Dagblaðið Vísir - DV - 01.02.2019, Síða 43

1. febrúar 2019 43
F
æstir velkjast væntanlega í
vafa um að hnattræn hlýnun
er staðreynd og verður sífellt
meira áberandi. Þessi hlýn­
un byggir á einfaldri eðlisfræði
sem mannkynið hefur vitað af síð­
an um miðja nítjándu öld. Þessi
hlýnun væri miklu meiri og verri
ef við hefðum ekki heims höfin
en þau drekka í sig 90 prósent af
þeim hita, sem einhvers konar
sæng gróðurhúsaáhrifanna held­
ur á jörðinni. Hitinn sem heims­
höfin drekka í sig svarar til þess að
nokkrar kjarnorkusprengjur séu
sprengdar á hverri sekúndu allt
árið. Það munar því um minna.
Þetta er allt saman farið að hafa
áhrif á heimshöfin því eins og við
höfum áttað okkur á þá á máltæk­
ið: „Lengi tekur hafið við,“ ekki við
rök að styðjast. Það eru takmörk
fyrir öllu og þar með því magni
sem hafið getur tekið við.
Nýlega voru birtar, í vís­
indaritinu Science, niðurstöður
nýrrar rannsóknar sem staðfesta
að staða heimshafanna er mjög
alvarleg og verri en talið hafði ver­
ið. Samkvæmt niðurstöðum rann­
sóknarinnar hitna heimshöfin 40
prósentum hraðar en fram kom í
nýjustu stóru loftslagsskýrslu lofts­
lagsráðs Sameinuðu þjóðanna,
IPCC. Um 93 prósent af orku­
ójafnvæginu enda í hafinu. Vís­
indamennirnir komust einnig að
þeirri niðurstöðu að það gefi mun
betri sýn á áhrif mannkyns á lofts­
lagið að mæla hita heimshafanna
en lofthita. En þeir komust einnig
að þeirri niðurstöðu að þessi hlýn­
un hafi haft alvarlegar afleiðingar.
Zeke Hausfather, hjá Berkeley­há­
skóla, er einn aðalhöfunda rann­
sóknarinnar. Hann segir að síðasta
ár hafi aðeins verið fjórða hlýjasta
ár sögunnar síðan skráningar
hófust en það hafi verið hlýjasta ár
sögunnar fyrir heimshöfin og hafi
slegið 2017 og 2016 við en þau ár
áttu fyrri met. Hann segir að það
sé mun auðveldara að uppgötva
hnattræna hlýnun á heimshöfun­
um en í andrúmsloftinu.
Katherine Richardson, prófess­
or í lífrænum sjávarrannsóknum
við Kaupmannahafnar háskóla,
segir að þessar niðurstöður stað­
festi að hnattræn hlýnun hafi
meiri áhrif á hafið en við getum
ímyndað okkur.
„Hafið er einfaldlega lykillinn
að þessu öllu. Hafið er okkur
ókunnugt og þess vegna hugsum
við ekki út í þetta. En það er ótrú­
lega mikilvægt fyrir okkur og allt líf
á jörðinni.“
Heitt vatn er rúmfrekara
en kalt vatn
Hlýnun heimshafanna hefur
áhrif á nær alla þætti loftslags á
jörðinni. Ein fyrsta afleiðingin er
að yfirborð sjávar hækkar því vatn
er rúmfrekara þegar það hitn­
ar. Þessi hlýnun sjávar veldur því
að yfirborð sjávar mun hækka
um 30 sentimetra fram til næstu
aldamóta. Auk þess hefur hlýrri
sjór í för með sér að ís og jöklar,
sem komast í snertingu við hann,
bráðna hraðar. Hafstraumar geta
líka breyst.
Hlýrri sjór breytir einnig grund­
vallareiginleikum hafanna. Hlýrra
vatn getur ekki geymt eins mikið
af lofttegundum og er því ekki eins
gott í að geyma CO2. Það sama á
við um súrefni sem hverfur sam­
hliða þessu úr höfunum því hlýrri
sjór hefur í för með sér hraðari
rotnunarferli sem aftur leiðir til
minna magns súrefnis í höfunum
og fleiri hafsvæða þar sem súrefn­
isskorts verður vart. Ekki má síð­
an gleyma að hlýrri sjór þýðir að
meiri orka er í höfunum, orka sem
knýr veðurkerfi heimsins áfram.
Öflug óveður, sem við upplifum
meðal annars hér á landi, eiga
upptök sín yfir hafi, þangað sækja
þau orku sína. Hver kannast ekki
við fréttaflutning af felli byljum þar
sem veðurfræðingar útlista að þeir
missi mikið afl þegar þeir koma
yfir land því þá fá þeir ekki leng­
ur orku úr hafinu. Hlýrri sjór hef­
ur einnig aukna úrkomu í för með
sér, til dæmis á borð við þá sem
íbúar í austurrísku Ölpunum og
Bæjaralandi í Þýskalandi þurftu
að þola í byrjun árs þegar allt fór
á kaf í snjó.
Gríðarleg orkuupptaka
Nýlega var önnur ný rann­
sókn birt en að þessu sinni í vís­
indaritinu PNAS. Í þessari rann­
sókn reiknuðu vísindamenn út
þá heildarorku sem heimshöfin
hafa drukkið í sig síðan 1871.
Hér er ekki um neitt smáræði að
ræða og eiginlega erfitt að lýsa því
hversu mikil orka þetta er. Um er
að ræða 436 x 1021 júl. Blaðamenn
The Guardian reiknuðu þetta yfir í
skiljanlega tölu fyrir almenning en
samkvæmt því sem þeir segja þá
svarar þessi orka til þess að orka úr
1,5 kjarnorkusprengjum, af sömu
stærð og var varpað á Hiroshima í
síðari heimsstyrjöldinni, hafi end­
að í hafinu á hverri sekúndu síð­
ustu 150 ár! Þar með er sagan ekki
öll sögð því hlýnunin hefur auk­
ist mikið á síðustu 150 árum og
svarar nú til þess að hafið taki við
orku úr þremur til sex kjarnorku­
sprengjum á sekúndu. Þetta svar­
ar til þess að á undanförnum 150
árum hafi heimshöfin tekið 1.100
sinnum meiri orku í sig en heildar­
orkuframleiðsla heimsbyggðar­
innar var á þessum tíma.
„Ég reyni að framkvæma
ekki svona útreikninga. Einfald­
lega af því að það vekur alltof
miklar áhyggjur. Þess í stað líkj­
um við þessu við orkunotkun,“
sagði Laure Zanna, prófessor við
Oxford­ háskóla,
um þessar
niðurstöður
The Guardi­
an.
Höfin eru
svo góð í að
halda hitan­
um í sér að
það munu líða
margir áratugir þar
til þróunin snýst við,
jafnvel þótt við myndum stöðva
losun gróðurhúsalofttegunda í
dag. Þau munu samt sem áður
drekka hita í sig því magn gróður­
húsalofttegunda í andrúmsloftinu
er miklu meira en það var fyrir 150
árum en það er nú næstum tvö­
falt meira en það var áður en iðn­
byltingin hófst.
Meiri rannsóknir
Það er ekki ýkja langt síðan vís­
indamenn fóru að rannsaka og
átta sig á hlutverki heimshafanna í
hnattrænni hlýnun. Meðal annars
vegna þess hversu erfitt er að
mæla sjávarhita.
En nú hefur verið
gerð bragarbót á
því en 4.000 baujum,
sem tilheyra eft­
irlitskerfinu Argo, hefur
verið komið fyrir í hafinu og
mæla þær sjávarhita í sífellu. Þær
mæla hita efstu tveggja kílómetra
sjávar og senda niðurstöðurnar
í gegnum gervihnött. Með þessu
er hægt að mæla á margan hátt og
mörgum stöðum samtímis. Þau
miklu gögn sem hafa fengist með
þessu staðfesta því miður það sem
loftslagslíkön hafa sýnt. Stöðug
hlýnun er óhugnanleg áminning
um að við eigum mikið verk fyrir
höndum því ef við náum ekki að
stöðva hnattræna hlýnun förum
við inn í áður óþekkt ástand sem
enginn getur spáð fyrir um hvern­
ig endar. n
PRESSAN
Umboðsaðilar: Húsgagnaval Höfn Bara snilld ehf. Egilsstöðum
„Hafið er okkur
ókunnugt og
þess vegna hugsum
við ekki út í þetta
Laure Zanna Prófessor
við Oxford.Kristján Kristjánsson
ritstjorn@dv.is
Heimshöfin hitna sífellt meira
Taka í sig hita á við margar kjarnorkusprengjur á hverri sekúndu
Hafið Hitnunin samsvarar sex kjarnorku-
sprengjum á sekúndu.