Morgunblaðið - 21.02.2019, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. FEBRÚAR 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Sagan sýnir að„vitlausir“kjarasamn-
ingar eru skaðræði
og mest fyrir þá
sem á að umbuna.
Fáar þjóðir búa
yfir jafn mörgum sann-
indamerkjum um þetta og okk-
ar. En verstu dæmin kunna að
vera gleymd. En hverjum á að
kenna um „vitlausu“ samning-
ana? Það væri ósanngjarnt að
skella allri skuldinni á skamm-
sýna eða veikburða aðila á
vinnumarkaði. Þeir stjórnmála-
menn eru til sem telja það
afturför að nokkur skil urðu á
milli verkalýðs- og stjórnmála-
flokka og vilja fella hlutina í
forn horf.
Stjórnmálaflokkar á vinstri-
kantinum kunna að hafa misst
áhrif við þau skil, en hagur
launþega batnaði. Á áttunda
áratugnum var enn náið spil á
milli stjórnmála- og kjarabar-
áttu sem endaði með ólgu og
upplausn og stórskaða fyrir al-
menning. Efnahagslega upp-
lausnin var sýnu verst. Verð-
bólgan fór upp í 130 prósent
mælt til þriggja mánaða, en í
80% verðbólgu miðað við heilt
ár. Óhöndugt var að stunda
fyrirtækjarekstur við þær að-
stæður.
Eftir 5 ára uppnám í efna-
hags- og stjórnmálum var
mynduð ríkisstjórn Sjálf-
stæðis- og Framsóknarflokks
sem greip til aðgerða. Þær voru
ekki til vinsælda fallnar en
minntu mest á stefnumál sem
kynnt voru sem „leiftursókn“
haustið 1979 og tókst að af-
flytja. Ofsahraði verðbólgunnar
var skelfilegur skaðvaldur.
Vorið 1983, eftir þinglausnir,
voru mörg bráðabirgðalög sett
sem ekki hafði verið þingmeiri-
hluti fyrir og var aðeins kropp
en ekki kerfisbreytingar.
Minnihlutastjórnin var á förum
vegna kosninga. Helsta verk-
efni nýrrar ríkisstjórnar var að
höggva á víxlverkun verðlags
og launa. Aðgerð var óhjá-
kvæmileg og hlaut að koma
mishart niður. Misgengishóp-
urinn eða Sigtúnshópurinn lét
til sín taka og lengt var í að-
gerðunum.
Margir kröfðust þess að „al-
menningur“ slyppi við afleið-
ingarnar. Raunveruleikinn
sagði annað. Þótt ekki væri við
„almenning að sakast“ þá stóð
enginn annar undir höggum
leiðréttinganna. Enda var að-
gerðin björgunaraðgerð við
sama almenning. Hún gerði
gagn og menn fengu viðspyrnu
gegn tryllingi skrúfugangsins.
Kjarasamningar sýnast
komnir í öngstræti. En umræð-
an um þá hefur valdið tjóni í
nærri ár. Það er óvenjulegt. Við
gerð síðustu samninga gleymdu
aðilar sér í óvenjulega hag-
stæðu árferði og var kaup-
máttur launa
hækkaður að ystu
mörkum. Ekki eru
dæmi um slíkar
hækkanir í neinu
nágrannalandi.
Þau fyrirtæki eru
til sem gátu borið þessar byrð-
ar áfram og það jafnvel þótt að-
stæður breyttust. En fjarri því
öll. Mörg þeirra fækka nú fólki í
nauðvörninni. Fyrirtækin
höfðu neyðst til að teygja sig
mjög langt í krafti tekjutopps
sem orðið hafði í þjóðfélaginu.
Slíkir toppar hafa flestir lækk-
að ört. En það hefur engin áhrif
á gildandi kjarasamninga.
Misserum saman hefur verið
talað af fullkomnu ábyrgðar-
leysi um að nauðsynlegt sé að
bæta ofan á þær hækkanir. Þeir
sem þannig tala hækka ekki
kaupmátt síns fólks. Þeim hlýt-
ur að vera ljóst að störfum
muni fækka hratt og það er
spírall sem er ógæfulegt að
starta. Önnur afleiðing er stór-
aukin verðbólga með hratt vax-
andi vöxtum.
Ruglingsleg umræða um
kjaramál hefur þegar hægt á
starfsemi þjóðfélagsins. Og það
áður en óábyrgum yfirlýsingum
er breytt í gerðir. Samdráttur í
sameignlegum tekjum þjóðar-
innar er handan við hornið.
Helsta viðskiptasvæði hennar,
evrusvæðið, er komið í veruleg
vandræði. Sama gildir um Kína.
Vanhugsaðar efnahagsþving-
anir gagnvart Rússlandi ásamt
olíuverðslækkun hafa gert
langstærsta ríki heims erfitt
fyrir. Þótt Bandaríkin ein hafi
tekið stórt og gott stökk efna-
hagslega síðustu ár heldur það
eitt ekki heiminum uppi. Við
sjálf höfum mjólkað ótæpilega
hinn nýja síldargróða, ferðaiðn-
aðinn. Okkur tekst ekki að út-
rýma ferðamönnunum, en þeir
gætu flutt sig frá þessum gráð-
ugu gestgjöfum.
Talsmenn verkalýðsfélaga
segja að „útspil“ ríkisstjórn-
arinnar hafi ekki náð að liðka
fyrir kjaraviðræðum. Slíkt er
gert með kaffi og vínarbrauði.
Við sérstakar aðstæður getur á
hinn bóginn verið réttlætanlegt
að ljá máls á atbeina sé það
sameiginlega mat að aðilar
komist ekki lengra en telji sig
geta unað við niðurstöðuna fá-
ist lokahnykkur frá ríkisstjórn.
Hafi trúnaðarmenn aðila stað-
fest við ríkisstjórn að tiltekin
atriði gætu nýst sem lokaskref
og þau atriði falli innan eðlilegs
ramma þá getur ríkisstjórnin
komið að málinu. Fyrr spilar
hún engu út.
Ætli aðilar, annar eða báðir,
að misnota kjarasamninga til
að breyta stjórnmálalegum
áherslum landsins þá hafa þeir
þar með hindrað aðkomu ríkis-
stjórnar að verkefninu sem þeir
bera alla ábyrgð á að leysa
sjálfir.
Það er ömurlegt ef
óráðsmönnum tekst
að gera skaðaverk á
viðkvæmum tímum}
Horfir ekki vel
Þ
að er hægt að færa málefnaleg rök
fyrir því að þingið eigi að gera sem
minnst, hafa sem minnst afskipti af
almenningi og fyrirtækjum, setja
lítið af lögum og reglugerðum (sem
flest hver eru íþyngjandi) og gæta þess aðeins
að sinna nauðsynlegum verkefnum. Það er líka
hægt að færa málefnaleg rök fyrir því að þingið
eigi að grípa inn í ákveðin atriði, móta stefnu
um ákveðin mál, létta byrðum, einfalda kerfi og
þannig mætti áfram telja.
Það er hins vegar einkennilegt að lesa skrif
þingmanna um að vinna þeirra snúist um að
gera ekki neitt, þeir nái litlum árangri og að
málin þeirra fari ekki í gegnum þingið. Fyrir
utan það að vera ekki rétt þá er þetta undarlegt
viðhorf kjörinna fulltrúa til þess hlutverks sem
þeim er ætlað. Það er dálítið eins og menn ætli
sér að útskýra fyrirfram skort á dugnaði eða
annað árangursleysi. Eitt er ljóst að árangur þingmanna
er ekki mældur í fjölda fyrirspurna.
Á undanförnum árum hafa mörg þingmannamál farið í
gegnum þingið. Um sum þeirra ríkir pólitísk sátt en fyrir
öðrum þurfa þingmenn að berjast. Á þessu er allur gangur
eins og eðlilegt er. Frumvarp mitt um breytingar á lögum
um nálgunarbann er á lokametrunum í þinginu og það
mun að öllu óbreyttu verða samþykkt í dag af því að hér er
um að ræða mikilvægt mál sem þingmenn voru allir sam-
mála um að afgreiða.
Þeir þingmenn eru til sem verja, eða eyða eftir því
hvernig á það er litið, megninu af starfstíma sínum í það að
ætla öðrum illt. Þeir telja alla aðra en sig sjálfa
vera spillta, allir aðrir en þeir sjálfir séu með
annarlegan tilgang í störfum sínum og svo
framvegis. Þá er svo sem ekki skrýtið að þeir
nái ekki árangri í störfum sínum, því mark-
miðin eru óljós og stefnan er engin. Stað-
reyndin er sú að jafnvel þó svo að stjórn-
málamenn greini á um mörg stefnumál er
meginþorri þeirra að vinna starf sitt af heil-
indum og í góðum tilgangi.
Mikilvægt er fyrir stjórnmálamenn er að
hlusta á og skilja fólkið í landinu. Af þeirri
ástæðu hefur þingflokkur Sjálfstæðisflokksins
hafið hringferð um landið þar sem almenn-
ingur á milliliðalaus samskipti við þingmenn
og varpar fram sjónarmiðum sínum um hin
ýmsu mál. Með þau samtöl í farteskinu snúa
þingmenn aftur til starfa sinna vitandi hvað
það er sem brennur helst á fólki. Þannig höld-
um við fókus á þau málefni sem skipta raunverulega máli.
Það skiptir máli að heyra og skilja hvað brennur á þeim
sem reka fyrirtæki, stór og smá, hvort sem er á lands-
byggðinni eða á höfuðborgarsvæðinu. Það skiptir máli að
vita hvað brennur á þeim sem búa við skertar samgöngur.
Það skiptir máli að vita hvað það er sem bætir líf fólks,
bæði í félagslegu og efnahagslegu tilliti.
Við hlustum á fólkið í landinu. Þess vegna vitum við
hvert við stefnum, áfram veginn og upp á við.
Áslaug Arna
Sigurbjörns-
dóttir
Pistill
Við stefnum áfram
Höfundur er formaður utanríkismálanefndar og
ritari Sjálfstæðisflokksins. aslaugs@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Guðrún Erlingsdóttir
ge@mbl.is
Heimilisofbeldismálum hjálögregluembættum álandinu fækkaði milli ár-anna 2017 og 2018.
Frá 2015 til 2017 fjölgaði heim-
ilisofbeldismálum en vísbending er um
að tilkynningarhlutfall þessara brota
hafi aukist. Þetta má lesa úr svari Sig-
ríðar Á. Andersen dómsmálaráðherra
við fyrirspurn Ásgerðar K. Gylfa-
dóttur, varaþingmanns Framsóknar-
flokksins.
Þóra Jónasdóttir, stöðvarstjóri á
lögreglustöðinni við Dalveg í Kópa-
vogi sem sinnir útköllum í Kópavogi
og Breiðholti, segir að breytt verklag
lögreglu í heimilisofbeldismálum hafi
opnað nýjar leiðir fyrir lögreglu til að
aðstoða bæði þolendur og gerendur
heimilisofbeldis þegar lögregla er köll-
uð inn á heimili.
Þóra segir að áður en verklagi
var breytt árið 2015 hafi lögreglu-
menn farið á vettvang heimilisofbeldis
og oft þurft að ganga út úr aðstæðum
sem hún var ekki sátt við vegna skorts
á úrræðum. Eftir breytingarnar séu
nú fleiri úrræði í boði.
„Heimilisofbeldi hefur gengið
milli kynslóða og við erum jafnvel að
ganga inn í og stoppa ofbeldi í fjórðu
kynslóð og koma þeim skilaboðum til
skila að ofbeldi á heimilum sé hvorki
samþykkt né liðið,“ segir Þóra og
bendir á að lögreglan kalli nú til
barnavernd og félagsþjónustu ef börn
séu á heimilinu eða skráð á það. Þóra
segir samstarfið við barnavernd og fé-
lagsþjónustu hafa gengið mjög vel.
Einnig sé rannsóknarlögreglumaður
kallaður til að rannsaka ofbeldið og
túlkur ef þolandi eða gerandi skilja
ekki íslensku. Barnavernd veiti börn-
um áframhaldandi aðstoð og félags-
þjónustan grípi inn í með aðra aðstoð
við börn en einnig fullorðna sem hana
vilji þiggja.
„Við bendum konum á Kvenna-
athvarfið ef því er að skipta og ger-
endum sem oftast eru karlmenn til
Heimilisfriðar þar sem þeir geta feng-
ið aðstoðar í reiðistjórnun og öðru sem
til þarf,“ segir Þóra og sem telur að
nýja verklagið komi í mörgum til-
fellum í veg fyrir áframhaldandi of-
beldi. Vissulega sé ítrekað farið inn á
sömu heimilin en alltaf sé stigið inn í
málin á sama hátt
„Í ítrekuðum tilfellum er hægt að
bæta við nálgunarbanni, neyðar-
hnappi, krækju á síma brotaþola eða
farin Selfossleiðin og gert sam-
komulag við geranda um að hann
komi ekki nálægt heimilinu í ákveðinn
tíma. Þetta er vægara úrræði en nálg-
unarbann og hefur gefist vel,“ segir
Þóra sem telur nýtt verklag ekki síst
hafa skilað árangri fyrir börn á heim-
ilum þar sem ofbeldi er beitt. Þóra
segir að börn eigi ekki að þurfa að
horfa upp á heimilisofbeldi og það
skipti miklu máli að grípa strax inn í
og bjóða áframhaldandi aðstoð. Þóra
segir að þolendur heimilisofbeldis sem
ekki treysti sér til að tilkynna það á
næstu lögreglustöð geti leitað sér að-
stoðar í Bjarkarhlíð, miðstöð fyrir þol-
endur ofbeldis.
Kvennaathvarfið
„Þegar lögreglan tók upp nýtt
verklag merktum við að konum sem
vísað var til okkar frá lögreglu eða fé-
lagsráðgjöfum fjölgaði. Það virðist
eins og það hafi dregið úr því aftur á
meðan konum sem vísað er til okkar
frá öllum fagaðilum hefur fjölgað,“
segir Sigþrúður Guðmundsdóttir,
framkvæmdastýra Kvennaathvarfs-
ins. Hún segir að í tilfellum kvenna
sem komu í Kvennaathvarfið 2018 hafi
lögregla verið kölluð til í 40% tilfella.
Sigþrúður segir það gott mál að
þolendur og gerendur fái aðstoð þegar
lögreglan sé kölluð til en hefur
áhyggjur af því hversu fáar konur
kæri. Hún segir jákvætt að færri kon-
ur fari aftur heim í óbreytt ástand en
áður var.
Fleiri úrræði vegna
heimilisofbeldis
Fjöldi heimilisofbeldismála
2015 til 2018
Eftir lögregluembættum
Höfuðborgarsv., 701 mál
Landsbyggð, 167 mál
2015 2016 2017 2018
Heimild: Dómsmálaráðuneytið
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0
807 823
888 868
3
6
7
9
11
36
41
54
81%19%
Alls
868
mál
Árið 2018
Norðurland vestra
Vestfirðir
Vestmannaeyjar
Austurland
Vesturland
Suðurland
Norðurland eystra
Suðurnes
„Nýjar verklagsreglur lögregl-
unnar vegna heimilisofbeldis
hafa skilað árangri og fleiri
leita til okkar,“ segir Andrés
Proppé Ragnarsson sálfræð-
ingur sem stýrt hefur Heim-
ilisfriði, meðferðar- og þekk-
ingarmiðstöð um ofbeldi í
nánum samböndum. Andrés
segir að flestir leiti sér að-
stoðar hjá Heimilisfriði eftir
tilvísun frá lögreglu eða fé-
lagsmálayfirvöldum en vel-
ferðarráðuneytið sé með
þjónustusamning við Heim-
ilisfrið. Karlar til ábyrgðar er
undanfari Heimilisfriðar en
það var stofnað 1998 og stóð
eingöngu karlmönnum til boða
til 2014.
Úrræði Heimilisfriðar standa
nú öllum kynjum til boða og
telur Andrés að konur séu lík-
lega um 10 til 11% þeirra sem
leita sér hjálpar vegna þess að
þær beiti ofbeldi í nánum
samböndum. Andrés segir
samstarfið við lögreglu og
félagsmálayfirvöld alveg til
fyrirmyndar.
Hjálp til að
hætta ofbeldi
HEIMILISFRIÐUR