Litli Bergþór - 01.07.2014, Blaðsíða 27

Litli-Bergþór 27
Ritstjórn LB komst nýlega á snoðirnar um að í
spurningalistum Þjóðminjasafns Íslands væri
að finna svör frá manni, Stefáni Árnasyni,
um sumardvöl sína á ónefndu bóndabýli hér í
Biskupstungum. Spurningalistana má finna á
heimasíðu Þjóðminjasafnsins, nánar tiltekið: http://
www.thjodminjasafn.is/minjar-og-rannsoknir/
thjodhattasafn/rannsoknir/spurningalistar/nr/2435
Á heimasíðunni segir í umfjöllun um sumar-
dvalaspurningalistann:
„Spurt er um sumardvöl barna í sveit, m.a. um ástæður
dvalarinnar og hvaða börn voru send í sveit. Auk þess
er spurt um vinnuframlag barnanna, frístundir þeirra,
aðbúnað á bæjunum, samskipti og viðhorf og út í
„leikskóla“ á sveitabæjum.“
Svör Stefáns voru skemmtileg og vörpuðu góðri mynd
á sjónarhorn unglings sem sendur var til ókunnugra
í sveit um árabil. Við höfðum upp á Stefáni og
veitti hann okkur góðfúslega leyfi til að birta svör
hans hér í LB. Þar sem Stefán lætur þess ekki getið
hvar hann dvaldist né nöfn fjölskyldumeðlima þá er
rétt að það komi fram að hann var í Dalsmynni hjá
hjónunum Erlendi Gíslasyni (1907-1997) og Guðrúnu
Guðmundsdóttur (1911-1976) og börnum þeirra
Hreini (1935-1997), Eyvindi (f. 1937), Erni (f. 1938),
Sigrúnu (f. 1942) og Eddu Ragnhildi (f. 1950).
Svör Stefáns birtast hér eins og hann svaraði þeim en
inn á milli eru spurningarnar úr spurningalistunum.
Send í sveit
Ég fór í sveit 10 ára gamall árið 1954. Fyrsta sumarið
var ég í rúman mánuð. Síðan var ég fimm sumur í
viðbót á sama bænum og yfirleitt fjóra mánuði hvert
sumar. Þau ár fór ég gjarnan seinni partinn í maí og
kom aftur beint í skólann í lok september. Bærinn
var ofarlega í Biskupstungum. Þar bjuggu hjón með
fimm börnum sínum. Þar voru þrír synir allir eldri
en ég og voru þeir ýmist að heiman eða heima þessi
sumur. Dætur voru tvær. Önnur tveim árum eldri en
ég, hin miklu yngri. Þetta fólk var ekkert skylt mér
og ég þekkti þau alls ekkert þegar ég fór fyrst. Ég
hafði tvisvar áður farið að heiman í Vatnaskóg, viku
í hvort skipti. Ég kvaddi móður mína niður á BSÍ,
sem þá var þar sem Hafnarstræti í Reykjavík endar.
Þaðan var farið í rútu frá Ólafi Ketilssyni. Hann var
aldrei nefndur annað en Óli Ket og gengu um hann
miklar sögur í sveitinni. Ferðin tók fjórar til fimm
klukkustundir, því víða var stoppað. Ég fór einn en
tekið var á móti mér við afleggjarann heim að bænum.
Ég gleymi aldrei þegar skeggjaður og að því að mér
fannst gamall maður sagði glaðlega við bílstjórann:
„Ertu með kaupamann handa mér?“ Núna get ég
reiknað út að hann var tæplega fimmtugur þá. Ég kveið
Sumardvöl í sveit
Stefán Árnason.
engu og var svellkaldur og hlakkaði til. Ég man að það
vakti umtal á bænum og þótti merkilegt að ég var ekki
með ferðatösku heldur koffort. Þetta koffort fylgdi mér
öll árin og stóð ávallt við hliðina á rúminu mínu.
Ástæður sumardvalar
Móðir mín og ég sjálfur töldum það bæði hollt og gott
fyrir mig að komast í sveit. Mig einfaldlega langaði.
Móðir mín taldi það sjálfsagt. Eftir að ég eignaðist
sjálfur börn skil ég varla hvers vegna móðir mín tók
það í mál að ég væri þriðjung ársins í burtu. Það er
á hreinu að þetta var ekki vegna vandamála. Móðir
mín var Reykvíkingur, fædd 1910. Hún fór sjálf í sveit
austur í Tungur og þekkti til húsmóðurinnar á bænum
frá þeim tíma. Þær höfðu ekki talast við frá barnsárum,
þegar móðir mín hringdi og bað fyrir mig. Þannig má
segja að um kunningsskap hafi verið að ræða. Ég tel
að í upphafi hafi verið um greiða að ræða. Seinna meir
vildu þau hafa snúningastrák, þar sem synirnir voru
að fullorðnast. Á flestum bæjum í nágrenninu voru
sumarstrákar, ef synirnir voru ekki á réttum aldri.
Hvaða börn
Ég þekkti ekkert annað en normal börn frá normal
heimilum.
Vinnuframlag
Ég tók meiri og meiri þátt í búrekstrinum eftir því
sem aldur og þroski jókst. Stelpan, jafnaldra mín gekk
í öll störf inni sem úti. Ég tók hins vegar ekki þátt í
innistörfum. Það gerðu karlmenn ekki á þessum bæ.
Ég man eftir einum degi. Þá var húsmóðirin veik og
jafnaldra mín, dóttirin á bænum, af bæ. Þá var ég
beðinn um að þvo upp eftir hádegismatinn, 14 ára
karlmaðurinn. Húsbóndinn bað mig afsökunar á þessari
bón og bar við erfiðum aðstæðum. Mér fannst þetta
hins vegar fínt enda alvanur húsverkum að heiman.