Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.03.2019, Blaðsíða 13

ish History Award fyrir merkilegt
verkefni sem hófst fyrir um 25 árum.
Speer var að loknu stríði dæmdur í
20 ára fangelsi, sem er vægasti dóm-
ur sem nasistar úr innsta hring Hit-
lers fengu að loknu stríði. Speer hélt
því fram að hann hefði ekki vitað af
Helförinni og baðst afsökunar á
glæpum sínum en hann var m.a. sak-
felldur fyrir að notfæra sér nauðung-
arvinnu í verkefnum sínum. Hann
þótti geðþekkur maður og hafa sagn-
fræðingar síðari tíma velt því fyrir
sér hvort ásjóna hans hans hafi spilað
inn í að hann fékk svo vægan dóm,
hvorki lífstíðarfangelsi eða dauða-
dóm. Í dag draga margir sagnfræð-
ingar nútímans það stórlega í efa að
hann hafi ekki vitað neitt, bæði var
hann arkitekt nasista fyrir stríð og
er talinn hafa ásamt starfsliði sínu
hannað útrýmingarbúðirnar og þá
var hann líka einn nánasti vinur
Hitlers. Árið 2005 greindi breska
dagblaðið Telegraph frá því að skjöl
hefðu komið fram í dagsljósið sem
sýndu að Speer hefði vitað af Ausch-
witz.
Hilde Schramm hefur nokkrum
sinnum komið fram og rætt glæpi
nasista og föður síns og frá árinu
1995 hefur hún unnið að verkefninu
sem hún var verðlaunuð fyrir fyrir
nokkrum vikum. Verkefnið kallast
einfaldlega að „Gefa aftur“ eða Zu-
rückgeben.
Þetta er ekki í fyrsta sinn sem
Schramm hlotnast viðurkenning af
hálfu gyðinga fyrir verkefni sitt en
árið 2005 hlaut hún Moses Mendels-
sohn verðlaunin, sem eru kennd við
heimspekinginn og gyðinginn Mend-
elssohn. Albert Speer og glæpir
hans vekja þó það sterkar tilfinn-
ingar hjá þýskum gyðingum að
ákveðið var að verðlaunaafhendingin
færi ekki fram á þeirra heilagasta
stað eins og venjan er; sýnagógu
þeirra í Berlín, heldur í kirkju.
Verkefni Schramm hófst þegar
hún erfði föður sinn, þar með nokkur
listaverk sem var ekki ljóst hvaðan
voru upprunin. Þótt ólíklegt þyki að
þau hafi verið í eigu gyðinga vildi
Schramm halda því til streitu að
selja þau og láta gyðinga njóta ágóð-
ans, nánar tiltekið konur af gyðinga-
ættum í Þýskalandi sem vinna við
listsköpun og í vísindum.
„Hugmyndin að baki Zurückge-
ben er að gera sér grein fyrir að Hel-
förin færir dimman skugga yfir tíma
og kynslóðir,“ sagði Schramm í við-
tali við Guardian þegar hún hlaut
Moses Mendelssohn verðlaunin. Á
þessum aldarfjórðungi sem liðinn er
frá því að Schramm hóf verkefnið
hefur Zurückgeben styrkt 150 list-
og vísindaverkefni sem konur af
gyðingaættum leiða, um alla Evr-
ópu.
Náinn vinskapur var með Adolf Hitl-
er og Albert Speer og fjölskyldu
hans. Hér er Hilda Speer í Arnar-
hreiðrinu.
Hilde Schramm segir mikilvægt að
Þjóðverjar viti hver uppruni þeirra
verðmæta sem þeir eigi í dag sé, að
þau séu ekki nasistaþýfi.
Albert Speer var aðalarkitekt Þriðja ríkisins en hér er hann með Adolf Hitler
á sveitasetrinu í Berghof í Obersalzberg að fara yfir teikningar.
17.3. 2019 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13
Stangarhyl 1 | 110 Reykjavík | Sími 570 8600
Smyril Line Seyðisfjörður 470 2808 |
info@smyril-line.is | www.smyrilline.is
Heimsæktu Færeyjar eða
Danmörku með Norrænu
Bókaðu
núna og
tryggðu
þér pláss
Innifalið: Sigling með Norrænu fram og til baka, flutningur á bíl og gisting í 2m klefa án glugga.
Verð miðast gengi gengi DKK 30. janúar 2019 og getur breyst.
DANMÖRK FÆREYJAR
Lágannatímabil verð á mann ISK 58.000
Miðannartímabil verð á mann ISK 77.000
Háannatímabil verð á mann ISK 150.000
Lágannatímabil verð á mann ISK37.250
Miðannartímabil verð á mann ISK57.900
Háannatímabil verð á mann ISK88.800
Eigðugóðan
dag-ristaðu
Samsölubeyglur
Samsölu-beyglur eru og hafa verið vinsælar á
íslenskumheimilum til fjölda ára. Þú getur valið úr
fjórum tegundum.Núna færðu vinsælu Samsölu-
beyglurnar einnigmeð jalapenoog bræddum
Cheddar osti.
Njóttu þess að setjast niður aðmorgnimeð
nýristaða jalapenobeyglu, það gerir daginn betri.
Það einfaldar þér lífið að eiga beyglur í frystinum,
þú getur fengið þér bragðgóðamáltíð á einungis
nokkrummínútum.Hafðu þaðnotalegt og toppaðu
Samsölu-beyglunameðþínu uppáhalds áleggi.
myllan.is
>>
Veldu þínar
uppáhalds
Samsölu-be
yglur
eru frábæra
r
með rjómao
sti...
— fáðu þér beyglu,
strax í dag
Bestarristaðar
Smakkaðu bey
glur
með jalapeno
og osti
Hörfræ, sesam
og blátt birki
Kanill og rúsínur
Fínar