Morgunblaðið - 11.06.2019, Side 14

FRÉTTASKÝRING
Guðrún Erlingsdóttir
ge@mbl.is
Lífeyriþegarnir 593 semfengu greiddan lífeyri fráTryggingastofnun inn áerlendan bankareikning í
fyrra greiddu tæpar 11 milljónir í
kostnað. Samkvæmt upplýsingum
frá TR eru greiddar 1.525 kr. til
Kviku banka fyrir hverja færslu á
erlenda reikninga og reglulega sé
farið yfir stöðuna og hagstæðustu
kjara leitað.
Eins og fram kom í umfjöllun
Morgunblaðsins á fimmtudag fellur
allur kostnaður á lífeyrisþega enda
hefur TR ekki heimild til þess að
greiða kostnað vegna greiðslna inn
á erlenda reikninga samkvæmt al-
mannatryggingalögum.
Á vef TR kemur ekki fram að
lífeyrisþegi beri kostnaðinn en líf-
eyrisþegar sem óska eftir að fá
greitt inn á erlenda reikninga er
sent bréf þess efnis að þeir greiði
allan útlagaðan kostnað vegna þess.
Samkvæmt upplýsingum frá
TR er verið að fara yfir vef stofn-
unarinnar og bæta við upplýsingum.
TR þiggur allar ábendingar og hug-
myndir um það sem betur mætti
fara á vefnum.
Frá Svíþjóð til Spánar 0 kr.
Í kjölfar umfjallana Morg-
unblaðsins á kostnaði og fjölda
þeirra sem fá greiddan lífeyri frá
TR inn á erlenda reikninga bárust
blaðinu upplýsingar frá lífeyrisþega
sem bjó á Íslandi en átti rétt á líf-
eyri frá Svíþjóð. Á meðan ein-
staklingurinn bjó á Íslandi árið 2017
greiddi hann 675 kr. í hvert skipti
sem hann fékk greiðslur frá Svíþjóð.
Þegar hann flutti til Spánar greiddi
hann 900 kr. til banka á Íslandi
vegna millifærslu frá Íslandi til
Spánar. Spænskur viðskiptabanki
hans rukkaði ekkert fyrir að taka á
móti peningunum líkt og gert var á
Íslandi. Lífeyrisþeginn brá á það
ráð að láta flytja lífeyrinn frá Sví-
þjóð beint til Spánar og greiðir ekk-
ert fyrir þær millifærslur.
Breki Karslsson, formaður
Neytendasamtakanna, segir að
skiptigjald bankanna sé frá 700 kr.
til tæplega 2.000 en hærra ef um
flýtimeðferð á millifærslum af ís-
lenskum reikningi yfir á erlenda sé
að ræða. Einnig sé tekið gjald af líf-
eyri sem greiddur er erlendis frá í
kringum 700 krónur. Breki segir að
í fjórðu iðnbyltinguna muni fólk
leita hagkvæmustu leiða og sleppa
sem flestum milliliðum. Erfitt geti
reynst að bera saman gjaldskrár
bankanna til þess að finna út bestu
kjör og hafa Neytendasamtökin
krafið bankana um samanburð-
arhæfa gjaldskrá. Hann segir sam-
keppni ganga út á það að neytendur
fái tækifæri til þess að bera raun-
verulega saman vörur og þjónustu.
Sekúndur geta skipt máli
Að mörgu er að hyggja þegar
peningar eru millifærðir frá Íslandi
inn á erlenda bankareikninga
Kostnaður sem íslensku bank-
arnir taka, hugsanlega kostnaður
erlendra banka og gengi þeirrar
myntar keypt er sem breytist stöð-
ugt yfir daginn. Mínútur og jafnvel
sekúndur geta skipt málið þegar
gjaldeyrir er keyptur og millifærð-
ur.
Fram kom í umfjöllun Morg-
unblaðsins að 3,5 milljarðar séu
greiddar á ári til lífeyrisþega TR
sem búa erlendis. 500 milljónir af
því fari beint inn á reikninga lífeyr-
isþega. Leiða má að því líkum að
einhver hluti af þeim þremur millj-
örðum sem eftir standa séu milli-
færðir af eigendum á erlendra
reikninga. Sama má ætla að gildi
um lífeyrisþega sem fá lífeyri úr líf-
eyrissjóðum, erlenda verkamenn og
fleiri. Kostnaður vegna þessara
greiðslna gæti hlaupið a.m.k á tug-
um milljóna á ári.
Samkvæmt upplýsingum frá
Arion banka er afgreiðslugjald sett
á vegna umsýslu við frágang á er-
lendum greiðslum. Því fylgi marg-
víslegur kostnaður svo sem vegna
upplýsingatæknikerfa sem nauðsyn-
leg eru til að framkvæma greiðslur.
Lífeyrisþegar greiða
11 milljónir í kostnað
14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. JÚNÍ 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Margt er öf-ugsnúið íum-
ræðum um þriðja
orkupakkann. Eitt
er að reynt hefur
verið að tengja
stuðning við þennan pakka
við frjálslyndi. Nú er það
raunar svo að orðið frjáls-
lyndi er notað með misjöfnum
hætti í umræðum um stjórn-
mál og því varla nothæft
lengur. Stundum er átt við
klassískt frjálslyndi, þar sem
sá frjálslyndi styður frelsi
einstaklingsins og vill hemja
útþenslu og yfirgang ríkisins,
en stundum er þvert á móti
átt við vinstri stefnu þar sem
hinn „frjálslyndi“ er hallur
undir aukið ríkisvald og hefur
takmarkaðar áhyggjur af því
þó að það þrengi að ein-
staklingnum.
Þessi ruglingur hefur lengi
verið áberandi í Bandaríkj-
unum en hefur í seinni tíð
teygt anga sína hingað til
lands og þeir sem sérstaklega
hafa ýtt undir hann eru yfir-
leitt, þó ekki alltaf, ákafir
stuðningsmenn Evrópusam-
bandsins og aðildar Íslands
að því. Þetta samhengi er
sjálfsagt engin tilviljun því að
Evrópusambandið hefur í
seinni tíð orðið æ ágengara í
því að færa völdin frá borg-
urum einstakra landa og til
ókjörinna embættismanna í
Brussel.
Arnar Þór Jónsson héraðs-
dómari vék að þessu í afar at-
hyglisverðu viðtali sem mbl.is
átti við hann sl. fimmtudag.
Þar segir hann: „Það þarf að
ná umræðunni upp úr lágkúru
eins og þeirri að þeir sem
styðji samþykkt þriðja orku-
pakkans séu frjálslyndir en
hinir forpokaðir. Þar fyrir ut-
an má spyrja hvað sé svona
frjálslynt við það að vilja játa
sig undir vald erlendra skriff-
inna og standa gegn sjálfs-
ákvörðunarrétti þjóða? Er
það að sama skapi frjálslynt
að vilja lúta hagsmunum er-
lendra stórfyrirtækja? Geng-
ur ekki frjálslyndi einmitt út
á að virða sjálfsákvörð-
unarrétt annarra í lengstu
lög?“
Arnar Þór hélt áfram og
benti á að Evrópusambandið
virtist nú starfa með þeim
hætti, að ef ekki væri hægt að
koma markaðsbreytingu í
gegn með lýðræðislegum
hætti, vegna þess að kjós-
endur vilji það ekki, skuli það
gert í gegnum dómstólakerf-
ið. Hafa verði í huga í því
sambandi að EFTA-dómstóll-
inn sé léttvægur í því sam-
bandi, enda beri honum að
fylgja dómaframkvæmd dóm-
stóls Evrópusambandsins.
Einnig þurfi að
hafa í huga að
EES-samning-
urinn sé „dýna-
mískur“ samn-
ingur. „Við vitum
með öðrum orðum
ekki hvert hann muni þróast.
Við erum farþegar en ekki í
bílstjórasætinu. Við erum
ekki þátttakendur í lýðræð-
islegu ferli. Af hverju eigum
við að undirselja okkur slíkri
óvissu?“
Í viðtalinu sagði hann einn-
ig að með þriðja orkupakk-
anum væri ekki betur séð en
við værum að játa okkur und-
ir það og festa það í sessi að
raforka, eins og hver önnur
vara, flæði óheft á milli landa.
„Frjálsa flæðið á vörum er
fyrir hendi, skilgreining á raf-
orku sem vöru er fyrir hendi,
en með þriðja orkupakkanum
kemur regluverk sem fjallar
sérstaklega um tengingar á
milli landa.“ Og hann bætti
því við að gegnumgangandi í
textanum væri áhersla á að
ríki skuldbindi sig til að ryðja
úr vegi hindrunum í þessu
sambandi.“
Þá benti hann á að miklar
breytingar hafi átt sér stað á
EES-samstarfinu á þeim ald-
arfjórðungi sem Ísland hafi
verið aðili og að lýðræðisleg
vinnubrögð hafi vikið fyrir
valdboði ofan frá. „Dómstólar
og eftirlitsstofnanir taka
ákvarðanirnar og stýra ferl-
inu, en ekki kjósendur og lýð-
ræðislega kjörin löggjaf-
arþing. Þetta þarf að ræða
heiðarlega, sérstaklega út frá
hagsmunum smáþjóða í al-
þjóðlegu samstarfi. Hér er
runninn upp nýr veruleiki
sem ég tel að við þurfum að
vera vel vakandi gagnvart sé
okkur á annað borð umhugað
um fullveldi Íslands og efna-
hagslegt sjálfstæði,“ sagði
Arnar Þór og bætti því við að
hvað þriðja orkupakkann
varðaði væri hægðarleikur að
höfða samningsbrotamál gegn
Íslandi og hnekkja fyr-
irvörum stjórnvalda.
Eins og Arnar Þór Jónsson
héraðsdómari benti einnig á
er ekkert „því til fyrirstöðu
að við höfnum því að innleiða
þessa tilskipun Evrópusam-
bandsins. Slík ákvörðun trufl-
ar ekki samstarfið við það.
Þetta er hagsmunagæsla. Ef
við megum ekki gæta okkar
eigin hagsmuna, hvað segir
það þá um stöðu okkar? Erum
við ekki frjáls þjóð í við-
skiptum við Evrópusam-
bandið?“
Ef til vill er þetta lyk-
ilspurningin sem allir ættu að
velta fyrir sér, ekki síst þeir
sem aðhyllast hið klassíska
frjálslyndi.
Frjálsri þjóð er
ekkert til fyrirstöðu
að hafna þriðja
orkupakkanum}
Lykilspurningin
É
g var nýlega í Portúgal, sem var
fyrir nokkrum öldum heims-
veldi með nýlendur í mörgum
heimsálfum. Fyrir 50 árum var
það orðið eitt fátækasta land í
Evrópu. Sic transit gloria mundi var sagt við
vígslu páfa – til þess að minna jafnvel æðsta
mann kirkjunnar á að lán heimsins er fallvalt.
Jafnvel hin voldugustu ríki geta hrunið eins og
spilaborgir.
Íhugum hvað er hægt að læra af sögu
Portúgala. Hvað olli því að þeir urðu svo ríkir
að þeir gátu byggt hallir og kirkjur sem jafn-
ast á við það glæsilegasta sem til var í Evrópu
á sínum tíma? Best vegnaði þeim þegar þeir
könnuðu ókunna stigu og eignuðu sér lönd,
voru frumkvöðlar síns tíma. Sums staðar
fundu þeir verðmæta vöru sem þeir græddu
vel á: Krydd, gull og þræla.
Einhverjum datt þá í hug að snjallt væri að nota þenn-
an nýfundna auð til þess að breyta einhæfu atvinnulífi
sem byggði fyrst og fremst á landbúnaði og fiskveiðum.
Iðnbyltingin var að stíga sín fyrstu skref og Englend-
ingar tóku henni opnum örmum. Portúgalar voru aftur á
móti tortryggnir á nýja atvinnugrein sem tók vinnuafl úr
sveitunum, frá bændum til iðnrekenda. Þegar gullið var
uppurið var ekkert annað sem tók við. Vissulega hjálpaði
það ekki að Lissabon hrundi til grunna í miklum jarð-
skjálfta og flóðbylgju sem fylgdi í kjölfarið.
Sic transit gloria mundi.
Eitt af því sem hrjáði Portúgal var ógnin af stórum ná-
granna, Spáni. Portúgalar gerðu bandalag við
Englendinga til þess að styrkja stöðu sína.
Þetta hafa þjóðirnar gert í gegnum tíðina.
Þær eru sterkari saman en hver í sínu lagi.
Snemma á 20. öld varð Portúgal eitt fyrstu
Vestur-Evrópuríkjanna sem tók upp einræði.
Meðan fasisminn var að hreiðra um sig í Evr-
ópu tók Salazar, rúmlega fertugur hagfræð-
ingur, völdin og hélt þeim þar til hann varð
tæplega áttræður. Hann rak stefnu einangr-
unar og þjóðernishyggju. Undir hans stjórn
varð Portúgal eitt fátækasta ríki álfunnar.
Salazar fékk heilablæðingu árið 1968 og
var ekki hugað líf. Nýr forsætisráðherra tók
við. Öllum að óvörum náði gamli einvaldurinn
aftur meðvitund. Enginn gat fengið af sér að
segja honum frá valdamissinum og ráðherrar
héldu áfram að mæta til hans og taka við skip-
unum þar til hann dó, tveimur árum seinna.
Portúgal innleiddi aftur lýðræði árið 1974 og gekk í
Evrópusambandið árið 1986. Leiðin var upp á við fram á
árið 2008, þegar landið var eitt þeirra ríkja sem kom
verst út úr hruninu, rétt eins og Ísland. Viðsnúningurinn
hefur gengið hægt, en atvinnuleysi er nú orðið minna en
fyrir hrun. Vandinn er ekki síst miklar skuldir ríkisins.
Hvað geta Íslendingar lært af Portúgölum?
Það er óskynsamlegt fyrir þjóðir að vera einangraðar
og hafa einhæft atvinnulíf. Og ekki síst: Lán heimsins er
fallvalt. Þegar á móti blæs er gott að eiga vini.
Benedikt
Jóhannesson
Pistill
Fallvalt er lán heimsins
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Íslendingar eru aðilar að SEPA,
Single Euro Payments Area, í
gegnum EFTA-samstarfið.
Tilgangur SEPA er að evran
með góðu greiðslukerfi komist
sem fljótast og hagstæðast yfir
landamæri.
Samkvæmt SEPA skal kostn-
aður við að millifæra evrur milli
landa vera sá sami og milli-
færsla innanlands. Þar sem ís-
lenski gjaldmiðillinn er króna
hefur SEPA lítið vægi hér á landi
og gagnast ekki þeim sem fá
laun eða lífeyri greitt í íslensk-
um krónum.
Krónan
þvælist fyrir
JAFNRÆÐI
Kostnaður við erlendar millifærslur á lífeyri
Íslandsbanki
Landsbanki
Arion bankiSWIFT* SEPA*
Kostnaður vegna
lífeyrisgreiðslna erlendis frá 680 kr. 700 kr. 600 kr. 650 kr.
Kostnaður þegar lífeyrisþegi greiðir inn á eigin erlendan reikning
Í gegnum heimabanka 900 kr. 900 kr. 700 kr. 845 kr.
Í gegnum þjónustuver 1.850 kr. 1.900 kr. 1.895 kr.
Greiðsla frá Tryggingastofnun inn á erlenda reikninga í gegnum Kviku 1.525 kr.
* SWIFT: Hefðbundin erlend millifærsla.
SEPA: Evrugreiðsla innan Evrópu.
Hjá viðskiptabönkunum
Hjá Tryggingastofnun