Peningamál - 01.11.2004, Side 49

viðskiptum lánastofnana. Þar að auki geta tímabund-
in áhrif bindiskyldu á vexti einnig valdið sveiflum.
Viðvarandi frávik gefa hins vegar til kynna að laust fé
sé ekki í jafnvægi og því kann að vera þörf á öðrum
aðgerðum en nú eru notaðar til að bregðast við. Mynd
6 sýnir þróun vaxta á krónumarkaði í samanburði við
stýrivexti Seðlabankans.
Notkun daglána hefur dregist saman
Með rýmri lausafjárstöðu lánastofnana hefur þörf
fyrir daglán minnkað verulega. Daglán eru nú að
mestu notuð til að loka ófyrirséðum götum sem
myndast í greiðslukerfum. Þó kemur einstaka sinnum
fyrir að aðilar misreikna stöðu sína og markaðarins
og taka of lítið í endurhverfum viðskiptum og þurfa
að nota daglán til að bjarga sér tímabundið en þetta er
þó fátítt. Notkun daglána er sýnd á mynd 7.
Seðlabankar víða um heim hafa hækkað vexti
Seðlabanki Kanada hækkaði vexti í september og
október um 0,25 prósentur í hvort skipti. Seðlabanki
Nýja-Sjálands hækkaði sömuleiðis vexti tvisvar um
0,25 prósentur í september og október og Seðlabanki
Bandaríkjanna í september og nóvember um 0,25
prósentur hvort sinn. Seðlabanki Sviss hækkaði
vaxtaviðmið sitt um 0,25 prósentur í september. Í
töflu 1 má sjá hækkun vaxta nokkurra seðlabanka frá
áramótum. Gengi evru gagnvart Bandaríkjadal
hækkaði allsnarpt um miðjan október eftir að hafa
legið um nokkuð langt skeið undir 1,24 og fór nærri
1,3 þar sem það hefur verið síðustu vikur. Frá 26. okt-
óber 2000, þegar Bandaríkjadalur var sterkastur
gagnvart evru, þar til 10. nóvember sl., þegar hann
var veikastur, hafði gengi hans gagnvart evru lækkað
um 36%.
Vaxtamunur hefur aukist í kjölfar vaxtahækkana
Seðlabankans
Í kjölfar vaxtahækkana Seðlabankans hefur vaxta-
munur milli Íslands og helstu viðskiptalanda vaxið og
er hann nú um 4,9 prósentur mælt með mismun vaxta
á millibankamarkaði en var 3,1 prósenta í maíbyrjun.
Þessi aukni munur veldur meðal annars ásókn í erlend
lán sem ýtir undir frekari styrkingu gengis krónunnar.
Ljóst er þó að vextir erlendis hafa verið í sögulegu
lágmarki og vaxtahækkunarferli er hafið eins og sjá
má glögglega af töflu 1. Seðlabanki Íslands hefur
ítrekað bent á þá áhættu sem fylgir lántökum á þessum
forsendum, sérstaklega gengisáhættu hjá innlendum
aðilum sem ekki hafa tekjur í erlendum gjaldmiðlum
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Mynd 6
Vextir á krónumarkaði og stýrivextir Seðlabankans
Daglegar tölur 2. september 2002 - 19. nóvember 2004
2002 | 2003 | 2004
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
8,0
9,0
%
3 mán. vextir
(blár ferill)
Stýrivextir
Dagvextir (O/N)
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Jan. Febr. Mars Apríl Maí Júní Júlí Ágúst Sept. Okt. Nóv.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
Ma.kr.
Mynd 7
Notkun daglána 2004
Tafla 1 Stýrivextir nokkurra seðlabanka
% 31. desember 19. nóvember
2003 2004
Seðlabanki Íslands ............................ 5,30 7,25
Seðlabanki Ástralíu........................... 5,25 5,25
Seðlabanki Nýja-Sjálands ................. 5,00 6,50
Seðlabanki Englands......................... 3,75 4,75
Seðlabanki Noregs ............................ 2,25 1,75
Seðlabanki Svíþjóðar ........................ 2,75 2,00
Seðlabanki Kanada ........................... 2,75 2,50
Seðlabanki Bandaríkjanna ................ 1,00 2,00
Seðlabanki Evrópu............................ 2,00 2,00
Heimild: Seðlabanki Íslands.
48 PENINGAMÁL 2004/4