Morgunblaðið - 17.11.2018, Blaðsíða 43

MENNING 43
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. NÓVEMBER 2018
„Ég hef talað um máltækni í hátt í
20 ár, því ef við ætlum að nota
íslenskuna áfram þurfum við að
tryggja að hægt sé að nota hana í
samskiptum við tölvur og hvers kyns
tölvustýrð tæki í þeim stafræna
heimi gervigreindar sem við erum á
leið inn í,“ segir Eiríkur og fagnar
því að stjórnvöld séu loks búin að
setja málið á dagskrá. „Það er ekki
sjálfgefið að 350 þúsund manna þjóð
eigi sér sjálfstætt tungumál sem sé
notað á öllum sviðum. Samfélags- og
tæknibreytingar síðustu ár hafa ver-
ið svo miklar að nú er ekki lengur
nóg að hægt sé að nota íslenskuna á
öllum sviðum – fólk þarf líka að hafa
áhuga á því að nota málið. Það hefur
lítið að segja þó við eyðum stórfé í
alls kyns tæknilausnir ef fólk vill
ekki nota þær og sömuleiðis hefur
lítið segja að vekja áhuga fólks á að
nota íslensku á öllum sviðum ef það
rekur sig síðan á vegg þegar á reyn-
ir. Þetta þarf því að fylgjast að.
Við erum í alþjóðlegum menning-
arheimi, miklu meira en við höfum
nokkru sinni verið, og það er gífur-
legt framboð af alls konar fræðslu,
afþreyingu og list á ensku. Eigi
íslenskan að halda velli verðum við
að sjá til þess að íslenskan sé sam-
keppnisfær þannig að hún höfði til
ungs fólks. Við þurfum þannig að sjá
til þess að börn og unglingar, sem
eru það fólk sem ræður framtíð
tungumálsins, eigi kost á efni sem
höfðar til þeirra á íslensku,“ segir
Eiríkur og ítrekar mikilvægi þess að
efla útgáfu á bókum fyrir börn og
unglinga.
Eiríkur bendir á að grundvöllur að
framtíð íslenskunnar sé lagður á
máltökuskeiði. „Rannsóknir sýna að
það sem skiptir mestu máli í máltök-
unni til þess að börn komi sér upp
styrku málkerfi er samtal við full-
orðið fólk,“ segir Eiríkur og bendir á
að stytting vinnutímans sé þar af
leiðandi eitt af því mikilvægasta sem
hægt sé að gera til að styrkja
íslenskuna. „Að því tilskildu að for-
eldrar verji auknum frítíma ekki í
eigin snjalltækjum heldur til sam-
veru og samtals með börnum sín-
um.“
Fagnar aukinni umræðu
Aðspurður segist Eiríkur bjart-
sýnn á stöðu íslenskunnar verði
gripið til réttra aðgerða. „ Umræðan
um stöðu íslenskunnar er mun meiri
núna en verið hefur lengi – sem er
mjög gott,“ segir Eiríkur sem í
gegnum tíðina hefur verið óhræddur
við að benda á hvað betur megi fara.
„Það er mikilvægt að talað sé um
íslenskuna og vakin athygli á því
sem hægt er að gera. Núna þegar ég
er kominn á eftirlaun verð ég enn
óhræddari við að gagnrýna því nú er
ekki lengur hægt að reka mig,“ segir
Eiríkur kíminn, en hann hefur meðal
annars gagnrýnt hvernig prófað er í
íslensku á samræmdu prófum.
„Við þurfum að berjast fyrir
íslenskunni með jákvæðni, umburð-
arlyndi, virðingu og af tillitssemi.
Það má ekki vera þannig að fólki
finnist að verið sé að gera lítið úr því
máli sem það er alið upp við. Það er
bara til þess fallið að drepa niður
áhuga á því að tala íslensku. Krakk-
ar telja sig oft vera betri í ensku en
íslensku sem er auðvitað rugl því
íslenskan er móðurmál þeirra. En af
því að það er alltaf verið að gagnrýna
íslenskuna hjá þeim fá þau þessa
hugmynd. Ég hef engar áhyggjur af
einstökum breytingum á tungumál-
inu. Málið hefur alltaf verið að breyt-
ast,“ segir Eiríkur og nefnir sem
dæmi að orð færast milli beyginga-
flokka og sagnbeygingar breytast.
„Meðan málið tekur engum stór-
kostlegum breytingum, þá er það
allt í lagi. Ég stend við það að ég sé
ekki gagnsemina í því að prófa í at-
riðum sem stór hluti nemenda lærir
utanbókar, af því að þetta er ekki
hluti af málkerfi þeirra og málupp-
eldi, og notar síðan ekkert að prófi
loknu,“ segir Eiríkur og bendir á að
það megi ekki verða þannig að ein-
hverjum hópum eða einstaklingum í
samfélaginu finnist íslenskan ekki
gera ráð fyrir sér.
„Við erum alltof óþolinmóð við út-
lendinga sem eru að læra íslensku og
skiptum of hratt yfir í enskuna. Við
þurfum að viðurkenna að það er til
margs konar íslenska. Íslenska með
hreim er líka íslenska og íslenska
með beygingum sem samrýmast
ekki staðlinum er líka íslenska. Við
þurfum að taka tillit til þess í mál-
stefnu okkar að fólki fjölgar hér-
lendis sem hefur ekki íslensku að
móðurmáli og bregðast markvisst
við því með því að bæta íslensku-
kennslu,“ segir Eiríkur og varar við
auknu ónæmi almennings fyrir
áhrifum enskunnar. „Við þurfum að
sýna metnað fyrir hönd íslenskunnar
og almenningur þarf að krefjast þess
að það sé hægt að nota íslenskuna á
öllum sviðum. Ef fólk gerir það hef
ég engar áhyggjur af tungunni.“
Þríeyki Fufanu gaf út þrjár stuttskífur á þessu ári sem saman mynda
útgáfuröðina Dialogue. Upptökur fóru fram í hjóðveri sveitarinnar.
gagnvart hinni kviku mynd en alls
voru sex myndbönd tekin upp í
tengslum við útgáfuna. Öll streyma
þau nú á Youtube-veitunni góðu.
„Hourglass“ líður áfram sem í móki
(ég fæ smá tilfinningu fyrir því að ég
sé að hlusta á eina af sólóplötum Col-
ins Newmans úr Wire). Meðlimir
svamla um í sjó og nær það anda
lagsins glettilega vel. Á „Listen to
me“, sem ber með sér kaldrana og
hroða, eru meðlimir mættir út á
ruslahaugana í gulum regnúlpum til
að undirstinga þann furðuanda sem
yfir laginu er. „Typical critical“, sem
situr í svipuðu fari og „Hourglass“,
fylgir manni sem er að leika sér
með … eitthvert dót sem ég man
ekki hvað heitir! Önnur myndbönd
eru eftir þessu; sniðuglega útsett og í
skemmtilegu jafnvægi við tónlistina,
leggja áherslu á hana með hæfandi
myndbrotum og glúrinni leikstjórn.
Kaktus segir að sjálft tónlistar-
legt innihaldið sé nokkurs konar
samtal – og þess vegna þetta nafn á
útgáfuröðinni – milli þriggja ólíkra
tónlistarmanna en bakgrunnur
þeirra allra er giska ólíkur; harð-
kjarnarokk, jaðarraftónlist og teknó
á meðal nokkurra þeirra stefna sem
þeir hafa snert á. Lífsstíll sé sömu-
leiðis ólíkur en þeir deili þó sömu for-
vitni í garð tónlistar og möguleikum
hennar.
„Við höfum aldrei hætt leitinni
að nýjum aðferðum og möguleikum,“
segir Kaktus í fréttatilkynningu
vegna útgáfunnar. „Fólk hefur mikla
þörf fyrir að setja allt í kassa en
veruleikinn er aldrei svona einfaldur,
svartur eða hvítur. Við erum þarna
einhvers staðar í miðjunni.“
» Ákveðið var aðliggja ekkert á upp-
söfnuðu efni heldur
koma því út á meðal vor
fljótt og vel og var stutt-
skífuformið metið hent-
ugast.
„Þetta er klapp á bakið sem skipt-
ir miklu máli, ekki bara fyrir mig
persónulega heldur einnig fyrir
verkefnið. Þetta er hvatning til að
halda áfram,“ segir Aðalsteinn
Ásberg Sigurðsson, skáld og út-
gefandi, sem í gær veitti viðtöku
sérstakri viðurkenningu á degi ís-
lenskrar tungu vegna verkefnis-
ins Skáld í skólum sem starfrækt
hefur verið frá 2006 á vegum Höf-
undamiðstöðvar Rithöfunda-
sambands Íslands.
Í rökstuðningi ráðgjafanefndar
dags íslenskrar tungu er bent á að
dagskrá Skálda í skólum sé „ætið
fjölbreytt og eitthvað í boði fyrir
hvert skólastig, bæði styttri fyrir-
lestrar og kveikjur en einnig rit-
smiðjur sem geta spannað nokkra
daga“. Bent er á að á tímum þar
sem bóklestur eigi undir högg að
sækja hljóti að „vera hvetjandi
fyrir unga lesendur að komast í
beint samband við höfunda, en
eitt af markmiðum verkefnisins
er einmitt að „smita nemendur af
ólæknandi lestrar- og sköpunar-
gleði!“ Sú sköpunargleði er elds-
neyti fyrir unga málnotendur og
lífsnauðsynleg tungumáli sem
þarf að vaxa og dafna andspænis
nýjum áskorunum.“
„Þetta verkefni er hugarfóstur
mitt og ég stýrði því fyrstu tíu ár-
in,“ segir Aðalsteinn og rifjar upp
að þegar hann lét af störfum sem
formaður Rithöfundasambands
Íslands 2006 eftir átta ára starf
hafi honum fundist hann eiga eitt
eftir ógert. „Það var að koma með
nýjung inn í Höfundamiðstöðina,“
segir Aðalsteinn sem í framhald-
inu mótaði hugmyndina að Skáld-
um í skólum. „Á þeim áratug sem
ég var listrænn stjórnandi verk-
efnisins urðu til um 60 ólíkar dag-
skrár þar sem þátt tóku yfir 70
höfundar,“ segir Aðalsteinn og
bendir á að grunnhugmynd hans
hafi verið að ávallt mættu tveir
höfundar í hverja skólaheimsókn.
„Við ákváðum að para saman tvo
ólíka höfunda sem búa þurfa til
sameiginlega dagskrá,“ segir
Aðalsteinn og tekur fram að sér
hafi þótt mikilvægt að kynna
nemendum ekki aðeins skáldverk
heldur einnig höfundana sjálfa.
„Það sem vakti fyrir okkur var að
auka áhuga á bókum og bóklestri
og jafnframt að sýna hverjir
standa að baki bókmenntaverk-
unum. Markmið okkar var að
ungmenni sæju að það gætu í
raun allir orðið höfundar,“ segir
Aðalsteinn og tekur fram að við-
tökur verkefnisins bendi til þess
að áhugi hafi aukist á bókum og
bókmenntum.
Þótt Aðalsteinn hafi eftirlátið
stjórn verkefnisins öðrum er hann
enn viðloðandi það, enda eitt
þeirra skálda sem heimsækja
grunnskólanemendur. „Einnig
hef ég komið að verkefninu úr
annarri átt þegar við fórum að
kynna íslenska klassík eftir eldri
skáld sem hafa verið mikilvæg
fyrir íslenskar bókmenntir.“
„Klapp á bakið“
 Skáld í skólum hlýtur sérstaka við-
urkenningu á degi íslenskrar tungu
Ronja Ræningjadóttir (Stóra sviðið)
Lau 17/11 kl. 14:00 Auka Sun 9/12 kl. 14:00 Auka Sun 20/1 kl. 16:00 33.sýn
Lau 17/11 kl. 17:00 Auka Sun 9/12 kl. 17:00 25. s Sun 27/1 kl. 13:00 34.sýn
Sun 18/11 kl. 13:00 20. s Lau 29/12 kl. 13:00 Auka Sun 27/1 kl. 16:00 35.sýn
Sun 18/11 kl. 16:00 21. s Lau 29/12 kl. 16:00 Auka Sun 3/2 kl. 13:00 36.sýn
Lau 24/11 kl. 17:00 Auka Sun 30/12 kl. 13:00 26. s Sun 3/2 kl. 16:00 37.sýn
Sun 25/11 kl. 14:00 Auka Sun 30/12 kl. 16:00 27. s Sun 10/2 kl. 13:00 38.sýn
Sun 25/11 kl. 17:00 22. s Sun 6/1 kl. 13:00 28.sýn Sun 10/2 kl. 16:00 39.sýn
Lau 1/12 kl. 14:00 Auka Sun 6/1 kl. 16:00 29.sýn Sun 17/2 kl. 13:00 40.sýn
Lau 1/12 kl. 17:00 23. s Sun 13/1 kl. 13:00 30.sýn Sun 17/2 kl. 16:00 41.sýn
Sun 2/12 kl. 14:00 Auka Sun 13/1 kl. 16:00 31.sýn Sun 24/2 kl. 13:00 42.sýn
Sun 2/12 kl. 17:00 24. s Sun 20/1 kl. 13:00 32.sýn Sun 24/2 kl. 16:00 43.sýn
Stórskemmtilegur og æsispennandi söngleikur fyrir alla fjölskylduna!
Samþykki (Stóra sviðið)
Fös 23/11 kl. 19:30 7. s Fös 30/11 kl. 19:30 9.s
Fim 29/11 kl. 19:30 8.s Fös 7/12 kl. 19:30 10.sýn
Kraftmikið, splunkunýtt verk sem sló í gegn í Breska þjóðleikhúsinu.
Leitin að jólunum (Leikhúsloft)
Lau 17/11 kl. 11:00 313.s Sun 2/12 kl. 12:30 323.s Lau 15/12 kl. 14:30 333.s
Lau 17/11 kl. 12:30 314.s Lau 8/12 kl. 11:00 324.s Sun 16/12 kl. 11:00 334.s
Lau 24/11 kl. 11:00 315.s Lau 8/12 kl. 13:00 325.s Sun 16/12 kl. 13:00 335.s
Lau 24/11 kl. 13:00 316.s Lau 8/12 kl. 14:30 326.s Sun 16/12 kl. 14:30 336.s
Lau 24/11 kl. 14:30 317.s Sun 9/12 kl. 11:00 327.s Lau 22/12 kl. 11:00 337.s
Sun 25/11 kl. 11:00 318.s Sun 9/12 kl. 12:30 328.s Lau 22/12 kl. 13:00 338.s
Sun 25/11 kl. 12:30 319.s Fös 14/12 kl. 17:30 329.s Lau 22/12 kl. 14:30 339.s
Lau 1/12 kl. 11:00 320.s Fös 14/12 kl. 19:00 330.s Sun 23/12 kl. 11:00 340.s
Lau 1/12 kl. 12:30 321.s Lau 15/12 kl. 11:00 331.s Sun 23/12 kl. 13:00 341.s
Sun 2/12 kl. 11:00 322.s Lau 15/12 kl. 13:00 332.s Sun 23/12 kl. 14:30 342.s
Grímuverðlaunasýningin Leitin að jólunum.
Fly Me To The Moon (Kassinn)
Lau 17/11 kl. 19:30 18.s Fös 23/11 kl. 19:30 22.sýn Fös 7/12 kl. 19:30 20.sýn
Fim 22/11 kl. 19:30 19.sýn Lau 1/12 kl. 19:30 21.sýn
Nýtt verk eftir höfund hins geysivinsæla leikrits Með fulla vasa af grjóti
Insomnia (Kassinn)
Lau 24/11 kl. 19:30 3.sýn Fim 29/11 kl. 19:30 5.sýn
Sun 25/11 kl. 19:30 4.sýn Fös 30/11 kl. 19:30 6.sýn
Brandarinn sem aldrei deyr
Improv Ísland (Þjóðleikhúskjallari)
Mið 21/11 kl. 20:00 Mið 5/12 kl. 20:00
Mið 28/11 kl. 20:00 Mið 12/12 kl. 20:00
Spunasýningarnar vinsælu snúa aftur - engin sýning eins!
leikhusid.is | midasala@leikhusid.is | 551 1200
Elly (Stóra sviðið)
Lau 17/11 kl. 20:00 165. s Sun 25/11 kl. 20:00 174. s Fim 6/12 kl. 20:00 178. s
Sun 18/11 kl. 20:00 171. s Fim 29/11 kl. 20:00 175. s Fös 7/12 kl. 20:00 179. s
Fim 22/11 kl. 20:00 172. s Lau 1/12 kl. 20:00 176. s Sun 30/12 kl. 15:00 aukas.
Fös 23/11 kl. 20:00 173. s Sun 2/12 kl. 20:00 177. s Sun 30/12 kl. 20:00 aukas.
Stjarna er fædd.
Allt sem er frábært (Litla sviðið)
Lau 17/11 kl. 20:00 20. s Fös 30/11 kl. 20:00 22. s Fös 14/12 kl. 20:00 24. s
Fös 23/11 kl. 20:00 21. s Fös 7/12 kl. 20:00 23. s
Gleðileikur um depurð.
Kvenfólk (Nýja sviðið)
Fim 22/11 kl. 20:00 1. s Lau 1/12 kl. 20:00 6. s Sun 16/12 kl. 20:00 11. s
Fös 23/11 kl. 20:00 2. s Fös 7/12 kl. 20:00 7. s Fim 20/12 kl. 20:00 aukas.
Lau 24/11 kl. 20:00 3. s Lau 8/12 kl. 20:00 8. s Fös 21/12 kl. 20:00 aukas.
Sun 25/11 kl. 20:00 4. s Fim 13/12 kl. 20:00 9. s Fös 28/12 kl. 20:00 12. s
Fös 30/11 kl. 20:00 5. s Fös 14/12 kl. 20:00 10. s Lau 29/12 kl. 20:00 13. s
Drepfyndin sagnfræði með söngvum.
Tvískinnungur (Litla sviðið)
Sun 18/11 kl. 20:00 3. s Sun 25/11 kl. 20:00 5. s
Fim 22/11 kl. 20:00 4. s Lau 1/12 kl. 20:00 6. s
Ást er einvígi.
Jólaflækja (Litla sviðið)
Lau 24/11 kl. 13:00 1. s Sun 2/12 kl. 13:00 4. s Lau 15/12 kl. 13:00 7. s
Sun 25/11 kl. 13:00 2. s Lau 8/12 kl. 13:00 5. s Sun 16/12 kl. 13:00 8. s
Lau 1/12 kl. 13:00 3. s Sun 9/12 kl. 13:00 6. s
Litrík jólasýning fyrir þau yngstu.
Rocky Horror (Stóra sviðið)
Lau 24/11 kl. 20:00 68. s Lau 8/12 kl. 20:00 70.s
Fös 30/11 kl. 20:00 69. s Fös 14/12 kl. 20:00 Lokas.
Allra síðustu sýningar!
BORGARLEIKHÚSIÐ
Kynntu þér nýjan tapas-matseðil Leikhúsbarsins
á borgarleikhus.is
Miðasala | 568 8000 | borgarleikhus.is
Hvar er næsta
verkstæði?
FINNA.is