Peningamál - 01.11.2004, Qupperneq 21

gjafarfyrirtækja. Fjármunamyndun í þjónustustarf-
semi af ýmsu tagi og í hótel- og veitingarekstri hefur
verið mikil undanfarin misseri, nam u.þ.b. fimmtungi
af fjármunamyndun atvinnuveganna á árinu 2003 og
fer vaxandi á þessu ári.
Mikill vöxtur hefur einkennt starfsemi skráðra at-
vinnufyrirtækja á árinu. Níu mánaða uppgjör frá 28 at-
vinnufyrirtækjum á Kauphöll Íslands sýna rúmlega
fimmtungs veltuaukningu milli ára, nokkru betri fram-
legð (hagnað fyrir afskriftir) en í fyrra, eða tæplega
13% af veltu í stað 11,5%. Hagnaður eftir skatta
stendur því næst sem í stað þrátt fyrir að fjármagnsliðir
séu mun neikvæðari en í fyrra. Veltufé frá rekstri hefur
aukist milli ára um hartnær þriðjung. Afkoman batnar
í öllum greinum nema í sjávarútvegi, en þar hefur
framlegð minnkað úr tæpum 22% í 18% og hagnaður
úr 10% í 7,4% sökum neikvæðra fjármagnsliða.
Fjármálaleg skilyrði fyrirtækja hafa verið afar
hagstæð um langt skeið, einkum hvað áhrærir vexti á
erlendum lánum. Erlendir skammtímavextir eru enn
nálægt hálfrar aldar lágmarki og vaxtaálag hefur al-
mennt farið lækkandi eins og áður hefur komið
fram.4 Þótt upplýsingar skorti um meðalvaxtakjör ís-
lenskra fyrirtækja er nokkuð ljóst að um þessar
mundir eru þau góð í sögulegu samhengi, enda hafa
útlán til fyrirtækja farið ört vaxandi. Útlán megin-
hluta lánakerfisins, þ.e.a.s. innlánsstofnana, lífeyris-
sjóða og Íbúðalánasjóðs, til fyrirtækja jukust um 18%
á tólf mánuðum til septemberloka. Þessi mikli vöxtur
ásamt öðru bendir til töluverðrar fjárfestingar.
Seðlabankinn spáir því að fjárfesting atvinnuveg-
anna aukist um rúmlega 29% á næsta ári en einungis
um rúmlega 2% árið 2006, enda fjárfesting þá orðin
afar mikil. Samkvæmt spánni mun fjármunamyndun
ársins 2006 nema u.þ.b. 27% af vergri landsfram-
leiðslu. Undanfarna tvo áratugi hefur hlutfall fjár-
munamyndunar numið u.þ.b. 20%, en náði 25% árin
1998 og 2000. Á sjöunda og áttunda áratug síðustu
aldar var þetta hlutfall þó um 30%.
Verulegur hluti fjármunamyndunar atvinnuveg-
anna tengist stóriðjuframkvæmdum með beinum
hætti, eins og áður er getið. Fjárfesting atvinnuveg-
anna án stóriðju, skipa og flugvéla er hins vegar ein-
ungis talin aukast um rúmlega 4% á næsta ári og um
2% árið 2006. Samkvæmt spánni tengjast því u.þ.b.
30% fjármunamyndunar árin 2005-6 byggingu álvera
og virkjana.
Fjármunamyndun hins opinbera
Áform um niðurskurð framkvæmda, sem beinast að
tiltölulega stórum og skýrt afmörkuðum verkefnum,
eru trúverðugri en almenn áform um niðurskurð sam-
neyslu. Því er í spá bankans fylgt þeim áformum um
fjárfestingu sem lýst er í fjárlagafrumvarpi og fylgi-
skjölum þess og langtímaáætlunum sveitarfélaga,
þótt fjárfesting hins opinbera verði með því alllág í
seinni tíma samhengi. Reiknað er með rúmlega 18%
samdrætti opinberrar fjárfestingar á þessu ári, 4%
samdrætti 2005 og óbreyttri fjárfestingu árið 2006.
4. Í Bandaríkjunum hefur álag á vexti fyrirtækja lækkað um 1-1½ pró-
sentu frá því að það náði hámarki árið 2002.
Mynd 23
Fjármunamyndun atvinnuvega
og í stóriðju 1990-2006
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
% af VLF (línur)
0
5
10
15
20
25
30
35
-5
-10
-15
-20
Breyting frá fyrra ári í % (súlur)
Stóriðja
(% af VLF)
Atvinnuvegir
(% af VLF)
Alls (breyting milli ára)
Mynd 22
Framlegð, hagnaður og velta skráðra fyrirtækja1
1. Án fjármálafyrirtækja. Heimild: Seðlabanki Íslands.
Veltuaukning
milli ára
Rekstrarafkoma
fyrir afskriftir og
fjármagnsliði
Hagnaður
eftir skatta
Fjármagnsliðir
0
5
10
15
20
25
-5
%
2003 2004
Janúar-september 2003-2004
20 PENINGAMÁL 2004/4