Fréttablaðið - 20.03.2019, Blaðsíða 34

Í augum erlendra
aðila gæti árið 2019
reynst gott ár til þess að stíga
inn í íslenskt hagkerfi.
Skotsilfur
Þorsteinn Friðrik
Halldórsson
SKOÐUN
Stefnt að sameiningu Deutsche Bank og Commerzbank
Forsvarsmenn Deutsche Bank og Commerzbank sögðust á sunnudag hafa hafið formlegar viðræður um sameiningu. Sameinaður banki yrði sá
næst stærsti á evrusvæðinu með eignir upp á samanlagt 1,9 þúsund milljarða evra. Hugmyndir um sameiningu hafa lengi mætt andstöðu af hálfu
stéttarfélaga starfsmanna bankanna og þá hafa nokkrir stærstu hluthafar Deutsche Bank lýst efasemdum um samrunann. NORDICPHOTOS/GETTY
Ein helsta fyrirstaða þess að fjárfestar komast að viðeig-andi niðurstöðu er tilhneiging
þeirra til að stjórnast af tilfinningum
fremur en hlutlausu mati á aðstæð-
unum – stundum taka þeir aðeins
eftir jákvæðu þáttunum og hunsa þá
neikvæðu, og stundum á hið öfuga
við, en sjaldan einkennist upplifun
þeirra og túlkun af jafnvægi og hlut-
leysi.“ Þessi orð Howards Marks, eins
þekktasta fjárfestis Bandaríkjanna,
endurspeglar þá skoðun að áhættu-
fælni og ákvörðunartaka „yfir-
burða fjárfesta“ sveiflast ekki með
þjóðarsálinni. Aukin áhættufælni
einkennir efnahagslífið á Íslandi í
dag og kemst fátt að nema umræða
um verkföll, loðnubrest og færri
flugsæti. Afleiðingin er minnkandi
atvinnuvegafjárfesting og sam-
dráttur í innflutningi. Enginn vill
taka slæmar ákvarðanir, aftur. Sú
staðreynd að áhættufælni er afstæð,
því hún tekur mið af upplifunum
og aðstæðum, þýðir þó að þeir sem
standa fyrir utan íslenskan efna-
hagsveruleika gætu lesið stöðuna
öðruvísi en við.
Seðlabanki Evrópu (ECB) opnaði
fyrr í mánuðinum fyrir aðgang evr-
ópskra banka að ódýru fjármagni
til að f leyta áfram til fyrirtækja í
álfunni á ný. Um þrjú ár eru síðan
þessum aðgangi var lokað, þegar
vonir voru um að hagvöxtur og
verðbólga færu hækkandi. Samhliða
þessu útspili tilkynnti ECB lækkun á
2019 hagvaxtarspá sinni fyrir álfuna
úr 1,7% í 1,1%. Þrátt fyrir að atvinnu-
leysistölur í Evrópu séu nú í lágmarki
eftir fjármálakrísuna er lítil hreyfing
á verðlagi. ECB vonaðist eftir 2%
verðbólgu á þessu ári, markmið sem
virðist nú ekki í augsýn næstu tvö
árin. Væntingar um vaxtahækkanir
ECB á árinu eru því orðnar að engu.
Svipaða sögu má segja um stöðuna
vestanhafs, þó þar sé spáð 2,5%
hagvexti. Nýjustu verðbólgutölur
eru þær lægstu í tæp tvö ár og Seðla-
banki Bandaríkjanna hefur stoppað
af það vaxtahækkunarferli sem fór
af stað 2017.
Þetta kann að hljóma okkur að
öllu leyti ótengt. En margir bjugg-
ust við því að vaxtamunur milli
hávaxtalanda, sem Ísland tilheyrir
enn, og Bandaríkjanna og Evrópu
myndi minnka á árinu. Slík þróun
fæli í sér minni áhuga erlendra fjár-
festa á fjárfestingartækifærum í
löndum líkt og Íslandi. Raunin gæti
nú orðið önnur. Afstaða erlendra
fjárfesta til landsins tekur mið
af þeirra aðstæðum og upplifun.
Sem snýst ekki aðeins um verkföll,
loðnubrest og flugsæti, heldur einn-
ig efnahagsaðstæður ytra. Í augum
erlendra aðila gæti 2019 reynst gott
ár til stíga inn í íslenskt hagkerfi, sér í
lagi þar sem fjárfestingartækifæri er
oft að finna þegar áhættufælni eykst
meðal þeirra sem næst aðstæðunum
standa. Hagvaxtarhorfur á árinu hér
á landi eru betri en í Evrópu, aðeins
verri en í Bandaríkjunum, en vaxta-
stigið margfalt hærra. Þó efnahags-
spár séu ónákvæmar er efnahags-
ástandið metið betra til næstu ára
hér á landi en bæði austan- og vest-
anhafs. Auðvitað verður hagkerfið
fyrir áhrifum af minnkandi útflutn-
ingsvexti og verkföllum, en grunn-
stoðirnar eru enn sterkar og ekki
búist við margra ára niðursveiflu.
Flestir fjárfesta til nokkurra ára,
ekki ársfjórðunga. Mengi þeirra fjár-
festa sem hingað líta hefur auk þess
stækkað, með nýlegum breytingum
á lögum um fjármagnsinnflæði.
Mótvægi gæti því myndast gagn-
vart þeim neikvæðu þáttum sem við
einbeitum okkur að þessa dagana
og teljum að leiði af sér veikingu
krónunnar og hærri vexti. Áhættu-
mat erlendra fjárfesta er síður tengt
þjóðarsálinni sem eykur hlutleysi
í fjárfestingarákvörðunum. Í lok
árs 2014 var spáð 2,9% hagvexti að
meðaltali fyrir árabilið 2015-2017
hér á landi. Raunin varð 5,3%, en á
fyrsta ári þessa tímabils streymdi
hingað talsvert fjármagn að utan.
Ekki er sanngjarnt að slá því föstu
að erlendir spáaðilar hafi vitað betur
en innlendir, enda mikil óvissa um
efnahagsspár. Eitt er þó víst, að þeir
sáu hér tækifæri miðað við það sem
þeim bauðst annars staðar. Ef sú
staða kemur aftur upp á árinu gæti
það stutt við gjaldmiðilinn, óháð
því hvort sú afstaða og aftenging við
þjóðarsálina reynist hagstæð eða
ekki í baksýnisspegli framtíðarinnar.
Með erlendum augum 
Kristrún
Frostadóttir
aðalhagfræð­
ingur Kviku
banka 
Íslenskir stjórnmálamenn eiga erfitt með að átta sig á því að íslenskur sjávarútvegur sé í
alþjóðlegri samkeppni og líði fyrir
sérstaka skattheimtu á þeim vett-
vangi. Framkvæmdastjóri Sam-
taka fyrirtækja í sjávarútvegi benti
í byrjun vikunnar á það að Hægri-
f lokkur Ernu Solberg, forsætis-
ráðherra Noregs, hefði ályktaði á
landsfundi sínum að ekki skyldi
skattleggja sérstaklega fiskveiðar
og fiskeldi þar í landi. Benti fram-
kvæmdastjórinn jafnfram réttilega
á að Norðmenn væru okkar helstu
keppinautar þegar kemur að sölu á
fiski á alþjóðlegum markaði.
Heimatilbúnar hindranir hafa
nú þegar skaðað samkeppnishæfni
íslensks sjávarútvegs. Samtökin
birtu í vetur samanburð á þeim
opinberum gjöldum sem leggjast
á norskan togara annars vegar
og íslenskan hins vegar. Saman-
burðurinn leiddi í ljós að íslenski
togarinn greiðir hlutfallslega um
17 prósentustigum meira í opinber
gjöld en sá norski. Þar vega veiði-
gjöldin þungt.
En greinin skilar arði og sú stað-
reynd ein og sér skapar tækifæri
fyrir stjórnmálamenn og aðra til
að ala á öfund. Þeir benda ein-
göngu á meint tekjutap ríkissjóðs
en hunsa öll hin jákvæðu áhrif sem
gróska í sjávarútvegi leiðir af sér.
Engu virðist skipta þó að aukin
arðsemi hafi aukið fjárfestingar-
getu fyrirtækjanna. Fjárfestingar í
sjávarútvegi skiluðu meðal annars
því að losun koltvísýrings frá fisk-
veiðum og fiskeldi dróst saman
um tæp 43 prósent á árunum 1995
til 2016. Þessi árangur hefði ekki
náðst ef markmiðið hefði ávallt
verið að hámarka tekjur ríkissjóðs
af greininni.
Það er ekki sjálfgefið að lítil
eyþjóð byggi upp atvinnugrein sem
skipar sér í fremstu röð á heims-
vísu. Annað mætti halda af orð-
ræðu margra íslenskra stjórnmála-
manna að dæma. Þeir taka því sem
sjálfgefnu og tala fyrir því að draga
sem mest fjármagn úr greininni.
Fjármagnið  á síðan að renna til
ríkissjóðs þar sem skrifræðið tekur
vænan skerf. Verðmætin glatast,
og atvinnugreinin dregst aftur úr í
alþjóðlegri samkeppni.
Eitt er að hafa áhyggjur af því
að misskipting gæða á Íslandi fari
vaxandi, að sumir einstaklingar
fái meira af verðmætaaukningu í
sinn hlut en aðrir. Það er réttmætt
sjónarmið, rétt eins og það að hafa
engar áhyggjur, en þá þarf að horfa
til misskiptingar á milli einstakl-
inga. Annað er að leggja skaðlegan
skatt á rekstur fyrirtækja sem veik-
ir heila  atvinnugrein og öll  hin
jákvæðu áhrif sem af henni leiða.
Það er ekki lausn heldur skemmdar-
verk undir fölsku yfirskini.
Dragbítur í alþjóðlegri samkeppni
Nóg að gera
Tryggvi Þór Herberts-
son, fyrrverandi
þingmaður
Sjálfstæðis­
flokksins, hefur
í nógu að snúast
í ráðgjafar­
störfum þessa
dagana en hann að­
stoðar nú meðal annars erlendu
stórfyrirtækin Berjaya Corpor­
ation og Quadran Inter national
við fjárfestingar sínar hér á landi.
Fyrrnefnda samsteypan, frá
Malasíu, er að ganga frá kaupum
á fasteigninni að Geirsgötu 11 og
hefur lýst yfir áhuga á að fjár­
festa hér meðal annars á sviði
hótelstarfsemi. Þá hefur franski
orkurisinn sýnt HS Orku áhuga í
söluferli íslenska félagsins.
Stórkarlalegar
yfirlýsingar
Óhætt er að segja að
Erlendur Magnús-
son, stjórnarfor­
maður Heima­
valla, hafi sent
forkólfum
verkalýðshreyf­
ingarinnar tóninn
á aðalfundi félagsins
í síðustu viku. Hann sagði ýmsa
sem hafa þóst bera hag leigjenda
fyrir brjósti hafa gefið „stórkarla­
legar“ yfirlýsingar um leigu­
markaðinn og jafnvel haldið því
fram að Heimavellir gætu ráðið
þar verðmyndun, þrátt fyrir litla
hlutdeild. Slíkt væri „hreinasta
fjarstæða“. Hann nefndi auk þess
að enginn gæti haldið því fram
með nokkurri sanngirni að ávöxt­
unarkrafa félagsins við útleigu
væri óeðlilega há.
Klár í slaginn
Munurinn á starfsháttum Eflingar
og Starfsgreinasambandsins er
sláandi. Samband­
ið með Björn
Snæbjörnsson í
broddi fylking­
ar hafði fullan
hug á að semja.
Þegar það sleit
viðræðum og boð­
aði verkföll gat það ekki dregið
fram aðgerðaplan. Daginn eftir
að Efling sleit viðræðum var búið
að líma baráttumerki á sendibíl
og hafist var handa við að fram­
kvæma hernaðaráætlunina. Það
stóð ekki til að semja heldur sýna
„auðvaldinu“ löngutöng.
2 0 . M A R S 2 0 1 9 M I Ð V I K U D A G U R10 MARKAÐURINN
2
0
-0
3
-2
0
1
9
0
4
:2
2
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
2
9
9
-0
C
E
C
2
2
9
9
-0
B
B
0
2
2
9
9
-0
A
7
4
2
2
9
9
-0
9
3
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
A

F
B
0
4
8
s
_
1
9
_
3
_
2
0
1
9
C
M
Y
K