Peningamál - 01.11.2004, Síða 26

einkaneyslu hækki um 9½% og nafnvirði þjóðar-
útgjalda um 11½% milli 2004 og 2005.
Gjöld eiga að hækka um 4½%, eða ½ prósentu
umfram verð landsframleiðslu, og lækka hlutfallslega
úr rúmlega 32% í tæplega 31% af landsframleiðslu
milli 2004 og 2005. Fresta á framkvæmdum fyrir
u.þ.b. 2 ma.kr., mest innan gildandi samgönguáætl-
unar. Útgjöld til annarra málaflokka eiga að standa
nokkurn veginn í stað eða aukast eftir því sem
lögbundin þjónustuskylda krefst, t.a.m. í fræðslu- og
heilbrigðismálum.
Skattalækkanir og langtímaáætlanir
Með fjárlagafrumvarpinu 2005 fylgir áætlun fyrir
árin 2006-2008. Þar er gert ráð fyrir að tekjur ríkis-
sjóðs lækki vegna fyrirhugaðra skattalækkana og
hlutfall skatttekna af landsframleiðslu lækki um 0,8
prósentur árin 2004 og 2005, um 1,2 prósentu á hvoru
áranna 2006 og 2007 en standi í stað árið 2008. Út frá
hlutföllunum má áætla að skattalækkanirnar nemi
rúmlega 30 ma.kr. á ári þegar upp er staðið. Við það
aukast ráðstöfunartekjur og neysla heimilanna. Þar
sem tekjur ríkisins af óbeinum sköttum hafa undan-
farin ár numið um 28% af ráðstöfunartekjum heimil-
anna, má ætla að um 10 ma.kr. komi til baka í ríkis-
sjóð í fyrstu umferð.
Stefnt er að því að vöxtur ríkisútgjalda verði ekki
meira en ½% og 1 prósenti umfram hækkun verðlags
landsframleiðslu árin 2005 og 2006. Verður þá fram-
kvæmdum ríkisins haldið í lágmarki. Vegna hag-
vaxtar lækkar hlutfall útgjalda af landsframleiðslu
um 1 prósent. Á árunum 2007-2008 dregur úr stór-
iðjuframkvæmdum, og þá er reiknað með að útgjöld
aukist enda áætlað að áformum um fjárfestingu sem
frestað hefur verið verði þá hrundið í framkvæmd.
Barnabætur eiga að hækka í áföngum á árunum 2006-
2007, samtals um nærfellt 2½ ma.kr.
Reiknað er með að afgangur á ríkissjóði árin 2005
og 2006 muni nema u.þ.b. 1% af landsframleiðslu, en
að árin 2007 og 2008 verði halli sem nemi 1% og
1½%. Samkvæmt því eiga hreinar skuldir ríkissjóðs
að lækka úr 19½% í tæp 16% af landsframleiðslu á
árunum 2004-2006. Skuldahlutfallið á síðan að
hækka á ný í 18½% með hallarekstri á árunum 2007
og 2008 miðað við forsendur fjármálaráðuneytisins.
Rekstur sveitarfélaganna hefur batnað
Samkvæmt áætlunum verða mun minni sviptingar í
rekstri sveitarfélaganna en í rekstri ríkissjóðs. Mat
Hagstofunnar frá því í september sýnir jöfnuð á
rekstri sveitarfélaga árin 2002 og 2003. Samkvæmt
áætlunum fjármálaráðuneytisins er gert ráð fyrir að
svo verði áfram á árunum 2004 til 2006. Tekjur og
útgjöld sveitarfélaga eiga þó að lækka miðað við
landsframleiðslu, úr 12,8% í 12% milli áranna 2003
og 2006. Skatttekjur sveitarfélaganna vaxa líkt og
landsframleiðsla. Fjármagnstekjur lækka, enda voru
þær töluverðar 2002 og 2003. Fjármálaráðuneytið
gerir ráð fyrir að samneysla sveitarfélaganna vaxi um
2% á ári. Það er nokkuð á skjön við þróun síðustu ára,
sem hefur einkennst af vaxandi umsvifum sveitarfél-
aga en samneysla þeirra óx að meðaltali um rúm 5%
á ári á tímabilinu frá 1998 til 2003.
Afkoma hins opinbera betri samkvæmt spá Seðla-
bankans en gert er ráð fyrir í fjármálafrumvarpinu
þrátt fyrir meiri samneysluútgjöld...
Aðhaldsáform í fjárlagafrumvarpinu eru almenn og
snúa að fjölmörgum ríkisstofnunum. Það gerir fram-
kvæmd þeirra erfiða, ekki síst í miklum hagvexti.
Breytingar á sköttum skapa einnig óvissu, m.a. vegna
viðbragða skattgreiðenda.
Í þjóðhagsspá Seðlabankans er reiknað með meiri
raunvexti þjóðarútgjalda en í fjárlagafrumvarpinu,
allt að 3½% meiri en hjá ráðuneytinu á næsta ári.
Samkvæmt því vaxa tekjur ríkisins af útgjöldum
einkageirans mun meira en kostnaður ríkissjóðs og
afkoman gæti því orðið betri en samkvæmt fjárlaga-
frumvarpinu. Það skrifast þó einvörðungu á sjálfvirka
sveifluhemla skattkerfisins en ekki á virka hagstjórn
hins opinbera. Áhrif þessara hemla í svo mikilli
þenslu eru snöggtum meiri en þær viðbætur við sam-
neyslu sem gert er ráð fyrir í spá bankans. Afgangur
á rekstri ríkisins gæti því orðið 5-10 ma.kr. meiri á
árinu 2005 en reiknað er með í fjárlagafrumvarpinu.
Á mælikvarða þjóðhagsreikninga gæti afgangur á
ríkissjóði orðið um eða yfir 20 ma.kr. hvort árið 2005
og 2006 miðað við spá Seðlabankans, sem er í hlut-
falli af landsframleiðslu sambærilegur afgangur og
myndaðist þegar ofþenslan var mest á árunum 1998-
2000.
Eins og áður hefur komið fram er reiknað með
3% undirliggjandi samneysluaukningu sveitarfélag-
anna í þjóðhagsspá Seðlabankans, sem lækkar í u.þ.b.
PENINGAMÁL 2004/4 25