Morgunblaðið - Sunnudagur - 16.12.2018, Qupperneq 30

30 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16.12. 2018
M
argt bendir til að stjórnmála-
legur áhugi almennings hafi
verið töluvert meiri hér áður
fyrr en nú er og miklum
mun minni en stjórn-
málamennirnir binda vonir
sínar við. Hvernig skyldi standa á því?
Skipti öllu
Skýringarnar eru sjálfsagt margar og alls ekki víst að
tilgátur um þær hér séu réttar og því síður tæmandi.
En það er ekki endilega alvont þótt dregið hafi úr
áhuga á pólitík. Sumar ástæðurnar gætu verið fagn-
aðarefni. Ef horft er til þriðja til sjötta tugar síðustu
aldar, aldar hinna miklu breytinga í landinu, var mikið
undir. Á fyrri hluta tímabilsins var atvinnuleysi við-
varandi og drepandi þegar verst var og fátækt fylgi-
fiskur þess. Og sá hluti þjóðarinnar sem þó var ekki
fastur í þeirri gildru var í viðjum kerfis sem veitti
nokkurt öryggi en lítið svigrúm til fjárhagslegs sjálf-
stæðis. Og umgjörðin um það öryggi var veik og mátti
ekki við miklu. Erfitt árferði nægði til að setja allt úr
skorðum og ótti við óviðráðanlega náttúruvá vofði yf-
ir.
Öldin sú reyndist ógnaröld um heiminn allan hvað
sem stórbrotnum framförum leið. Tvær heimsstyrj-
aldir segja þá sögu. Fasistastjórnir sem stundum er
skipað yst á kvarða sem andstæðum, sem sífellt minni
rök standa til, fasistastjórn „þjóðlegra sósíalista“ í
Þýskalandi, Ítalíu og Spáni og víðar um hríð annars
vegar og kommúnista hins vegar, lögðu undir sig
landmesta ríki veraldar og það fjölmennasta hins veg-
ar og nær alla Evrópu. Fyrrnefndu fasistastjórnirnar
áttu sér fáa fylgjendur hér á landi en um komm-
únisma gegndi öðru máli. Slíkur stuðningur hefur
verið umborinn vel hér á landi, þótt hann stæði miklu
lengur en í fyrra tilvikinu og héldist löngu eftir að allir
sem vildu vissu um þá kúgun, ógnir, umkomuleysi
pyntingar, manndráp og frelsissviptingu sem fylgdi.
Sovétið með fylgihnöttum þess og nokkrum ófrjálsum
leppríkjum stóð í rúm 70 ár og féll þá undan sjálfu sér
og fyrir staðfestu vestrænna leiðtoga, ekki síst Reag-
ans og Thatcher.
Kommúnisminn í Kína hefur nú staðið næstum jafn-
lengi og sá sovéski tórði og er töluvert stjórnmálalegt
undur. Ríkið er enn alþýðulýðveldi og lýtur alræði
kommúnistaflokks en framleiðir þó fleiri millj-
arðamæringa í dollurum talið á ári hverju en helsta
hreiður kapítalsins ræður við. Drýgstan hluta sein-
ustu aldar snerust stærstu mál Vesturlanda um sam-
stöðu til að standast einræðisríkjunum snúning og sá
þáttur var þar hvarvetna, nema í Bandaríkjunum,
ástæða pólitískrar sundrungar vegna öflugra baráttu-
manna innan lands fyrir þeim veruleika sem Sov-
étríkin og Kína stóðu fyrir.
En nú er öldin önnur
Þessi stutta og tætingslega lýsing er ein skýringin á
lifandi áhuga á stjórnmálum þá og áhugaleysi nú.
Hvort sem horft var til innanlandsmála eða út í heim
var baráttan upp á líf og dauða þótt innanlands væri
það í óeiginlegri merkingu.
Þetta er gjörbreytt sem er fagnaðarefni.
Árangur þjóðarinnar hefur verið stórbrotinn á til-
tölulega fáum árum, þrátt fyrir einn og einn dynk.
Hér hafa gjammarar þó lengi haft þann kæk að
slengja út úr sér að ris íslenskra þjóðmála sé lægra en
gerist og gangi í „þeim löndum sem við berum okkur
saman við“. Engin alþjóðleg gögn benda þó til þess,
nema síður sé. Gjömmurum þykir þá rétt að mótmæla
erlendum skýrslum sem til að mynda fullyrtu að spill-
ing væri minni hér á landi en annars staðar. Hefur
jafnvel verið gert átak til að fá þjóðina lækkaða á þann
skala!
En sumu er ekki hægt að afneita svo vit sé í. Jöfn-
uður er hér sagður meiri en annars staðar eða meðal
þess allra besta. Þeir eru þó til sem færa fyrir því rök
að lengra sé gengið en hollt er því að of mikil þvinguð
jöfnun dragi úr heilbrigðum metnaði og vilja til að
leggja sig fram.
Skattar eru þó hærri hér en víðast. Þeir sem telja
það gott segja að skattar nýtist til að auka jöfnuðinn
enn.
En samt gerast þeir sem ákafastir þykjast um auk-
inn jöfnuð og hækkaða skatta sig seka um að fjalla
áfram um launamun án þess að tekið sé tillit til skatt-
anna sem lagðir eru á til að jafna hann!
Hér er því haldið að almenningi daginn inn og út og
ekki síst af hinni opinberu áróðursstofu að minni-
hlutahópar séu ofsóttir, væntanlega af þeim sem utan
þeirra hópa standa.
En fjárhagsleg skoðun á því sem er í þeim löndum
„sem við helst berum okkur saman við“ staðfestir ekki
þær fullyrðingar. Ekki er langt síðan að „fræðimaður“
í ríkisháskólanum var að fara opinberlega yfir mis-
munun gagnvart minnihlutahópum og taldi þá upp.
Fyrsti ofsótti „minnihlutahópurinn“ sem nefndur var:
„konur.“ Fræðimaðurinn gat þess ekki hvaða hópur
væri fjölmennari en þessi ofsótti minnihlutahópur.
Áður snerist baráttan um raunveruleikann en í dag
allt of oft um afvegaleiddar staðreyndir. Þannig er
haldið dauðahaldi í meintan launamun karla og
kvenna þótt helstu reiknimeistarar segi að hann sé
ekki til staðar nema að menn leyfi sér að taka allt það
sem hugsanlegri skekkju valdi út fyrir sviga. Nú eru
fyrirtækin í landinu skylduð til að setja saman jafn-
launavottorð með ærnum kostnaði sem væri æskilegra
að veita til að bæta laun. Opinber yfirvöld skrökvuðu
til um það hver kostnaðurinn af þessum óþarfa yrði og
eru nú búin að slá öllu á frest.
Ótrúverðugt
Það er flókið fyrir almenning að horfa upp á það að al-
þýðuvinir og sjálfskipuð góðmenni eyði hálfum millj-
arði í að gera upp pínulítinn bragga og ákveða að end-
urgera Gröndalshús að fenginni kostnaðaráætlun upp
á 40 milljónir króna (60 á núvirði) sem er feikilegt fé
fyrir svo lítið hús og endi með því að eyða 250 millj-
ónum í verkið. Ekki er þó hægt að finna nokkurn mann
sem kann að skammast sín hjá borginni, þótt tiplurum
og turtildúfum á skrifstofu borgarstjóra hafi fjölgað á
meiri hraða en framúrkeyrslunni á bragganum og
Gröndalshúsi og öllu hinu sem úr skorðum hefur farið.
Átök stjórnmála felast nú helst í því að metast um
það hversu flokkum eða framboðum gengur að flenna
út eyðslu. Stjórnmálamenn telja að útgjöld sem þeir
stofna til og skattpíning almennings séu algjörlega
óskyldir hlutir, svona eins og kostnaðaráætlanir ann-
ars vegar og útkoma bragga eða Benna-húss hins veg-
ar.
Afsagnir
Hvert sinn sem einhver mál koma upp sem snúast um
goluþyt fremur en stjórnmál þá belgja þeir sig út sem
minnst vita fullyrðandi að „erlendis“ myndu allir þeir
sem í slíku lentu segja af sér þegar í stað. Langflestar
afsagnir ráðherra erlendis tengjast þó ágreiningi inn-
an ríkisstjórnar vegna niðurstöðu mála. En þar sem
ráðherrar með aðstoðarráðherrum eru taldir í tugum
verða úrsagnir auðvitað einnig vegna hneykslismála.
Þetta snýst ekki
lengur um hvað
það snýst
Reykjavíkurbréf14.12.18