulega að tileinka sér eiginleika í fari hins til að ná sem bestum
árangri? Og hvað myndum við gera ef niðurstöðurnar hefðu verið
á hinn veginn, að sjúklingum kvenkyns lækna farnaðist almennt
verr en karlkyns lækna? Hvers konar umræðu myndi það koma
af stað? Ég þykist ekki hafa svörin við þessum spurningum þó ég
þykist vita að allir séu sammála um að ekki sé ástæða til að úti-
loka karlkynið frá því að stunda læknisfræði. Ég held hins vegar
að við ættum að meðtaka þessar niðurstöður og leyfa okkur að
segja að við, læknirinn sem einstaklingur, erum mikilvæg breyta
í því flókna umhverfi sem nútíma heilbrigðiskerfi er. Við höfum
rannsakað endalaust hvaða þættir sem snerta sjúklinginn skipta
máli varðandi útkomur, þættir sem snerta heilbrigðisstofnanir,
svo ekki sé talað um rannsóknir á lyfjum og tækjum. Niðurstöður
þessara tveggja rannsókna ættu að hvetja okkur til að beina sjón-
um að okkur sjálfum, því hvernig við vinnum og ekki síst hvernig
við ölum upp unga fólkið sem eru læknar framtíðarinnar. Engir af
þeim þáttum sem taldir voru upp hér að ofan, sem greina kven-
kyns lækna frá karlkyns læknum, eru í raun bundnir kyni heldur
einhverju sem hægt er að læra, meðal annars í samskiptafræði. Ef
við gerum sömu vísindalegu kröfur til framkomu okkar sjálfra og
við gerum til meðferðarúrræðanna sem við ráðleggjum, mun sjúk-
lingum okkar allra farnast betur.
Heimildir
1. Tsugawa Y, Jena AB, Figueroa JF, Orav EJ, Blumenthal DM, Jha AK. Comparison of
Hospital Mortality and Readmission Rates for Medicare Patients Treated by Male vs Female
Physicians. JAMA Intern Med 2017; 177: 206-13.
2. Wallis CJ, Ravi B, Coburn N, Nam RK, Detsky AS, Satkunasivam R. Comparison of
postoperative outcomes among patients treated by male and female surgeons: a population
based matched cohort study. BMJ 2017; 359: j4366.
3. Roter DL, Hall JA, Aoki Y. Physician gender effect in medical communication: a meta-ana-
lytic review. JAMA 2002; 288: 756-64.
Are women better doctors than men?
Elsa B. Valsdóttir
Surgeon at Univeristy Hospital of Iceland
Assistant professor, Faculty of Medicine, Univeristy of Iceland
Member of the editorial board of the Icelandic Medical Journal
https://doi.org/10.17992/lbl.2018.01.167
Eru konur betri læknar en karlar?
Elsa B. Valsdóttir
skurðlæknir á Landspítala
situr í ritstjórn Læknablaðsins
elsava@landspitali.is