Náttúrufræðingurinn - 2019, Blaðsíða 24

Náttúrufræðingurinn
24
2. mynd. DJI Phantom 4 Pro+ myndavéladróna var stýrt af rannsóknarbáti í um 300 m fjarlægð
frá Eldey og flogið að eyjunni í 120 m hæð. Drónanum var haldið í um 50 m hæð yfir eyjunni sjálfri
á meðan súluvarpið var myndað. – The DJI Phantom 4 Pro+ drone was launched from a research
vessel at approximately 300 m distance from the island Eldey, approached the island at 120 m
and then kept at 50 m above the birds while photographing. Mynd/Fig.: Sindri Gíslason.
dýrum.22–26 Drónar eru nú notaðir til
að safna gögnum í sífellt fjölbreytt-
ari vistfræðirannsóknum, svo sem til
að rannsaka fíla,27 hóf- og klaufdýr,28,29
hreifadýr,30 hvali31–33 og skriðdýr.34
Drónar hafa einnig verið notaðir við
vistfræðirannsóknir á fuglum, til dæmis
við gæsatalningar,35 til að meta var-
párangur fugla sem verpa á óaðgengi-
legum stöðum, svo sem í trjátoppum,36
til að meta fjölda tegunda sem verpa á
afskekktum eyjum þar sem hreiður eru
strjál37 og til að meta stofnstærð ýmissa
sjófuglategunda, svo sem máfa, þerna og
mörgæsa.22,37-40 Hér á landi hafa drónar
enn sem komið er lítið verið notaðir við
reglubundnar fuglarannsóknir. Drónar
hafa þó, með misjöfnum árangri, verið
prófaðir í ýmsum tilraunaverkefnum og
minni rannsóknarverkefnum, svo sem
við vörp kríu (Sterna paradisaea), hettu-
máfs (Chroicocephalus ridibundus),
ritu (Rissa tridactyla), stuttnefju (Uria
lomvia), flórgoða (Podiceps auritus) og
skúms (Catharacta skua), og við anda-
talningar (Yann Kolbeinsson, munn.
uppl. mars 2019).
Rannsóknin fólst í því að kanna
hvernig myndavéladróni nýtist við
úttekt á lífríki á óaðgengilegum stöðum.
Vettvangur rannsóknarinnar var Eldey.
Markmið rannsóknarinnar var tvíþætt,
annars vegar að gera heildarúttekt á
súluvarpi eyjunnar og hins vegar að
leggja mat á notagildi dróna við slíka
talningu. Lagt var upp með að mynda
lárétt yfirborð eyjunnar og bjargið, líkt og
áður hefur verið gert við reglubundnar
súlutalningar.8,41 Ómannað flygildi hefur
ekki áður verið notað við slíkt verkefni
hérlendis og er því um að ræða tilrauna-
verkefni með mörgum óvissuþáttum.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
rANNsókNArsvæði
Eldey (N63°44’26.5 V22°57’26.7)
er 77 metra hár klettadrangur úr lag-
skiptu móbergi sem stendur um 15 km
suðvestur af Reykjanesi á Reykjanes-
skaga, flatarmál yfirborðs er 0,03 km2
(1. mynd). Eyjan er talin hafa risið úr sjó
í miklum eldhræringum á Reykjanes-
hryggnum árið 1390.42 Elstu heimildir
um varp súlu (Morus bassanus) í Eldey
eru frá 1821.43 Súluvarp í Eldey er lík-
lega ekki ýkja gamalt því þess er getið í
Ferðabók Eggerts Ólafssonar og Bjarna
Pálssonar árið 1753 að eina súluvarp
landsins sé í Vestmannaeyjum.44 Af
heimildum að dæma má ætla að Eldey
hafi lítið verið nytjuð allt til ársins
1894 þegar Hjalti Jónsson kleif hana.41
Erlendir sjómenn tóku þó egg og fugl
í svartfuglabælum á neðstu bríkum og
bekkjum bergsins á suðausturhluta eyj-
unnar, fyrir þann tíma.41,45 Eftir 1894 var
eyjan lögð undir Landssjóð, sem síðan
leigði hana til nytja, annarra en gúanó-
tekju. Samkvæmt dagbókum leigutaka
voru nytjar af súlu töluverðar eða að
meðaltali 2.882 ungar á ári á tímabilinu
1909–1939.41 Eldey var friðlýst 12. febr-
úar 194046 og var þá hætt að slá þar súlu-
unga til nytja. Eyjan varð síðan gerð að
fyrsta friðlandi landsins árið 1974.47
frAmkvæmd
Farið var út að Eldey 26. júní 2017
með leyfi Umhverfisstofnunar. Lagt
var af stað úr Sandgerðishöfn kl. 13.30
á rannsóknarbátnum Sæmundi fróða
RE-32 (8,27 brúttótonn og 9,13 m að
lengd) og voru þrír rannsóknarmenn
um borð ásamt skipstjóra. Myndatökur
hófust þegar komið var að Eldey kl.
15.30. Veður var gott, norðan 4–9 m/s,
hálfskýjað og ágætt í sjóinn (ölduhæð
1,5–2,2 m, sjávarstaða 1,3 metrar kl.
14.00 og 4,2 metrar kl. 20.18). Drónanum
var stýrt frá bátnum, sem var hafður
í nokkur hundruð metra fjarlægð frá
eyjunni (2. mynd). Skipstjóri stýrði
bátnum, einn rannsóknarmaður stýrði
drónanum og annar fylgdi honum eftir í
sjónauka til að fylgjast með mögulegum
sýnilegum áhrifum drónans á fugla-
líf við og í eyjunni, þ.e. hvort fuglarnir
forðuðust drónann eða jafnvel flygju
að honum eða breyttu hegðun sinni að
öðru leyti, sem rekja mætti til nærveru
drónans. Jafnframt lagði stjórnandi
drónans mat á slík áhrif í gegnum skjá
samhliða myndatökunum. Drónanum
var flogið að Eldey í 120 m hæð (u.þ.b.
50 m hæð yfir eyjunni) til að fyrirbyggja
áhrif á fuglalíf. Haft var að reglu að fara
aldrei nær eyjunni með drónann en