Ófeigur - 15.12.1951, Blaðsíða 5

ÖFEIGUR
5
að, að skáldið hafð iunnið sjálfur fyrir þessum auka-
tekjum.
*
Atomstöðin markar tímamót í bókmenntabúskap
bóndans í Gljúfrasteini. Er því líkast, að hann hafi
oftekið sig á þeirri þjónustu, sem þar var veitt land-
vinningastefnu mestu kúgara, sem veröldin hefur þekkt.
Hefur engin nýsköpun birzt frá hans hendi síðan þá.
Megingalli þeirrar bókar lá í því, að hún var mjög
snöggsoðin og rituð í mikilli og órökstuddri gremju.
Fram að þeim tíma hafði H. K. L. látið mannfélagsgagn-
rýni sína aðallega bitna á sveitafólki og það með svo
mikilli beiskju, að í heilum héruðum voru þegjandi
samtök um að kaupa ekki eða lesa bækur hans. Hins-
vegar hafði hann góðan og tryggan markað í kaup-
stöðunum og einkum í Reykjavík. Seldust bækur hans
mest í þeirri bókabúð, sem skiptir einkum við rótgróna
Mbl.menn. En eftir að Laxness hafði lýst mjög átakan-
lega hinni fullu frú, sem lá reið og drukkin á sínu
eigin gólfteppi og sparkaði gullnum inniskó með
feiknaorku út í himinhvolfið, var líka fokið í þetta skjól.
Bókasafnarar og rauðlitaðir lestarhestar voru einir eftir
sem viðskiptamenn skáldsins.
*
Á síðustu árum hafði verið orðasveimur um að Lax-
ness kynni að vinna bókmenntaverðlaun Nobels í Stokk-
hólmi, sem eitt af höfuðsöguskáldum samtíðarinnar.
Var þetta einkum á orði í fyrrahaust. Höfðu kommún-
istar og bandamenn þeirra gert allmikið að því að
kynna Svíum verðleika H. K. L. Að vísu mun það
ekki hafa ráðið úrslitum, að síst var vel beðið fyrir
skáldskap hans heiman frá ættjörðinni, en ekki fékk
hann verðlaunin. Sannast á honum hið fornkveðna, að
„án er ills gengis nema heiman hafi“. Engir munu að
vísu hafa haft vilja eða aðstöðu til að spilla fyrir hon-
um erlendis, en hitt mátti honum vera jafnljóst sem
öðrum, að mikill meirihluti þjóðarinnar harmaði, að
hann skyldi nota skáldgáfu sína sem áróðurstæki til
að greiða fyrir að Islendingar verði sviftir dýrasta hnossi
mannlífsins, frelsinu. Stóð skáldið þá mjög einmana á
beru svæði.
I haust var Laxness staddur í Danmörku og lét einu