Morgunblaðið - 19.03.2019, Qupperneq 33

MENNING 33
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. MARS 2019
Istan nefnist einleikur sem tek-inn var til sýningar í Tjarnar-bíói fyrir skemmstu. Um erað ræða útskriftarverkefni
Pálma Freys Haukssonar af sviðs-
höfundabraut Listaháskóla Íslands,
sem hann bæði skrifaði og leik-
stýrði. Verkið var upphaflega sýnt í
Smiðjunni við Sölvhólsgötu í maí-
mánuði 2018 og af upptöku, sem að-
gengileg er á vef LHÍ, er ekki að sjá
að uppfærslan hafi tekið miklum
breytingum nú þegar hún ratar í
Tjarnarbíó.
Verkið gerist á árunum 1829-30 í
ímyndaða og einangraða smábænum
Istan á Bretlandseyjum. Þegar
leyndardómsfull og ógnvænleg morð
eru framin í bænum, börn hverfa
sporlaust og önnur veikjast lífs-
hættulega eftir samskipti sín við
dularfulla og blóðþyrsta skepnu
vekur það óneitanlega óhug bæjar-
búa. Til að fá ráðgátuna leysta
bregða þeir á það ráð að biðla til
Greggors Mackynley lávarðs hins
þriðja, fremsta spæjara Evrópu,
sem býr í London og minnir um
margt á Sherlock Holmes. Ofur-
spæjarinn mætir á staðinn og stend-
ur auðvitað undir væntingum. Höf-
undur leikur sér þannig með þekkt
minni úr glæpasöguhefðinni, en
heldur sig alls ekki alfarið innan
ramma raunsæisins þegar hann vís-
ar í yfirnáttúruleg fyrirbæri með
skemmtilegum hætti og fléttar sög-
una um Rauðhettu listilega inn í
framvinduna. Gaman er líka að sjá
hvernig hann snýr upp á tíðarand-
ann með því að láta konu taka við
hlutverki lögreglustjóra bæjarins
eftir sviplegt fráfall forverans við
talsverð mótmæli bæjarbúa sem
telja fráleitt að bæjarstjórnin ætlist
til þess að bæjarbúar fylgi fyrir-
mælum konu. Kvartanir bæjarbúa
urðu sérlega minnisstæðar í ljósi
þess að endurfrumsýning Istan bar
upp á alþjóðlegan baráttudag
kvenna.
Verkið hefst á örstuttum rímuð-
um inngangi ónefnds sögumanns, en
síðan hrekkur aðalsagan í gang og
sögumaður hverfur. Fljótt verður
ljóst að höfundur leikur sér með-
vitað með formið í einleiknum. Frá-
sögnin er brotin upp í margar litlar
smámyndir þar sem viðstöðulaust er
stokkið milli persóna verksins sem
eru hátt á fjórða tuginn, af báðum
kynjum og á ólíkum aldri, auk þess
sem sterklega má skynja nærveru
nokkurra þögulla persóna í leiknum.
Þeirra á meðal eru fyrrnefndur
Mackynley rannsóknarlögreglu-
maður og Rose, ung dóttir kirkju-
garðsvarðarins, sem mæla hvorugt
orð frá vörum og líkamnast aldrei í
leikaranum en birtast engu að síður
ljóslifandi á sviðinu. Framvindan er
línuleg, en sífellt flakk milli persóna
gerir það að verkum að áhorfendur
þurfa að vera á tánum til að missa
ekki af lykilupplýsingum. Í raun
mætti líkja verkinu við púsluspil þar
sem hin ólíku púsl eru skoðuð og eft-
ir því sem þeim fjölgar skýrist heild-
armyndin.
Persónugalleríið gefur góða inn-
sýn í bæjarlífið og fjölskrúðugt
mannlíf þar sem hver og einn gegnir
ákveðnu hlutverki. Meðal persóna
sem áhorfendur fá að kynnast eru
bæjarstjórinn, hjónin sem reka bæj-
arkrána, lögreglustjórinn, kirkju-
garðsvörðurinn, börn á ýmsum
aldri, svínabóndinn, fyllibyttan,
búðareigandinn, ólíkir kráargestir
og bæjarpresturinn. Þrátt fyrir að
áhorfendur fái að heyra á tal per-
sóna er aldrei stokkið milli persóna í
samtölum þeirra, heldur fáum við
aðeins að heyra í einni í einu og
þurfum að geta í þagnirnar hverju
er svarað. Eftir stutta kynningu á
öllum helstu persónum verksins fær
meginsagan, glæparannsóknin sjálf,
aukið vægi og upplýsist á endanum.
Engar upplýsingar er að finna á
vef Tjarnarbíós um hver hafi hannað
lýsingu og sjónræna umgjörð sýn-
ingarinnar, sem þjónar innihaldinu
vel í einfaldleika sínum. Áhorfendur
sitja hringinn í kringum reglulegan
ferningslaga leikflöt sem klæddur er
máðum gólffjölum. Á sviðinu er að-
eins einn stóll á snúningsfæti og
kertastjaki með logandi kerti. Lát-
laus fatnaður leikarans er í anda 19.
aldar.
Leikarinn Albert Halldórsson fer
með öll hlutverk uppfærslunnar.
Hann útskrifaðist af leikarabraut
Listaháskóla Íslands vorið 2015, en
undirrituð minnist þess ekki að hafa
séð hann á sviði fyrr en í Ahhh …
Ástin er að halda jafnvægi. Nei
fokk, Ástin er að detta sem RaTa-
Tam frumsýndi í Tjarnarbíói fyrir
rúmu ári. Þar vakti kraftmikil
frammistaða hans og góð sviðs-
nærvera strax athygli. Í síðasta
mánuði fór hann einnig vel með
vandasamt hlutverk í Það sem við
gerum í einrúmi sem SmartíLab
frumsýndi líka í Tjarnarbíói.
Óhætt að segja að mikið mæði á
Alberti í Istan sem lýsa mætti sem
leikaramaraþoni sem stendur lát-
laust í 70 mínútur þar sem leikarinn
hefur ekkert til að styðjast við nema
eigin hæfileika. Albert stenst þá
þrekraun að stökkva viðstöðulaust
milli persóna líkt og hendi sé veifað
og skapa ólíkar og eftirminnilegar
persónur með fjölbreyttri líkams- og
raddbeitingu. Oft á tíðum er hann í
miðri hreyfingu einnar persónu þeg-
ar umskiptin verða yfir í aðra per-
sónu og hreyfingin fær aðra merk-
ingu í nýja samhenginu. Augljóst er
í sviðsvinnunni allri að nostrað hefur
verið við hvert smáatriði af hendi
leikstjóra og leikara og hver hreyf-
ing þaulskipulögð eins og kóreó-
grafía án þess að það komi niður á
orku leikarans eða leikgleði. Þegar
upp er staðið hefur Alberti tekist að
skapa heilt samfélag með öllum sín-
um blæbrigðum.
Til að tryggja sjónræna upplifun
áhorfenda í sýningum þar sem
áhorfendur sitja hringinn í kringum
leikrýmið eða beggja vegna við það
er oft brugðið á það ráð að láta leik-
arana sífellt vera á ferð. Sú leið er
ekki farin hér, enda leiftrin sem
brugðið er upp af persónum stund-
um svo stutt að Albert hefði varla
tíma til að snúa sér í hring. Þess í
stað er þess vandlega gætt að þegar
persónur birtast aftur sé sjónar-
hornið annað. Þannig fengu áhorf-
endur til dæmis að sjá bæjarprest-
inn frá öllum hliðum í dagbókar-
skrifum hans, sem voru húmor-
ískustu og angurværustu senur
kvöldsins. Presturinn á líka lokaorð
leiksins þar sem hann minnir okkur
á að eldmóð, lífsvilja og ástríðu má
hæglega kæfa undri kúpli fordóma
og hefða.
Stjórnendur Tjarnarbíós eiga
þakkir skildar fyrir gefa Istan fram-
haldslíf og veita fleirum tækifæri á
að sjá þennan góða einleik úr smiðju
Pálma Freys þar sem hæfileikar
Alberts fá að njóta sín til fulls. For-
vitnilegt verður að fylgjast með
þessu hæfileikafólki í framhaldinu.
Heilt samfélag í túlkun eins leikara
Morgunblaðið/Eggert
Hæfileikafólk Leikarinn Albert Halldórsson og höfundurinn Pálmi Freyr Hauksson sem jafnframt leikstýrir.
Tjarnarbíó
Istan bbbbn
Höfundur og leikstjóri: Pálmi Freyr
Hauksson. Aðstoðarleikstjóri: Tómas
Helgi Baldursson. Leikari: Albert Hall-
dórsson. Frumsýnt í Tjarnarbíói föstu-
daginn 8. mars 2019.
SILJA BJÖRK
HULDUDÓTTIR
LEIKLIST
Bandaríski gítarleikarinn Dick
Dale, sem kallaður hefur verið guð-
faðir brim-rokksins, er látinn, 81
árs að aldri. Dale, sem kallaði sig
Konung brim-gítarsins, sló fyrst í
gegn með sínu ágenga en lagræna
rafgítar-rokki snemma á sjöunda
áratug síðustu aldar en frægðarsól
hans seig síðan verulega þótt hann
væri áfram þekktur og dáður í hóp-
um unnenda brim-tónlistarinnar.
Honum skaut svo aftur á stjörnu-
himininn þegar leikstjórinn Quent-
in Tarantino lét útgáfu hans frá
árinu 1962 á grísku dægurlagi, Mis-
erlou, hefja kvikmyndina Pulp Fict-
ion, og gefa þar tóninn með eftir-
minnilegum hætti.
Rokkfræðingar segja nú við and-
lát Dale, að þrátt fyrir að nafn hans
hafi ekki verið á allra vörum, hafi
leikur hans haft mikil áhrif á rokk-
og dægurtónlist til dagsins í dag.
Dale settist í helgan stein um
tíma fyrir um tveimur áratugum en
tók hljóðfærið svo fram að nýju og
lét glímu við krabbamein og önnur
veikindi ekki setja meira strik í
reikninginn en svo, að hann hélt
áfram að koma fram til áttræðs.
Ljósmynd/Mike Burns
Svalur Hinn örvhenti Dick Dale glaðbeittur með einkennishljóðfærið frá
Fender-gítarframleiðandanum í fanginu á tónleikum fyrir fimmtán árum.
Dick Dale guðfaðir
brim-rokksins látinn
SÉRBLAÐ
Fatnaður fyrir brúðhjónin, förðun, hárgreiðsla,
brúðkaupsferðin, veislumatur, veislusalir og
brúðargjafir eru meðal efnis í blaðinu.
Brúðkaups
blað
Morgunblaðsins
kemur út föstudaginn 5. apríl
PÖNTUN AUGLÝSINGA:
fyrir föstudaginn 29.mars.
NÁNARI UPPLÝSINGAR GEFUR:
Katrín Theódórsdóttir
Sími: 569 1105 kata@mbl.is