Morgunblaðið - 21.02.2019, Blaðsíða 46

46 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. FEBRÚAR 2019
GIMLI fasteignasala / Grensásvegi 13, 108 Rvk. / s 570 4800 / gimli@gimli.is
www.gimli.is
Við vitum hvað þín
eign kostar
Ef okkur yrði sagt að
konur væru ekki að
segja sínar skoðanir í
fjölmiðlum yrðum við
án efa mjög hissa. Það
sama gildir ef okkur
yrði sagt að konur
byggju yfir mikilli sér-
fræðiþekkingu sem
þær væru ekki að deila
með okkur. Flest okkar
myndu velta því fyrir
okkur hvað það væri eiginlega sem
konur væru ekki að segja okkur frá.
Værum við að missa af einhverju?
Yrðum við fróðari ef við vissum hvað
þær hefðu að segja? Gæti það komið
samfélaginu, fyrirtækjum eða ein-
stökum atvinnugreinum til góða ef
við fengjum meiri og betri innsýn í
hugarheim eða þekkingu kvenna?
Fyrirsögnin og inngangur þess-
arar greinar er reyndar bara aðferð
til að koma ykkur, lesendur góðir, í
gegnum ákveðna hugarleikfimi. Það
sem mig langar í raun að benda ykk-
ur á er að í gegnum fréttaumræðuna
erum við ekki að heyra nema brot af
því sem konur gætu deilt með okkur.
Það skýrist einfaldlega af því að í
fjölmiðlum eru enn mun fleiri karl-
menn viðmælendur en konur. Ég
nefni sem dæmi viðmælendur frétta-
stofu RÚV árið 2018. Þar voru karl-
menn 63% viðmælenda en konur
37% viðmælenda. Þó teljum við
FKA-konurnar RÚV standa fremst
að vígi í að jafna hlutfall kynja í við-
mælendahópum, svona í samanburði
við ýmsa aðra fjölmiðla. En betur má
ef duga skal, enda er það mikill miss-
ir fyrir okkar samfélag ef við reynum
ekki að kalla fram upplýsingar,
þekkingu, mannauð og skoðanaskipti
kvenna og karla meira til jafns.
Það hefur reyndar margt vatn
runnið til sjávar frá því að FKA fór
af stað með fjölmiðlaverkefnið sitt
árið 2013 þar sem ákveðið var að fá
konur, fjölmiðla, fyrirtæki og stjórn-
málaflokka til að stuðla að því sam-
eiginlega að auka ásýnd kvenna í
fjölmiðlum. Þetta verkefni FKA
hófst á því að forsvars-
mönnum helstu fjöl-
miðla var boðið á fjöl-
mennan fund með
FKA-konum, þar sem
Creditinfo kynnti
niðurstöður fjölmiðla-
mælinga fyrir tímabilið
2009-2013. Sá fundur
var haldinn 5. nóvem-
ber 2013 á Hótel Loft-
leiðum. Úrtakið sem
mælt var voru 100.659
viðmælendur á tilteknu
tímabili. Niðurstöð-
urnar voru sláandi og sýndu að í um-
ræðuþáttum voru karlmenn um tvö-
falt fleiri en konur og í fréttatímum
ljósvakamiðla voru karlmenn þrefalt
fleiri en konur. Samt höfðu bæði for-
sætisráðherra og fjármálaráðherra
verið konur innan mælingartímabils
en kynjaskipting ráðherra er eitt
þeirra atriða sem okkur konunum er
oft gefin sem skýring.
Í umræðuþáttum er þetta hlutfall
hins vegar víðast hvar betra og eitt
af því sem FKA mun gera á fjöl-
miðladegi FKA 2019, sem er í dag,
21. febrúar, er að draga fram þær
tölur sem eru til og taka samtalið
með dagskrárgerðarfólki og frétta-
mönnum um hvernig hægt sé að
bæta enn úr hlutunum, meðal annars
með því að auka samræmdar mæl-
ingar á milli miðla. Aðalmálið er að
FKA fór af stað með verkefnið 2013
og síðan þá hafa flestir fjölmiðlar
tekið vel við sér, okkur til mikillar
ánægju. Áhugi flestra innan fjöl-
miðla er til staðar þótt mælingar séu
ekki til staðar hjá öllum. En það þýð-
ir ekkert að gefast upp og þar þreyt-
ist FKA ekki á því að benda á mikil-
vægi gagnaöflunar. Þess vegna sendi
FKA inn umsögn í samráðsgátt
stjórnvalda um daginn, þar sem lagt
er til að ef frumvarp um endur-
greiðslur til fjölmiðla nær fram að
ganga, verði eitt skilyrði þar sett
fram, að fjölmiðlar skili þá upplýs-
ingum til Fjölmiðlanefndar um hlut-
fall kynja sem viðmælendur í frétt-
um og umræðum. Ákvæði um þessi
upplýsingaskil er reyndar til staðar í
fjölmiðlalögunum frá árinu 2011 en
því hefur bara aldrei verið fylgt
markvisst eftir. Sumir fjölmiðlar
skila þessum upplýsingum þó inn til
Fjölmiðlanefndar.
Annað sem FKA hefur gert á síð-
ustu árum er að hitta formenn allra
stjórnmálaflokkanna og kynna þeim
Fjölmiðlaverkefni FKA og hvetja þá
til að nýta mannauð sinn sem mest
og best í fjölmiðlum líka, þegar kem-
ur að því að kalla til talsmenn í fjöl-
miðla. Nokkuð er liðið síðan farið var
í þessar heimsóknir og því hafa ein-
hverjir stjórnmálaflokkar lagt upp
laupana og aðrir komið til. Ég nýti
því það tækifæri hér og nú að rifja
upp þessi skilaboð: Endilega sendið
oftar konur í fjölmiðlaviðtöl fyrir
ykkar hönd, það er jákvætt fyrir
ykkur! Í raun eru þetta sömu skila-
boð og verið er að hvetja stærri fyr-
irtæki til að gera líka. Í dag er það
nefnilega svo að það telst sterkari
leikur almennt ef talsmenn innan
fyrirtækja eru fleiri en einn, ólíkt því
sem áður var. Þá er það auðvitað já-
kvæðari ásýnd fyrir öll stór fyrirtæki
ef bæði konum og körlum er þar teflt
fram.
Loks minni ég á að síðustu árin
hefur FKA alltaf hvatt fjölmiðla til
að „snúa hlutföllunum á hvolf“ í einn
dag, þ.e. þegar FKA heldur upp á
sinn fjölmiðladag. Þetta þýðir að í
dag hvetjum við til þess að konur
verði fleiri viðmælendur en karl-
menn, eitthvað sem hlýtur að teljast
hættulaust í einn dag af 365 dögum.
Eitt það skemmtilega við Fjölmiðla-
dag FKA er einmitt að fylgjast með
fjölmiðlum og sjá hverjir og hvernig
fjölmiðlar eru að taka þátt. Af nægu
er að taka, bæði umræðulega og
kvenauðslega séð.
Eftir Rakel
Sveinsdóttur » Þá er það auðvitaðjákvæðari ásýnd
fyrir öll stór fyrirtæki ef
bæði konum og körlum
er þar teflt fram.
Rakel Sveinsdóttir
Höfundur er formaður Félags kvenna
í atvinnulífinu (FKA).
Það sem konur
segja ekki í fjölmiðlum
Matvælaframleiðslu
fylgir ábyrgð og nær
hún allt frá bónda til
afhendingar vöru til
neytenda. Bændur,
afurðastöðvar, versl-
un, veitingahús og
eftirlitsiðnaðurinn eru
allt þátttakendur í því
að tryggja heilnæmi
vörunnar og að fram-
leiðsluhættir séu eftir
lögum og reglum. Því miður ber-
ast reglulega fregnir af því að ein-
hvers staðar í ferlinu sé pottur
brotinn. Nýjasta dæmið eru fregn-
ir af ólöglegri slátrun veikra kúa í
Póllandi og dreifingu á því kjöti
áfram til 13 Evrópulanda. Í því til-
viki var velferð dýranna að engu
höfð, litið fram hjá reglum um
slátrun og að lokum vottað af óá-
byrgum eftirlitsaðilum að kjötið
væri öruggt, daginn eftir þennan
óskapnað. Reynt var að afturkalla
kjötið en því miður virðist hluti
þess hafa ratað út á markað og til
neytenda.
Strangari reglur á Íslandi
Á Íslandi gilda í mörgum til-
fellum strangari reglur í mat-
vælaframleiðslu en
gengur og gerist ann-
ars staðar. Þegar
kemur t.d. að kam-
pýlóbakter er betur
fylgst með uppeldi
kjúklinga á búunum
sjálfum og harðari
viðbrögð við uppkomu
smits en reglur ESB
gera ráð fyrir. Hér er
allt kjöt fryst ef upp
kemur smit í eldis-
hópi, en frystingin
drepur um 90% af
bakteríunni. Vegna þessa hefur
Ísland náð algerri sérstöðu, á
meðan það er hreinlega ekki talið
„efnahagslega gerlegt“ að fara
þessa leið innan ESB, þrátt fyrir
að kostnaðurinn fyrir heilbrigðis-
kerfið og vegna vinnutaps sé met-
inn á 2,4 milljarða evra á hverju
ári. Viðskiptalegir hagsmunir eru
metnir mikilvægari en lýðheilsa
manna.
Frystiskyldan
eykur matvælaöryggi
Sérstaða okkar liggur á fleiri
stöðum og má þar nefna svokall-
aða frystiskyldu. Hún gengur út á
að allt hrátt kjöt sem flutt er til
Íslands þarf að vera í frysti í 30
daga áður en það kemur til lands-
ins. Ástæðan er tvenns konar; til
að vernda heilbrigði búfjárstofna
og lýðheilsu manna. Frystiskyldan
snýr ekki að því að koma í veg
fyrir að ákveðin matvæli séu flutt
til landsins, hún snýst um að með-
höndlun þessara matvæla sé með
þeim hætti að fyllsta öryggis sé
gætt. Einhverjir hugsa eflaust að
áhættan sé lítil, farfuglar og
ferðamenn séu jafn hættulegir og
ófrosið kjöt og því skipti þetta
engu máli, sé óþarft. Þá er ágætt
að staldra við og skoða þekkt
dæmi hérlendis og erlendis.
Sjúkdómastaða íslenskra búfjár-
stofna er óvenjuleg miðað við það
sem þekkist erlendis frá. Stofn-
arnir okkar hafa meira og minna
verið einangraðir frá landnámi og
eru fyrir vikið mun viðkvæmari en
ella fyrir óþekktum smitum. Á Ís-
landi eru þrjú þekkt tilfelli af
smitsjúkdómum sem borist hafa
til landsins með dýraafurðum:
Miltisbrandur, klassísk svínapest
og blöðruþot, síðasta dæmið frá
1953.
Frá útlöndum heyrum við af
mörgum tilfellum, það nýjasta er
afríska svínapestin sem hefur
herjað á Asíu og er nú að breiðast
vestur eftir Evrópu en hún er
bráðdrepandi fyrir svínin. Upp-
hafssmitin eru rakin til þess að
svínum voru gefnir matarafgangar
af veitingastöðum. Varnir Íslands
gagnvart þessum skæða sjúkdómi
eru bæði lega landsins og kröfur
við innflutning á kjöti en líkleg-
asta mögulega smitleiðin í íslensk
svín væri ef flutt væri inn smitað
kjöt sem kæmist í snertingu við
svín.
Að hafa vaðið fyrir neðan sig
Bæði í tilfelli afrísku svína-
pestarinnar – sem gæti haft
óafturkræf áhrif á svínastofn
landsins bærist hún hingað – og
pólska kjötsins – sem hefur verið
úrskurðað hættulegt fólki – er
frystiskyldan að veita okkur ómet-
anlega vörn sem felst í þeim tíma-
ramma sem kjötið þarf að vera í
frysti áður en það kemur hingað.
Ef afríska svínapestin kemur upp
á búi tekur það nokkra daga að
uppgötvast og því er hægt að inn-
kalla kjötið áður en það kemur til
Íslands. Í pólska kjötmálinu hefði
slíkt hið sama verið hægt að gera
hefði eitthvað af því verið selt til
íslenskra birgja. Sömu sögu er
ekki hægt að segja í Finnlandi þar
sem ekki liggur fyrir hvort kjötið
hafi farið á markað og í Svíþjóð er
talið að allt að hundrað kíló af
kjötinu hafi verið borðuð þar í
landi.
Gæði umfram lægsta verð
Um daginn var matvælastefna
fyrir Ísland á dagskrá ríkis-
stjórnarfundar og var haft eftir
forsætisráðherra að hún von-
aðist til að í lok árs yrði komin
sýn á málið sem teygir sig yfir
alla geira samfélagsins. Þessu
skrefi ber að fagna og þá sér-
staklega því að fá fleiri að borð-
inu, þar með talið heilbrigðis-
ráðherra. Það er mín einlæga
skoðun að lýðheilsa eigi að vera
leiðarstefið í matvælastefnu Ís-
lands. Hér á landi er stundaður
heilnæmur landbúnaður þar sem
tíðni búfjársjúkdóma er einungis
sýnishorn af því sem þekkist
víða annars staðar. Sérstaða
okkar í fátíðni matarsýkinga er
til fyrirmyndar og ég hef enn
ekki minnst einu orði á yfir-
burðastöðu Íslands varðandi
lága tíðni sýklalyfjaónæmra
baktería. Sýklalyfjanotkun er
með lægsta móti á Íslandi og við
búum við þann lúxus að ganga
að hreinu vatni gefnu.
Stefna stjórnvalda – og þar af
leiðandi okkar sem þjóðar – á
auðvitað að vera sú að halda
þeirri stöðu, leggja áherslu á
gæði umfram lægsta mögulega
verð. Því þegar á stóru myndina
er horft er það hagkvæmara,
heilsusamlegra og einfaldlega
skynsamlegra en nokkuð annað.
Eftir Margréti
Gísladóttur » Lýðheilsa á að vera
leiðarstefið í mat-
vælastefnu Íslands. Hér
á landi er stundaður
heilnæmur landbúnaður
og fátíðni matarsýkinga
er til fyrirmyndar.
Margrét Gísladóttir
Höfundur er framkvæmdastjóri
Landssambands kúabænda.
Lýðheilsa leiðarstef matvælastefnu Íslands
Allt um sjávarútveg