Peningamál - 01.11.2004, Qupperneq 16

einkaneyslu á fyrri helmingi ársins var hinn mesti í
fimm ár og fjármunamyndun óx afar ört, einkum fjár-
festing fyrirtækja, þ.m.t. fjárfesting í virkjunum og
álbræðslum. Framlag utanríkisviðskipta til hagvaxtar
var hins vegar neikvætt eins og þrjá síðustu árs-
fjórðunga 2003, þrátt fyrir aukinn útflutning, en þó
heldur minna neikvætt. Hagvöxtur á fyrri helmingi
ársins var 5½% og gert er ráð fyrir jafnmiklum vexti
á seinni helmingi ársins og því tæplega 5½% hag-
vexti á árinu í heild. Næstu tvö árin er búist við
áframhaldandi öflugum hagvexti.
Einkaneysla
Í júní spáði Seðlabankinn 5½% vexti einkaneyslu
árið 2004. Nú er útlit fyrir að vöxturinn verði umtals-
vert meiri. Einkaneysla á fyrri helmingi ársins 2004
jókst um 7,2% frá sama tíma í fyrra. Til þess að júní-
spáin gangi eftir mætti vöxtur einkaneyslu á seinni
helmingi ársins ekki vera meiri en 4%. Að svo mikið
hægi á vextinum virðist ólíklegt í ljósi vísbendinga
um þriðja fjórðung ársins og greiðari aðgangs að
neyslulánum. Heldur hefur dregið úr vextinum í bif-
reiðaskráningu, en vöxtur innflutnings neysluvöru á
þriðja fjórðungi ársins var svipaður og fyrr á árinu.
Á síðasta fjórðungi ársins mun gæta áhrifa aukins
framboðs lánsfjár og lækkunar vaxta á húsnæðis-
veðlánum, sem að öðru óbreyttu ýtir frekar undir
vöxt einkaneyslu.
Eins og greint var frá að framan felur aukið
framboð lánsfjár til einstaklinga á lægri vöxtum í sér
umtalsverða slökun á fjármálalegum skilyrðum ein-
staklinga. Þetta kann að skipta sköpum, því að vöxtur
einkaneyslu að undanförnu hefur hvílt á áframhald-
andi skuldasöfnun einstaklinga og vaxandi auði
vegna hækkandi eignaverðs. Kaupmáttur launa á
fyrstu tíu mánuðum ársins jókst um 1,4% frá fyrra ári
og atvinna virðist hafa minnkað á milli ára (sjá síðar).
Síðustu tölur af vinnumarkaði benda þó til að vinnu-
aflseftirspurn hafi verið farin að aukast á ný á síðasta
fjórðungi ársins. Áætlað er að kaupmáttur ráðstöfun-
artekna á mann aukist um 3% á milli áranna 2003 og
2004. Vöxtur einkaneyslu á árinu byggist því aug-
ljóslega ekki á vexti ráðstöfunartekna, heldur vænt-
ingum heimilanna um vaxandi framtíðartekjur og
minnkandi greiðslubyrði, sakir lægri vaxta og lengri
lánstíma, á sama tíma og verðmæti eigna þeirra hefur
aukist og þar með möguleikar á veðlánum.
Heimilin líta nokkuð björtum augum til fram-
tíðarinnar, ef marka má væntingavísitölu Gallup. Þótt
vísitalan hafi tvívegis lækkað nokkuð á árinu stendur
hún hátt. Við slíkar aðstæður eru heimilin fúsari en
ella til að auka skuldir sínar, enda jukust útlán megin-
hluta lánakerfisins, þ.e.a.s. innlánsstofnana, Íbúða-
lánasjóðs og lífeyrissjóða, til heimilanna um 14% á
tólf mánuðum til septemberloka, eins og fyrr segir.
Í október bætti enn frekar í vöxtinn, því að í lok
mánaðarins nam tólf mánaða vöxtur útlána innláns-
stofnana til einstaklinga 30%.
Fyrir utan greiðari aðgang að lánsfé og lægri vexti
hafa möguleikar og hvati einstaklinga til lántöku
einnig aukist sakir hækkunar íbúðaverðs, einkum á
höfuðborgarsvæðinu. Samkvæmt upplýsingum frá
Mynd 17
Innflutt neysluvara janúar- september
og einkaneysluvöxtur árs 1996-2004
Heimild: Hagstofa Íslands.
Magnbreyting frá fyrra ári
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
0
5
10
15
20
-5
-10
-15
-20
%
Innflutningur
neysluvöru
Einkaneysla
Mynd 18
F A J Á O D F A J Á O D F A J Á O D F A J Á O
2001 2002 2003 2004
60
70
80
90
100
110
120
130
140
Vísitala
0
2
4
6
8
-2
-4
-6
-8
%
Einkaneysla og væntingavísitala Gallup
febrúar 2001 - október 2004
Heimildir: IMG Gallup og Hagstofa Íslands.
Væntingavísitala
(vinstri ás)
12 mán. vöxtur
einkaneyslu (hægri ás)
PENINGAMÁL 2004/4 15