Fréttablaðið - 20.07.2019, Blaðsíða 10

Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg Stefanía Pálmadóttir FRAMKVÆMDASTJÓRI: Ingibjörg Stefanía Pálmadóttir ÚTGEFANDI: Kristín Þorsteinsdóttir kristin@frettabladid.is
RITSTJÓRAR: Davíð Stefánsson david@frettabladid.is, Ólöf Skaftadóttir olof@frettabladid.is, MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is FRÉTTABLAÐIÐ.IS: Sunna Karen Sigurþórsdóttir sunnak@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 85.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Kristjana Björg Guðbrandsdóttir kristjanabjorg@frettabladid.is
MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Kristín
Þorsteinsdóttir
kristin@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir

Fréttablaðið
– og miðlar
sem því
tengdust til
skamms tíma
– getur verið
stolt af því að
hafa maldað í
móinn, litið á
mál frá fleiri
en einni hlið
og varað við
hugsanlegu
offorsi meðan
mest gekk á í
réttarsöl-
unum.
Í ekki-fréttum er þetta helst: Bjarni Benediktsson, fjármála- og efnahagsráðherra, var kjörinn varafor-maður bankaráðs Asíska innviðafjárfestingarbank-
ans um síðustu helgi. Björn Leví Gunnarsson, þingmað-
ur Pírata, velti vöngum yfir því hvort slíkt samrýmdist
siðareglum ráðherra. Bjarni brást ókvæða við: „Það er
með miklum ólíkindum að sjá vangaveltur um brot á
siðareglum ráðherra af þessu tilefni. Það vantar bara að
menn segist hafa um það rökstuddan grun.“
Ekki alltaf klúryrði
Laugardaginn 5. nóvember árið 1977 kom lögreglu-
kona auga á plötu hljómsveitarinnar Sex Pistols í glugga
Virgin hljómplötuverslunar í Nottingham á Englandi.
Lögreglukonan gekk inn í búðina og gerði verslunar-
stjóranum að fjarlægja plötuna „Never mind the bol-
locks“ úr glugganum. Hún hélt því fram að orðið „bol-
locks“ í titlinum, sem útleggst sem eistu á íslensku, bryti
í bága við lög um ósiðlegar auglýsingar frá árinu 1899.
Verslunarstjórinn hlýddi en stillti plötunni út á ný þegar
lögreglukonan var farin. Lögreglukonan sneri aftur með
liðsauka og verslunarstjórinn var handtekinn.
Málið var tekið fyrir í sakadómi Nottingham þremur
vikum síðar. Stjörnulögmaðurinn John Mortimer var
verjandi verslunarstjórans og fylgdust fjölmiðlar með
málinu af ákafa. Í vörn sinni færði Mortimer rök fyrir
því að það væru alls ekki dónar sem hefðu einkarétt á
notkun orðsins „bollocks“. Orðið ætti sér langa sögu,
bæri mismunandi merkingu eftir samhengi og væri ekki
alltaf klúryrði. Deildarstjóri enskudeildar Háskólans í
Nottingham bar vitni fyrir dómnum. Sagði hann að um
árið 1000 hefði „bollocks“ verið notað um litla hringlaga
hluti. Í fornensku hefði orðið verið notað yfir presta sem
töluðu tóma vitleysu. Það væri í merkingunni „vitleysa“
sem orðið væri notað á plötuumslagi Sex Pistols en rík
hefð væri fyrir slíkri notkun í almennu máli.
„Í hvers konar landi búum við ef stjórnmálamaður
heimsækir Nottingham, talar yfir hópi fólks í mið-
bænum og einhver hrópar „bollocks“?“ spurði John
Mortimer í dómssal. „Viljum við að viðkomandi sé
handtekinn eða viljum við búa í landi þar sem við
megum vera stolt af engilsaxneskri tungu okkar?
Viljum við að tungumálið sé vasklegt og þróttmikið eða
útþynnt og aumt?“
Rökstuddur grunur
Eins og frægt er orðið komst siðanefnd Alþingis að
þeirri niðurstöðu að Þórhildur Sunna Ævarsdóttir,
þingmaður Pírata, hefði brotið siðareglur þingsins
þegar hún notaði orðalagið „rökstuddur grunur“ í
tengslum við ásakanir um að Ásmundur Friðriksson,
þingmaður Sjálfstæðisflokksins, hefði dregið sér fé í
formi aksturskostnaðar.
Jón Ólafsson, heimspekingur og prófessor við
Háskóla Íslands sem fór fyrir starfshópi ríkisstjórnar-
innar um eflingu trausts á stjórnmálum, gagnrýndi
siðanefnd Alþingis fyrir að hafa túlkað orðalag Þórhild-
ar Sunnu með einstrengingslegum hætti. „Siðanefnd
Alþingis kýs að skilja orðin „rökstuddur grunur“ svo, að
þau hljóti að hafa þá tilteknu lögfræðilegu merkingu.“
Jón bætti við: „En lögfræðileg merking þessa orða-
sambands trompar alls ekki hversdagslega merkingu
orðanna rök og grunur í pólitískum umræðum.“
Árið 1977 hafnaði sakadómur Nottingham einstreng-
ingslegri túlkun lögfræðinga á orðinu „bollocks“. Versl-
unarstjóri hljómplötuverslunarinnar var sýknaður af
öllum ákæruliðum.
Tungumál eru lifandi. Þau taka stöðugum breyting-
um. Með ummælum sínum í vikunni innsiglaði Bjarni
Benediktsson – með skætingi – tangarhald lögfræðinga
á orðasambandinu „rökstuddur grunur“.
Það er firra að ætla að lögfræðingar eigi einir orða-
samband sem hefur skýra merkingu í almennu tali.
„Rökstuddur grunur“ þýðir einfaldlega að einhver telji
sig hafa vísbendingar fyrir einhverju. Ég fullyrði því hér
með að „rökstuddur grunur“ sé um að röklaus veruleik-
inn inni á hinu háa Alþingi Íslendinga sé ríkisstyrktur
farsi, innblásinn af leikhúsi fáránleikans.
Bjarni og eistun
OPIÐ ALLAR HELGAR
FRÁ KL. 11.00-17.00
KOMDU Í
KOLAPORTIÐ
D Á S A M L E G D E I L D S A M F É L A G S I N S
30
ÁRA
1989 2019
Ekki er ofmælt að Fréttablaðið hafi í leið-urum lengst af talað fyrir daufum eyrum í umfjöllun um skelfilega bresti í réttarkerf-inu sem birtust eftir hrun, ekki síst með stofnun embættis sérstaks saksóknara.Grunsemdir um að ákveðið hafi verið að
klína glæpum á fólk, sem lá vel við höggi og einstaka
stjórnmálamenn og háværar raddir í samélaginu
völdu til að hengja í hæsta gálga hafa nú fengið byr
undir báða vængi svo ekki sé fastar að orði kveðið.
Úrskurðir Mannréttindadómstóls Evrópu endur-
spegla raðklúður, sem styður tilfinninguna um að
dómararnir í landinu hafi flotið með, fundið til nýrrar
ábyrgðarkenndar og reynt að „standa í stykkinu“ við
að gera upp hrunið.
Mannréttindadómstóllinn staðfestir að góðar
reglur hafi verið látnar víkja æ ofan í æ.
Þó að Mannréttindadómstóllinn taki ekki endi-
lega á efnisatriðum mála og skeri ekki úr um sekt
eða sýknu, gefa umvandanir hans tilefni til að draga
sorglegar niðurstöður margra mála í efa. Ábyrgðin
er mikil því hverjum einasta dómi fylgir harmleikur,
sem snertir miklu fleiri en þá dæmdu.
„Það eru blendnar tilfinningar sem vakna á stundu
sem þessari, bæði gleði en á sama tíma reiði. Gleði yfir
réttlætinu en reiði yfir því að einhverjir dómarar séu
svo ákafir að dæma einhvern að þeir séu tilbúnir að
fórna almennum mannréttindum fólks um réttláta
málsmeðferð og einnig fara á svig við sjálfsagt réttar-
far,“ skrifaði Styrmir Þór Bragason, sem Hæstiréttur
dæmdi í fangelsi í máli sem kennt hefur verið við
Exeter, þegar niðurstaða Mannréttindadómstólsins lá
fyrir í vikunni.
Þann daginn bættust enn tvær fréttir í safnið frá
Mannréttindadómstólnum um raðklúðrið í íslenska
dómskerfinu: „Mig langar að tileinka þennan sigur
börnunum mínum sem þurftu að upplifa ótrúlega
hegðun af hálfu ýmissa aðila á meðan á þessu máli
stóð,“ bætti Styrmir við.
Annar maður, sem var í svipaðri stöðu eftir annan
úrskurð Mannréttindadómstólsins, skrifaði blaðinu
í tölvupósti: „Ég hef lært mikið um mig og lífið sjálft
síðustu ár. Ég vil að börnin mín séu stolt af því að
vera Íslendingar. Það er erfitt að innræta þeim það.
Okkar samfélag ætlar seint að draga lærdóm af því
sem gerðist með upplýstri umræðu. Mannréttinda-
dómstóllinn staðfestir hvert klúðrið á fætur öðru og
enginn sætir ábyrgð.“
Fréttablaðið – og miðlar sem því tengdust til
skamms tíma – getur verið stolt af því að hafa maldað
í móinn, litið á mál frá fleiri en einni hlið og varað
við hugsanlegu offorsi meðan mest gekk á í réttarsöl-
unum. Það var ekki alltaf létt verk.
Flestir fjölmiðlar landsins stóðu þéttan vörð um
kerfið, saksóknarann og dómstólana. Einmitt kerfið
sem þeim ber að vakta. Þeir féllu í þá gryfju að finna
handhafa sannleikans, sem yfirleitt fyrirfinnst ekki –
ekki einu sinni hjá þeim sem fara með opinbert vald
og hafa reikult almenningsálitið með sér.
Raðklúður
2 0 . J Ú L Í 2 0 1 9 L A U G A R D A G U R10 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN
2
0
-0
7
-2
0
1
9

0
5
:0
2
F
B
0
7
2
s
_
P
0
7
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
6
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
0
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
1
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
3
7
3
-D
A
6
4
2
3
7
3
-D
9
2
8
2
3
7
3
-D
7
E
C
2
3
7
3
-D
6
B
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
A

F
B
0
7
2
s
_
1
9
_
7
_
2
0
1
9
C
M
Y
K