Kraftur - 01.01.2014, Síða 10

1918
Kraftur
15 ára
Kraftur
15 ára
Bjóddu fram áþreifanlega hjálp
Það getur verið erfitt að takast á við daglegt líf og jafnvel enn erfiðara að biðja
annað fólk um hluti sem “maður á að ráða við”. Svo gerðu þeim auðveldara fyrir
með því að bjóða fram tiltekna, vel afmarkaða hjálp: “Ég er að fara í búð, hvað
vantar þig þaðan?” “Ég bjó til nautakássu í kvöldmat, hvenær get ég komið við
hjá þér og látið þig hafa hana?”. Þegar maður er í sorg hefur maður hvorki yfirsýn
né einbeitingu til að vita hvar þörfin hjá manni er mest, svo ekki láta ábyrgðina
á þinni hjálp hvíla á herðum syrgjanda. Setningin “Hringdu ef það er eitthvað”
hljómar ennfremur ekki líkt og einlægt hjálparboð og ólíklegt að manneskja muni
taka þig á orðinu með það.

Spurðu út í líðan
Spurðu opinna spurninga sem gefa syrgjanda færi á að tjá líðan sína með eigin
orðum. “Hvernig líður þér?”. Ekki gera ráð fyrir því að þú vitir hvernig syrgjanda
líður á einhverjum tímapunkti.

Nefndu hinn látna á nafn
Minnstu hlutir geta kveikt á sorginni, en oft er það svo að tal um hinn látna gefur
mestan frið – samt er það það sem fólk er hvað feimnast við að tala um. Margir
hika við að nefna lát ástvina við eftirlifandi aðstandendur af þeirri ástæðu
að þeir vilja ekki minna manneskjuna
á missinn. Við því er eitt að segja: Það
er ekki hægt að minna manneskjuna á
að hún hafi misst ástvin. Hún ber það
með sér hverja mínútu svo þú þarft ekki
að óttast að þú munir minna hana á það.
Svo ekki hika. Hinn syrgjandi þarf að
finna að missir hans sé viðurkenndur,
að hann sé ekki of hræðilegur til að tala
um og að hinn látni muni ekki gleymast.
Opnaðu á umræður en ekki þrýsta
Hafðu orð á því sem gerst hefur.
“Ég frétti af andláti föður þíns. Ég sam-
hryggist innilega.” Það gefur til kynna
að þú sért opin/n fyrir því að veita
stuðning. Talaðu hreinskilningslega
um þann veika/látna og ekki beina
samtalinu annað komi umræðuefnið
upp. Hins vegar skal aldrei þrýsta á fólk
að opna sig eða tjá sig um eitthvað sem
það vill ekki tjá sig um. Gott er að spyrja
beint út hvort manneskja vilji tala um
þetta, það gefur ykkur báðum meira
frelsi í þeim tjáskiptum sem á eftir fara.

Þögn segir oft meira en þúsund orð
Ekki hræðast að sitja í þögn með syrgj-
andi manneskju. Oft skortir mann orð
til að lýsa hvernig manni er innan-
brjósts, en nærvera þín segir meira en
þúsund orð. Bjóddu fram augnsam-
band, þrýstu hönd, leggðu hendi á bak
eða bjóddu fram faðmlag.

Viðurkenndu tilfinningar syrgjanda
Mættu tilfinningum syrgjandans án þess
að dæma þær. Láttu hann vita að það sé
í lagi að gráta fyrir framan þig eða brotna
niður. Gefðu til kynna að tilfinningar
hans séu eðlilegar og í lagi. Syrgjandi
manneskja hefur þörf fyrir að geta tjáð
þær tilfinningar sem brjótast um í henni
án þess að þurfa að óttast fordæmingu,
rökræður eða gagnrýni. Viðurkenndu því
tilfinningar syrgjanda. Þær eru þér e.t.v
framandi en allir syrgja á mismun-
andi hátt.

Sorg er ferli, ekki viðburður
Það þýðir að syrgjandi fólk segir, gerir og
hugsar sama hlutinn aftur og aftur, það
er hluti af bataferlinu. Ekki þreytast
á því að heyra “söguna þeirra”. Hvettu
manneskjuna til þess að ræða þá hluti
sem liggja henni á hjarta, hvettu hana til
að ræða staðreyndir, tímasetningar, smá-
atriði og tilfinningar tengdum áfallinu
Að setja hlutina í orð fyrir aðra mann-
eskju er öflug leið til úrvinnslu.

Þegar “allt er yfirstaðið”
Þegar jarðarförin er búin og blómin eru
fölnuð fer lífið aftur að ganga sinn vana-
gang og fólkið í kringum syrgjand-
ann snýr aftur í sitt venjulega hvers-
dagslíf. Það er ekki alveg svona einfalt
fyrir þann sem hefur orðið fyrir missi.
Hversdagsleikinn hefur gjörbreyst og
fyrir utan sorgina og missinn getur
það að læra að lifa án ástvinar síns
tekið langan tíma. Því er mikilvægt að
gera sér grein fyrir því að stuðningur
má ekki hætta við jarðarför, heldur
þarf að hafa auga með því hvers konar
stuðning manneskja þarf á að halda í
framhaldinu og hversu lengi.

Sorgin virðir ekki tímamörk
Eitt það versta við missi er þegar ætlast
er til þess að eftir ákveðinn tíma eigi
sárin að vera gróin. Áttaðu þig á því
að þegar mikilvægir ástvinir hverfa
á braut verður lífið aldrei samt. Fólk
lærir að lifa með missinum en þótt
fenni í sporin þarf ekki að vera að sárs-
aukinn hverfi nokkurn tímann alveg.
Bjóddu fram sérstaka aðstoð á sérstök-
um dögum. Ákveðnir tímar geta verið
erfiðari en aðrir. Hátíðisdagar, afmælis-
dagar, dánardagar, brúðkaupsafmæli
og aðrir stórir dagar í lífi fjölskyldunnar
geta rifið upp sárin.

Hafðu auga með viðvörunarmerkjum
Það er eðlilegt fyrir manneskju í sorg
að verða döpur, sorgmædd, dofin, erfið
í skapi, illa áttuð, gleymin, einangra
sig frá öðrum og sýna önnur einkenni
vanlíðunar. En ef þessi einkenni dofna
ekki eða jafnvel versna er það merki um
að ráð sé að leita til fagmanna. Ef þessi
einkenni lagast ekki á 4-6 vikum skaltu
hvetja viðkomandi til að sækja sér fag-
hjálp. Margir eru feimnir við það en þá er
gott að muna að það að leita faghjálpar
er engin vísbending um að manneskja
sé orðin “geðveik” eða “að missa vitið”,
heldur einfaldlega að hún þurfi mögu-
lega smá leiðsögn til að komast út úr
yfirþyrmandi aðstæðum. Kort til að rata
út úr skóginum, sem við sjáum ekki
fyrir trjánum.
Það sem hafa skal í huga

• Aðstandendur syrgjenda reyna sitt besta til að vera til staðar fyrir fólkið sitt
sem líður illa, en rétt eins og með þann hríðarbyl sem sorgin er þá veit maður
oft ekki hvernig best er að bregðast við þegar ástvinur manns finnur til sorgar.
Oft getur það því farið svo að atlot sem ætlað er að hressa geta farið alveg
öfugt ofan í þá sem eru á einum viðkvæmasta tímapunkti lífs síns.
• “Þú ættir/þú munt/þú skalt”. Ekki tala í boðhætti og ekki reyna að taka
stjórnina í tilfinningalífi annarrar manneskju. Hafirðu góð ráð er vænlegra
að byrja setningar á “Hefurðu hugsað út í... / Þú gætir.... “
• Að gera lítið úr tilfinningum þeirra með því að segja þeim að gráta ekki eða
segja þeim að vera ekki með sektarkennd er rangt. Þetta er eðlilegur hluti
sorgarferlis og þarf að fara í gegnum, ekki í kringum.
• Ekki segja syrgjandi manneskju hvernig á að takast á við sorgina.
Það er ekki á þínu valdi hvernig þeir kjósa að takast á við sína sorg.
Það sem hún þarf frá þér er stuðningur.
• Ekki dæma hegðun manneskju sem gengur í gegnum sorg.
Þú getur ekki vitað hvernig henni er innanbrjósts.
• Ekki gera ráð fyrir því að manneskja hafi allt á hreinu þótt hún líti vel út -
dæma af ytra útliti. Þótt manneskja líti út fyrir að hafa allt á hreinu við fyrstu
sýn gæti mikill sársauki enn leynst innra með henni. Ekki hrósa án þess að
vita hvernig manneskjunni er innanbrjósts. Að fá hrósið “Þú ert svo sterk/ur”
þegar manni líður alls ekki þannig gefur manni þau skilaboð að það sé ekki
velkomið að ræða vanlíðan sína við þig.
• Ekki líkja einum missi við annan. Hver einasti missir er einstakur og þótt þér
gangi gott eitt til getur það farið illa í syrgjandi manneskju.
• Það er staður og stund til að tala um eigin reynslu, sá tími er ekki þegar
ætlunin er að hlúa að manneskju í sárum. Þrátt fyrir að oft geti verið mikil
huggun í að tala við manneskju sem hefur gengið í gegnum svipað og maður
ætli sér eingöngu að sýna samkennd og innlifun með syrgjanda er ekki sama
hvernig farið er að því. Setningar á borð við “Ég veit nákvæmlega hvernig þér
líður” eða “Ég skil þig fullkomlega” geta látið syrgjanda líða líkt og þú sért að
gera lítið úr reynslu hans eða sársauka.
• Það er einnig staður og stund fyrir hughreystingar og það er ekki þegar fólk
er að tjá sorg sína. Þá verður fólk að fá að tjá sorg sína án þess að fá þau skila-
boð að því ætti ekki að líða svona. Hughreystingar eru vel meintar, en það
sem þær geta gefið til kynna er að þær tilfinningar sem manneskjan finnur
fyrir séu ekki gildar, eða að þær séu ekki viðeigandi, að þær eigi ekki að vera
á ákveðinn hátt og/eða að þér finnist óþægilegt að vera í nærveru þeirra til-
finninga sem manneskjan hefur þörf fyrir að tjá. Þegar fólk er tilbúið fyrir
hughreystingar mun það leita eftir þeim sjálft. Fyrst þarf fólk að fá að fara
í gegnum sársaukann. Tjáðu frekar samhug, gráttu með manneskjunni
og vertu með henni í sársaukanum.