Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.03.2019, Qupperneq 14

14 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17.3. 2019
Rekaviðarhálsmen frá kr. 15.500
Teketill úr postulíni kr. 36.500
Smádúkur úr lífrænni bómull kr. 4.900
Íslensk hönnun - Íslenskt handverk
Vesturgötu 4, 101 Reykjavík, s. 562 8990
www.kirs.is,
Kirsuberjatréð Íslensk Hönnun
Opið: Mán.-fös. 10-18, lau. 10-17, sun 10-17
Roðtöskur
Fagnaðu
áfanganum
í Hörpu
Veislurými af öllum stærðum og gerðum
Nánar á harpa.is/veislur
VETTVANGUR
Pistlahöfundur nokkur komstað þeirri niðurstöðu fyrirskemmstu að Ísland væri fá-
breytt land, einsleit þjóð byggði
landið, lífið þar væri einhæft og í
raun hundleiðinlegt. Það lá í orð-
unum.
Auðvitað er þetta háð mati hvers
og eins. En fyrir mitt leyti er ég
þessu ekki sammála. Ég hef notið
þess að hafa samanburð á þessu
meinta hundleiðinlega landi okkar
við önnur lönd þar sem ég hef dvalist
um lengri eða skemmri tíma.
Þannig bjó ég í yndislegri höfuð-
borg Skotlands, Edinborg, um nokk-
urra ára skeið, í London var ég ein-
hver misseri og í tvö ár í Kaup-
mannahöfn. Síðan hef ég einnig verið
búsettur á suðrænni slóðum, að vísu
um skemmri tíma. Alls staðar hef ég
kunnað vel við mig.
En eitt uppgötvaði ég fljótt. Í öll-
um löndunum komu mánudagar á
eftir frí-helginni og síðan þriðjudag-
urinn. Með öðrum orðum, hversdag-
urinn var þarna alltaf í bland við þá
daga sem menn gerðu sér dagamun.
Vissulega er meira fjör í Barce-
lona á sumardegi en í Vogahverfinu í
Reykjavík, eins og þýskir listhönn-
uðir þekkja svo vel. En jafnvel
Barcelona verður hversdagsleg þrátt
fyrir sín pálmatré.
Ég hef stundum sagt að fámennið
sé mesta auðlegð Íslands. Það eru
ótrúleg forréttindi að búa í stórkost-
legri náttúruparadís og njóta víðerna
hennar, ekki bara fyrir okkur ein
sem hér búum að staðaldri, heldur
einnig með gestkomandi fólki sem
hingað kemur einmitt í þessu skyni.
Fámennið og víðernin eru aðdrátt-
arafl Íslands.
Síðan er það sem betur fer að ger-
ast að ferðamennskan – þegar best
tekst upp – beinir frumkvöðlum í at-
vinnulífi inn á þær brautir að leggja
rækt við það besta í menningu okkar
og sögulegri arfleifð. Á því græða all-
ir, en ekki bara á daginn, eins og
frjálshyggjumennirnir vildu hafa
það, heldur einnig á kvöldin og alla
daga og kannski á meira gefandi hátt
en pyngjan telur.
Auðvitað er margbreytileiki í
menningarlífi eftirsóknarverður en
hann er þó mikill hjá okkar fámennu
þjóð, bæði í því sem landsmenn hafa
upp á að bjóða sjálfir en einnig gest-
komendur. Það er kosturinn við að
vera sérstök þjóð og eiga sér höfuð-
borg að hingað koma listamenn og
andans menn sem leggja leið sína til
allra landa og allra höfuðborga, óháð
stærð og fjölda. Og vegna sérstöðu
Íslands vilja allir hingað koma.
Auðvitað eigum við að taka opnum
örmum fólki sem hér vill búa og láta
gott af sér leiða. En það verðum við
að gera þannig að við samlögumst
sem best og æskilegast væri nátt-
úrlega að við tilheyrðum einum sið
eins og Þorgeir Ljósvetningagoði
vildi að við gerðum. Ein lög og einn
siður fyrir alla, sagði hann, en jafn-
framt þó þannig að vilji hvers og eins
til að ráða sér sjálfur væri virtur.
Þegar ég bjó í Kaupmannahöfn
fyrir nokkrum áratugum var vissu-
lega margbreytileiki í mannlífinu.
Þarna var fólk víða að. En það hafði
ekkert mjög mikið hvað af öðru að
segja. Þannig voru fátækir aðkomu-
menn sunnan úr álfum geymdir í út-
hverfum og blönduðust öðrum tak-
markað. Þannig að þarna kom í ljós
að fjölbreytileiki þarf ekki endilega
að útrýma einsleitninni. Það var bara
einsleitnin sem varð margbreytileg.
Þegar allt kemur til alls ræðst fjöl-
breytni í lífi okkar af okkur sjálfum,
hvort við lesum bókmenntirnar sem
boðið er upp á í heiminum, njótum
tónlistarinnar, kvikmyndagerðar og
annarrar listsköpunar, sökkvum
okkur niður í heimspekihugsun,
reynum að skilja náttúruna og sögu
jarðarinnar og mannsandans. Allt
eru þetta gæði sem hægt er að njóta
óháð búsetu. Þetta er góða alþjóða-
væðingin.
Svona er hægt að dýpka hvers-
dagslífið og gera jafnvel mánudaginn
að hátíðisdegi. Og það sem meira er,
þetta er hægt að gera hvar sem er á
byggðu bóli.
Það eru líka mánudagar í útlöndum
Morgunblaðið/Eggert
’Ég hef stundumsagt að fámenniðsé mesta auðlegð Ís-lands. Það eru ótrú-
leg forréttindi að búa
í stórkostlegri
náttúruparadís og
njóta víðerna hennar,
ekki bara fyrir okkur
ein sem hér búum að
staðaldri, heldur
einnig með gestkom-
andi fólki sem hingað
kemur einmitt í þessu
skyni. Fámennið og
víðernin eru aðdrátt-
arafl Íslands.
Úr ólíkum
áttum
Ögmundur Jónasson
ogmundur@ogmundur.is
Hvað er það fyrsta sem þérdettur í hug þegar þú heyr-ir orðið sóun? Gæti það
verið tengt fatnaði sem hægt er að
nýta betur, mat, umbúðum, einnota
plasti, kaffi í plast- eða álhylkjum
eða álíka? Bein sóun á nýtanlegum
vörum er sóun á auðlindum jarðar.
En fleira er sóun en bein vannýting
á hráefnum. Að vafra á facebook í
klukkutíma getur verið sóun á tíma
og hugarró, að sitja yfir seríu á Net-
flix langt fram eftir nóttu getur ver-
ið sóun á dýrmætum svefntíma.
Hins vegar getur klukkutími á face-
book verið góð leið til að fylgjast
með því sem er að gerast í hjá vinum
og vandamönnum ef maður hefur
ekki gefið sér tíma til þess lengi.
Eins getur það að hanga yfir Netflix
gefið kærkomna hvíld þegar maður
liggur í flensu.
Það sem er sóun hjá einum geta
verið lífsgæði hjá öðrum. Fyrir veg-
anistann er kjöt, mjólk, dúnn og leð-
ur algjör sóun og óþarfi. Fyrir
margan sælkerann er þetta stór
hluti af lífsgæðum hans og hjá mörg-
um stór hluti menningar okkar.
Annað dæmi væri skraut eins og
blöðrur og glimmer sem er tilgangs-
laus sóun fyrir suma en svo eru aðrir
sem elska að skreyta og gera sér
glaðan dag einmitt með því.
Við þurfum hins vegar að vera
meðvituð um hvað skiptir okkur
máli og hvað ekki. Hvenær er ég að
sóa og hvenær ekki? Allt sem við
gerum og skiptir okkur máli ættum
við að framkvæma á sem bestan
hátt. Til dæmis ef ég ætlaði að vera
með blöðrur í afmælinu mínu þá
myndi ég passa að hafa ekki of
margar, ekkert helíum (sem er tak-
mörkuð auðlind) og sjá til þess að
það færi allt í ruslið (eða endur-
vinnsluna) en endaði ekki í náttúr-
unni eftir partíið.
Auðlindir jarðar eru það sem við
notum til að borða, stunda áhuga-
mál, sinna fjölskyldu, vinna, lifa.
Þær eru takmarkaðar en góðu frétt-
irnar eru þær að við þurfum ekki
eins mikið af þeim og við erum að
nota. Þegar við notum hluti sem gefa
okkur ekkert erum við að sóa auð-
lindum. Til dæmis þegar við pínum
eitthvað í okkur sem einhver sagði
að væri hollt en okkur finnst vont,
þá erum við að sóa auðlindum (ekki
þegar við þurfum að breyta um mat-
aræði af heilsufarslegum ástæðum!).
Þegar við kaupum eitthvað af því að
einhver annar sagði að það væri flott
en njótum þessi ekki að nota það eða
hafa það á heimilinu þá erum við að
sóa auðlindum. Við erum ekki öll
eins og ættum ekki að vera það.
Þegar við viljum öll nota sömu
auðlindirnar setur það umhverfis-
legan þrýsting á jörðina okkar. Sem
dæmi er þegar við stimplum ein-
hverja fæðu sem „ofurfæði“ og vilj-
um þá öll borða endalaust af henni,
eins og avocado. Eftirspurnin eftir
þeim ávexti hefur aukist svo gríðar-
lega að farið er að ryðja regnskóga
til að rækta þá. Þess vegna ættum
við að nota þær auðlindir sem skipta
okkur máli en sleppa þeim sem
skipta minna máli og dreifa þannig
„auðlinda-álaginu“ með fjölbreyttari
ræktun o.s.frv.
Gefum okkur andrými til að átta
okkur á hver við erum og hvað skipt-
ir okkur máli, svo við getum sleppt
óþarfa, því óþarfi er sóun. Þess
vegna ættum við að hlusta á aðra,
læra og skilja hvað skiptir þá máli í
stað þess að dæma um hvað sé
óþarfi hjá þeim. Tökum samtalið,
lærum hvert af öðru, berum virð-
ingu fyrir aðstæðum, áhugamálum
og persónuleikum annarra. Víkkum
sjóndeildarhringinn en vitum hver
við erum og hvað skiptir okkur máli.
Þannig minnkum við sóun á hráefn-
um, á tíma, á okkar persónulegu
orku, á auðlindum.
Hvað er sóun?
Í átt að
sjálfbærni
dr. Snjólaug
Ólafsdóttir
snjolaug@andrymi.is
’ Við þurfum hins vegar að vera með-vituð um hvað skiptirokkur máli og hvað ekki.
Hvenær er ég að sóa og
hvenær ekki?
Morgunblaðið/Frikki