Morgunblaðið - 23.01.2019, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. JANÚAR 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Talíbanar til-kynntu ámánudag að
fulltrúar þeirra
hefðu fundað með
erindrekum
Bandaríkja-
stjórnar í Katar. Slíkir fundir
hafa átt sér stað af og til síð-
ustu mánuði í þeirri von að
hægt verði að binda enda á hin
langvarandi átök í Afganistan,
en sautján ár eru liðin frá því
að Bandaríkjamenn og banda-
menn þeirra steyptu talíbönum
af stóli til þess að uppræta
veru al Qaeda-samtakanna í
landinu.
Viðræðurnar hafa hins vegar
gengið brösuglega, jafnvel þó
að báðir aðilar segist sammála
því að markmiðin séu annars
vegar þau að Bandaríkjaher
þurfi ekki lengur að vera í Afg-
anistan og hins vegar að landið
verði ekki bækistöð fyrir öfl
sem muni valda usla í öðrum
ríkjum. Saka talíbanar Banda-
ríkjamenn um að taka ekki þátt
í viðræðunum af fullum heil-
indum, þar sem þeir hafi ein-
hliða sett ný skilyrði fyrir
brottför herliðs síns.
Á móti verður að segja að af-
ar lítið traust ríkir í garð talí-
bana og það er ekki líklegt til
að aukast í ljósi þess að sama
dag og viðræðurnar fóru fram í
Katar gerðu vígamenn þeirra
mannskæða árás á bækistöð
afgönsku leyniþjónustunnar
nálægt höfuðborginni Kabúl.
Mannfallstölurnar úr þeirri
árás hafa verið margar og mis-
vísandi, en ljóst er
að í það minnsta
tugir létust og tug-
ir særðust.
Það er ekki góð-
ur grunnur að var-
anlegum friði í
Afganistan að stríðandi fylk-
ingar geti ekki einu sinni kom-
ið sér saman um vopnahlé svo
að viðræður geti farið fram án
þess að þær séu í skugga ömur-
legra ofbeldisverka líkt og
gerðist á mánudaginn. Þá hef-
ur sú ákvörðun talíbana að
neita að ræða beint við stjórn-
völd í Kabúl, sem talíbanar
segja vera leppstjórn Banda-
ríkjanna, ekki hjálpað friðar-
ferlinu.
Það eru því litlar líkur á að
friður komist á í Afganistan á
næstunni. Og líkurnar á að talí-
banar vilji gefa mikið eftir í
samningaviðræðunum eru litl-
ar þar sem Bandaríkjastjórn
hefur sagst ætla að draga veru-
lega úr herliði sínu í landinu á
næstunni. Því miður er staðan
þess vegna þannig að þrátt fyr-
ir friðarviðræður er ófriðlegt
um að litast í Afganistan.
Ef samningar nást þrátt fyr-
ir allt og Bandaríkjamenn
hverfa frá landinu er þó alls
óvíst að það boði gott fyrir íbúa
þess. Þá er hætt við, hvað sem
um verður samið í Katar eða
annars staðar, að talíbanar
seilist smám saman til aukinna
valda. Enginn skyldi láta sér
detta í hug að þeir telji sig
bundna af lýðræðislegum leik-
reglum í því sambandi.
Talíbanar gera
mannskæðar árásir
á sama tíma og
þeir ræða frið}
Fylgir hugur máli?
Emmanuel Mac-ron Frakk-
landsforseti og
Angela Merkel
Þýskalandskanslari
undirrituðu í gær
nýjan sáttmála, sem ætlað er að
styrkja vináttutengsl ríkjanna
tveggja á þeim miklu óvissutím-
um sem nú eru uppi í Evrópu-
sambandinu. Heita ríkin tvö í
sáttmálanum að auka samvinnu
á sviðum stjórnmála, efnahags-
mála og varnarmála, ásamt því
sem þau hétu bæði áframhald-
andi stuðningi sínum við Evr-
ópusambandið og samrunaferli
þess.
Táknræn merking sáttmálans
var undirstrikuð með því að
undirritunin fór fram í Aachen,
fyrrum höfuðborg Karlamagn-
úsar, stofnanda hins heilaga
rómverska keisaradæmis, en
veldi hans spannaði á hátindi
sínum Frakkland og megnið af
því sem í dag er Þýskaland.
Táknrænir gjörningar geta
þó átt til að líta fremur illa út
þegar nánar er að gáð. Báðir
leiðtogarnir sem þarna héldu á
penna hafa laskast
mikið á undan-
förnum mánuðum.
Þó að enn séu tvö ár
í að Merkel hyggist
láta af kanslara-
embættinu er hún engu að síður
á útleið eftir að flokkur hennar
fór halloka í kosningum á síð-
asta ári. Þá hafa boðaðar um-
bætur Macrons í Frakklandi
drukknað í hafsjó gulra vesta.
Á sama tíma standa ríkin tvö
frammi fyrir miklum vanda
vegna útgöngu Breta úr Evr-
ópusambandinu. Framtíð þess
er í óvissu, ekki síst framtíð
Evrusvæðisins, sem bæði ríkin
tilheyra og hafa viljað þvinga öll
önnur ríki sambandsins inn í.
Vegna þessarar óvissu er
meiri þörf nú en oft áður á að
Frakkland og Þýskaland standi
þétt saman eigi þeim að takast
að láta áformin um æ nánari
samvinnu Evrópusambandsríkj-
anna verða að veruleika. En þó
að vináttusáttmáli Macrons og
Merkel kunni að hjálpa í þeim
efnum er ekki líklegt að hann
dugi til.
Þó að viljinn virðist
góður er óvíst að
hann dugi til }
Vináttan skjalfest
Í
tengslum við læknadaga sem nú
standa yfir var haldið málþing í
Hörpu undir yfirskriftinni Útrýming
lifrarbólgu C: Íslenska forvarnar-
verkefnið í kastljósi umheimsins. Var
þar fjallað um samstarfsverkefni heilbrigðis-
yfirvalda hér á landi og lyfjafyrirtækisins
Gilead um átak til að útrýma lifrarbólgu C á
Íslandi. Verkefni sem ýtt var úr vör í október
árið 2015 með það að markmiði að útrýma
lifrarbólgu C hér á landi í samræmi við til-
mæli Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin sem
skilgreinir lifrarbólgu C sem meiriháttar
heilbrigðisvá. Heilbrigðisyfirvöld lögðu til
fjármagn vegna framkvæmdarinnar, allt að
450 milljónir króna á þriggja ára tímabili, en
Gilead lagði til lyf án endurgjalds til með-
ferðar allra sjúkratryggðra einstaklinga sem
smitaðir eru af lifrarbólgu C hér á landi. Yfirumsjón
með verkefninu var á hendi sóttvarnalæknis en miðstöð
þess var á Landspítala og var unnið í nánu samstarfi
við sjúkrahúsið Vog. Átakið felur í sér að öllum sem
smitaðir eru af lifrarbólgu C hefur á verkefnistímanum
verið boðin lyfjameðferð og hafa 95% þeirra þegið með-
ferð auk þess sem boðið hefur verið upp á fræðslu. Á
málþinginu kom fram að Ísland telst nú leiðandi meðal
þjóða heims í því mikilvæga verkefni að út-
rýma lifrarbólgu C. Til að styðja við og ljúka
rannsóknarþætti verkefnisins, þ.e. úrvinnslu
gagna og kynningu á niðurstöðunum, tók ég
ákvörðun um að veita Landspítalanum sér-
stakt framlag, samtals 23 milljónir króna.
En mikilvægt er að draga lærdóm af verk-
efninu í heild sinni, taka saman niðurstöður
þess og miðla þeim til að viðhalda þeim góða
árangri sem náðst hefur gegn þessum skæða
sjúkdómi. Þá er rétt að nefna að Heilbrigðis-
ráðuneytið styrkir einnig forvarnarverkefnið
Frú Ragnheiði sem Rauði krossinn rekur.
Verkefninu er ætlað að tryggja þeim sem
sprauta sig með fíkniefnum greiðari aðgang
að hreinum áhöldum og draga þannig úr
smiti. Þá bind ég vonir við að á þessu ári
verði unnt að opna svokallað neyslurými í
borginni en lagabreytingu þarf svo að það megi verða.
Ég vil koma á framfæri þökkum til aðstandenda verk-
efnisins og óska þeim til hamingju með þann góða ár-
angur sem verkefnið hefur skilað. Árangur þeirra hefur
skipað Íslandi í forystu á heimsvísu í baráttunni við þá
heilbrigðisvá sem lifrarbólga C er.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Ísland í fararbroddi í baráttunni
gegn lifrarbólgu C
Höfundur er heilbrigðsráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Samdráttur varð í framleiðsluá eldisfiski á síðasta ári.Aukning í laxi náði ekki aðvega upp mikinn samdrátt í
eldi á regnbogasilungi. Segja má að
þetta hafi verið millibilsár vegna
breytinga því framleiðsla er að hefj-
ast af krafti hjá tveimur nýjum fyrir-
tækjum í sjókvíaeldi og fiskeldis-
menn reikna með að framleiðslan fari
úr 19 þúsund tonnum á síðasta ári í
yfir 30 þúsund tonn á árinu 2019.
Heildarframleiðslan dróst sam-
an úr 20.776 tonnum árið 2017 í
19.077 tonn á síðasta ári, eins og sjá
má á meðfylgjandi töflu sem byggð
er á upplýsingum frá Matvælastofn-
un. Framleiðsla á laxi eykst um tæp
1.700 tonn, meðal annars vegna þess
að Fiskeldi Austfjarða hóf slátrun á
laxi úr kvíum í Berufirði fyrir rúmu
ári og Laxar fiskeldi hófu slátrun í
nóvember. Á móti kemur að lang-
stærsta laxeldisfyrirtækið, Arnarlax,
varð fyrir miklu tjóni í upphafi síð-
asta árs þegar lax slapp úr sjókví og
einnig drapst fjöldi laxa þegar fisk-
urinn var fluttur í aðra kví. Einnig
stöðvaði Arnarlax framleiðslu um
tíma á meðan unnið var að stækkun
húsnæðis og framleiðslulínu á Bíldu-
dal.
Aukning í kortunum
„Góðu tíðindin eru þau að þrír
nýir framleiðendur hafa bæst í hóp
sjókvíaeldisstöðva,“ segir Einar K.
Guðfinnsson, formaður Lands-
sambands fiskeldisstöðva. Arctic
Fish í Dýrafirði hóf slátrun í byrjun
árs 2019.
Spurður um áhrif vandamála við
leyfisveitingar og kærumál segir
Einar að það skapi óvissu, einnig
hversu veiting leyfa hefur gengið
hægt fyrir sig.
Auk eldis á laxi í sjókvíum voru
1.660 tonn framleidd í landeldis-
stöðvum.
Gísli Jónsson, dýralæknir fisk-
sjúkdóma hjá Mast, segir að fram-
leiðslugetan í seiðaeldisstöðvunum sé
flöskuháls í sjókvíaeldi. Hann telur
að reikna megi með að framleiðsla á
laxi verði hátt í 18 þúsund tonn á
þessu ári. Enn sé hægt að auka við en
það taki tíma. Fiskeldismenn eru
bjartsýnni. Ef þeirra áætlanir ganga
eftir verður framleiðsla á laxi úr
sjókvíum og landeldisstöðvum 24-25
þúsund tonn í ár og heildar-
framleiðslan yfir 30 þúsund tonn.
Mikið var framleitt af regnboga-
silungi í sjókvíum á árinu 2017 en þá
voru nokkrar stöðvar sem veðjað
höfðu á regnbogann að skipta yfir í
lax. Þetta á meðal annars við um
Fiskeldi Austfjarða í Berufirði og
Arctic Fish í Dýrafirði. Beytingin
tekur tíma.
Áfram er framleiddur regn-
bogasilungur hjá smærri fyrir-
tækjum. Búist er við nokkurri aukn-
ingu á þessu ári.
Bleikjan hefur verið í hægri en
öruggri aukningu í mörg ár. Svo var
einnig á síðasta ári. Samherji er lang-
stærsti framleiðandinn en Matorka
við Grindavík bættist í hópinn með
um 600 tonna framleiðslu. Öll bleikj-
an er framleidd í strandeldisstöðvum
og hafa Íslendingar yfirburðastöðu á
mörkuðum. Búist er við áframhald-
andi aukningu í bleikjuframleiðslu og
hún verði þá yfir 5.000 tonnum í ár.
Framleiðsla á eldis-
fiski dróst saman
12
10
8
6
4
2
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Heildarframleiðsla í fi skeldi 2009-2018
Þúsundir tonna af óslægðum fi ski
Lax Bleikja
Regnbogi Þorskur
13,4
Heimild: Mast
Heildarframleiðsla
í fiskeldi 2017-2018
2017 2018 Aukning
Lax 11.265 13.448 19,4%
Bleikja 4.454 4.914 10,3%
Regnbogi 4.628 295 -93,6%
Þorskur 29 29 0%
Senegal-
flúra 400 391 -2,3%
Samtals 20.776 19.077 -8,2%
Tonn af óslægðum fiski
Heimild: Mast
„Sjúkdóma-
staðan er
mjög sterk.
Það sést best
á útflutningi
laxahrogna til
17 landa. Við
uppfyllum all-
ar kröfur og
Stofnfiskur er
eina kynbóta-
stöðin í heiminum sem hefur
leyfi til að flytja hrogn um allan
heim,“ segir Gísli Jónsson,
dýralæknir fisksjúkdóma hjá
Mast. Stofnfiskur flutti út 17
þúsund lítra af hrognum, alls
nærri 100 milljón hrogn, auk
milljóna hrognkelsaseiða til
Færeyja.
Ekki hafa komið upp nýir al-
varlegir sjúkdómar. Glíman við
nýrnaveikina stendur þó enn yf-
ir. Tvær seiðastöðvar á Vest-
fjörðum hafa unnið að því að út-
rýma veikinni hjá sér og segir
Gísli að útlitið sé gott. Þá hafi
nýrnaveiki komið upp í stöð á
Norðurlandi og sé unnið að að-
gerðum til að hreinsa stöðina.
Arnarlax þurfti að grípa til að-
gerða vegna laxalúsar sl. vor og
aftur í haust. Arnarlax og fleiri
fyrirtæki nota nú hrognkelsa-
seiði til að vinna gegn lús.
Góð sjúk-
dómastaða
DÝRALÆKNIR
Gísli Jónsson