Morgunblaðið - 14.06.2018, Blaðsíða 49

UMRÆÐAN 49
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. JÚNÍ 2018
Gleraugu:
Módel: Kolfinna Nikulásdóttir
Fyrrverandi alþing-
ismaður og ráðherra,
Sighvatur Björgvins-
son, tók skólamál til
umræðu í Morgun-
blaðinu 24. maí sl. Mál-
efnið var íslenska
skólakerfið allt síðast-
liðna rúma hálfa öld.
Þegar svo mikið er
undir mætti búast við
vönduðu yfirliti studdu
heimildum. Svo er þó ekki. Of marg-
ir sleggjudómar einkenna greinina.
Ekki verður hjá setið án þess að
benda á staðreyndir.
Margföldunartaflan
Millifyrirsögnin „Margföld-
unartöfluna má ekki læra“ vekur
strax athygli. Hvar stendur það?
Námsskrá fyrir nemendur á
fræðsluskyldualdri, sem gefin var út
árið 1960 og gilti til um 1990, segir
að átta ára börn skuli læra marg-
földunartöfluna að 6 og níu ára börn
skuli læra margföldunartöfluna.
Sighvatur segir að „vísir menn“ hafi
bannað að gerð væri krafa um að
börnin lærðu eitthvað utan að.
Hverjir voru það? Var gefin út
reglugerð? Hefur greinarhöfundur
kynnt sér Stóru upplestrarkeppnina
þar sem nemendur lesa ljóð og ann-
an texta svo að unun er á að hlýða?
Mengin
Sögunni víkur að mengjafræði
sem tekin var upp „samkvæmt
sænskri fyrirmynd“ að sögn Sig-
hvats. Hið rétta er að tekið var upp
danskt efni, Stærðfræði – Reikn-
ingur, eftir Agnete Bundgaard,
kennara í barnaskóla á
Frederiksberg í Kaup-
mannahöfn. Efnið var í
notkun á árunum 1967-
1980. Hugmyndirnar
má rekja til ráðstefnu í
Frakklandi 1959. Hún
var skipulögð af
OEEC, forvera OECD,
undir yfirskriftinni
New thinking in school
mathematics. Danska
efnið varð allútbreitt.
Þar var margföld-
unartaflan unnin ítar-
lega allt frá byrjun, fyrst upp að 5
og síðan 10 frá átta ára aldri. Nem-
endur lærðu ekki einungis marg-
földunartöfluna heldur var eig-
inleikum talnanna gefinn góður
gaumur. Rætt var um sléttar tölur
og oddatölur, eiginleika fimm sinn-
um töflunnar, níu sinnum töflunnar,
o.s.frv. Lögð var áhersla á að leysa
tölur upp í þætti: að æfa margföld-
unartöfluna aftur á bak. Það styrkir
skilning á tölum og vinnu við al-
menn brot.
Vandinn við mengjanámsefni
Bundgaard var önnur aðferð við
uppsetta margföldun en tíðkast
hafði. Hún var óviðkomandi marg-
földunartöflunni. Efnið var ekki full-
mótað þegar það var valið. Sam-
skipti við útlönd voru örðugri þá en
nú. Aðferðirnar komu kennurum og
foreldrum í opna skjöldu og ollu
nokkru uppnámi. Síðari kennslu-
bækur í grunnskólum hurfu til fyrri
uppsetningar en lögð er mikil
áhersla á margföldun í þeim öllum.
Ég tel að Bundgaard-námsefnið hafi
rofið áratuga stöðnun. Það færði
kennurum og nemendum þekkingu
sem hafði legið í láginni og ekki ver-
ið til umræðu á meðan í boði var
einungis eitt námsefni, samið á
millistríðsárunum og orðið yfir
fimmtíu ára gamalt árið 1980.
Reiknivélar urðu almenningseign
upp úr 1980. Síðan þá hefur af-
greiðslufólki í verslunum ekki verið
ætlað að reikna í huganum eða á
blaði hvað skuli gefa til baka. Sumir
harma það. Það er þó engu fremur
harmsefni en notkun þvottabrettis
sem var algeng í ungdæmi okkar
Sighvats. Börn geta nú lagt saman,
dregið frá, margfaldað og deilt á
símanum sínum. Ævarandi við-
fangsefni reikningskennslunnar er
að rækta tilfinningu fyrir hvað á við
hverju sinni: hvort skuli margfaldað
eða deilt, hvað eigi að draga frá
hverju og af hverju skuli reikna pró-
sentur. Annað geta tækin gert.
Prófin
Sighvatur segir að ekki megi
leggja fyrir stöðupróf, sem ætluð
séu til að meta hvort tilætlaður ár-
angur hafi náðst, fyrr en að loknu
skyldunámi eftir 10 ára skólavist.
Hefur það farið fram hjá Sighvati
að um margra ára skeið hafa farið
fram samræmd könnunarpróf, að
hausti í fjórða og sjöunda bekk
grunnskóla og að vori í níunda bekk,
til að veita leiðsögn um hvað bæta
megi í starfinu framundan? Fara
skyldi þó varlega með próf í skyldu-
námi. Þau eiga þátt í að móta sjálfs-
mynd barna, svo einhliða sem þau
eru. Sighvatur nefnir próf í læknis-
fræði og lögfræði sem menn gang-
ast sjálfviljugir undir. Slík próf eru
því á engan hátt sambærileg við ár-
leg millibekkjarpróf í grunnskóla.
PISA-könnunin mælir ekki árangur
einstaklinga heldur skóla og skóla-
umdæma. Hún gefur skólayfir-
völdum gagnlegar vísbendingar án
þess að ganga inn í einkasvið nem-
enda.
Aðgreiningin í skólum
Sighvatur nefnir skóla án að-
greiningar. Ég kenndi um hríð í
næsta kjördæmi við Sighvat. Þar
voru langflestir skólar svo litlir að
aðgreiningu varð lítt við komið. Svo
er enn á Vestfjörðum sem Sig-
hvatur þjónaði. Í þá daga var lítið
um sérkennslu. Nú aðstoða sér-
kennarar við erfið tilbrigði „með-
fæddra eða áunninna eiginleika“
sem Sighvatur nefnir. Mér kom
stundum á óvart hvað „slakir“
námsmenn, nemendur með hegð-
unarvandamál eða „andfélagslega
hegðun“ gátu verið glúrnir ef tókst
að koma þeim að verki. Börn í
grunnskóla eru í mótun og skólinn á
þátt í mótun þeirra. Skóli er sam-
félag, spegill af ytra samfélaginu
þar sem allir eru sérstakir á ein-
hvern hátt. Framkvæmdin við að
finna öllum stað og rými er vanda-
söm, um það erum Sighvatur sam-
mála, en ofanígjöf er til óþurftar.
Miklar kröfur eru gerðar til
skólakerfisins og kennsla er sann-
arlega vandasamt starf. Engum er
stuðningur af að málsmetandi menn
tali starfið þar niður. Margt má
bæta en sleggjudómar koma engum
að gagni.
Skóli allra
Eftir Kristínu
Bjarnadóttur » Vandinn við mengja-
námsefni Bund-
gaard var óviðkomandi
margföldunartöflunni.
Kristín Bjarnadóttir
Höfundur er fyrrverandi kennari
á öllum skólastigum.
krisbj@hi.is
Móttaka aðsendra
greina
Morgunblaðið er vettvangur lif-
andi umræðu í landinu og birtir
aðsendar greinar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morg-
unblaðinu greinar eru vinsamlega
beðnir að nota innsendikerfi
blaðsins. Kerfið er auðvelt í notk-
un og tryggir öryggi í samskiptum
milli starfsfólks Morgunblaðsins
og höfunda. Morgunblaðið birtir
ekki greinar sem einnig eru send-
ar á aðra miðla.
Kerfið er aðgengilegt undir
Morgunblaðslógóinu efst í hægra
horni forsíðu mbl.is. Þegar smellt
er á lógóið birtist felligluggi þar
sem liðurinn „Senda inn grein“ er
valinn.
Í fyrsta skipti sem inn-
sendikerfið er notað þarf notand-
inn að nýskrá sig inn í kerfið. Ít-
arlegar leiðbeiningar fylgja hverju
þrepi í skráningarferlinu. Eftir að
viðkomandi hefur skráð sig sem
notanda í kerfið er nóg að slá inn
kennitölu notanda og lykilorð til
að opna svæðið. Hægt er að
senda greinar allan sólarhringinn.
Nánari upplýsingar veitir
starfsfólk Morgunblaðsins alla
virka daga í síma 569-1100 frá kl.
8-18.
Misritun var í grein minni um mál-
efni aldraðra, sem birtist sl. þriðju-
dag, 12. júní 2018. Í greininni stend-
ur: Staða fyrrnefnda hópsins er
lökust meðal lífeyrisfólks en á að
vera: Staða síðarnefnda hópsins er
lökust meðal lífeyrisfólks.
Björgvin Guðmundsson
LEIÐRÉTT
Misritun í grein