Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2019, Síða 45

Náttúrufræðingurinn - 2019, Síða 45
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags 45 10. mynd. Sandleiðin austan Hlöðufells. Sandurinn berst frá gömlum vatnsbotni og virkum flæðum jökullænunnar Læmis. Leiðin á Rótarsand er um 16 km löng.38 – A “river of sand”, 16 km long, from the edge of Langjökull to Rótarsandur sandflat.38 Colours indicate sand cover (%). jarðar og stærstu auðnir norðurheim- skautssvæðisins, og tilvist þeirra í röku og köldu loftslagi. Margar auðnanna eru afleiðing af samspili ágengrar land- nýtingar og óblíðrar náttúru. Þar hefur land „farið í sand“, sem er mjög alvar- leg tegund vistkerfishruns (11. mynd). Koma þarf í veg fyrir ágang sands af fremsta megni og víða þarf að aðhafast enn frekar við endurheimt landgæða á sandsvæðum. Á móti kemur að sumar sandauðnir landsins ættu að njóta sér- stakrar verndar, ekki síst þær sem eru á hálendi í nágrenni jökla. Sandauðnir innan marka Vatnajökulsþjóðgarðs eru verndaðar eins og önnur svæði þjóð- garðsins. Söndum mætti gera mun hærra undir höfði sem náttúrufyrir- brigði og landslagsheild. Fjallað er um nokkur virkustu sand- svæðin enn frekar í annarri grein í þessu riti síðar á árinu.4 Þar er lögð áhersla á uppfok, ryk, áfok og áhrif áfoks á vistkerfi. ENGLISH SUMMARY icelANdic sANdy deserts ANd AeoliAN processes This paper is one of two reviewing the nature of sandy deserts and aeolian processes in Iceland. The sandy deserts cover >20,000 km2 or about 20% of Ice- land. They are unique on global scale because of their composition being basaltic, poorly crystalized, glassy, vol- canic materials and dark color, their large extent, and their existence under humid cold climates. The sandy sur- faces are divided into sand fields (Icel. sandur), sandy lag-gravel, and sandy lavas. The materials of the sandy deserts include sand, silt and some clay. The flux of sand has been measured at sev- eral locations on different types of sur- faces, revealing flux from a few kg up to several tons of materials that are trans- ported over one m wide line each year or even in a single storm. The finer pro- portions of the sandur materials, pri- marily silt, become uplifted and can be transported vast distances (see accom- panying paper, in print).4 Advancing sand fronts can form where there is ample sediment supply near vegetated systems, which can totally destroy fully vegetated systems in their path. This has been one of the major forms of eco- system collapse during the last millen- nia, with well documented processes in South Iceland. Sandy materials can be transported long distances (10’s of km) from source areas forming unique “rivers of sand” until reaching an obsta- cle such as a river or a mountain. It is important to maintain strong vegeta- tion cover near active sand sources, where ash is deposited during volcanic eruptions and where sandy materials (sand and silt) are deposited during major flooding in glacial rivers. Details on the major dust sources and dust accumulation in Iceland is given in an accompanying paper.4

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.