Morgunblaðið - 10.08.2019, Blaðsíða 26

Morgunblaðið - 10.08.2019, Blaðsíða 26
26 UMRÆÐAN MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. ÁGÚST 2019 Á palli: VIÐAR Smágrár Opið : 8-18 v i r ka daga, 10-14 laugardaga • S ími 588 8000 • s l ippfe lag id. i s Á grindverki: VIÐAR Húmgrár Viðarvörn Eftirfarandi lýsing á ástandi stjórnmálaflokk-anna í Frakklandi birtist nú fyrir skömmu íNew York Times:„Pólitískir flokkar, sem áður voru vel smurðir og valdamiklir eru í fullkominni upplausn, að- gerðasinnar hafa yfirgefið þá, þeir eru þjakaðir af inn- anflokksátökum, ófærir um að gegna hlutverki sínu í op- inberum umræðum og í örvæntingarfullri leit að nýjum hugmyndum til þess að takast á við breytta veröld.“ Þetta eru orð franskrar blaðakonu, Sylvie Kauffman, sem hefur unnið bæði fyrir hið virta franska dagblað Le Monde og New York Times og í mörgum löndum. Hún segir að svipað sé ástand flokkanna í öðrum Evr- ópulöndum. Í Bretlandi sæki BREXIT-flokkurinn nýi og Frjálslyndir demókratar (sem eiga rætur í gamla Frjálslynda flokknum þar í landi) að stóru flokkunum tveimur, Íhaldsflokknum og Verkamannaflokknum. Á Ítalíu sé Salvini að ýta Fimmstjörnu-hreyfingunni til hliðar. Í Þýzkalandi séu stóru flokkarnir tveir, Kristi- legir demókratar (CDU) og flokkur jafnaðarmanna (SPD) eins og „emjandi risaeðlur“. Sylvie Kauffman segir tvennt móta mest þær breytingar, sem séu að verða á vettvangi stjórn- málanna í Evrópu, þ.e. lofts- lagsváin og afstaðan til innflytj- enda. Hægrisinnaðir og þjóðlegir flokkar, sem hafi verið jaðarflokkar séu nú að verða megineinkenni á pólitísku landslagi Evrópuríkja. Hug- myndaríkasta nýja hreyfingin séu Græningjar, sem sæki styrk sinn til kjósenda á aldrinum 18-34 ára. Þeim vaxi nú fiskur um hrygg í Þýzkalandi, þar sem þeir njóta stuðnings um 20% kjósenda, í Hollandi, Belgíu, Finn- landi og í Bretlandi og á Írlandi. Þeir þvingi aðra flokka til þess að verða umhverfissinnaðri. Evrópa sé að verða ein risavaxin pólitísk tilraunastofa. Þetta eru óneitanlega umhugsunarverðar vangavelt- ur hjá hinni frönsku blaðakonu og eitthvað af þeim þekkjum við úr okkar nærumhverfi. Það er t.d. augljóst, sem haft var orð á hér fyrir viku, að meginumræður um þjóðmál hér fara ekki fram innan flokkanna eða á vett- vangi þeirra, heldur utan þeirra, knúnar áfram af hreyf- ingum, sem oft eru þverpólitískar og eru orkupakkaum- ræðurnar skýrt dæmi um það. Nú er að hefjast það sem kannski má kalla „pólitíska tilraunastarfsemi“ innan Sjálfstæðisflokksins. Jón Kári Jónsson, formaður Félags sjálfstæðismanna í Hlíða- og Holtahverfi, hefur tekið frumkvæði að því að láta reyna á ný ákvæði í skipulagsreglum Sjálfstæðisflokksins (frá 2011), sem kveða á um að berist miðstjórn flokksins skrifleg ósk frá 5.000 flokksbundnum einstaklingum og þar af minnst 300 úr hverju kjördæmi, um atkvæða- greiðslu meðal allra flokksbundinna sjálfstæðismanna um tiltekið málefni, sé miðstjórn skylt að verða við slíkri ósk. Málefnið, sem um er að ræða er þriðji orkupakkinn Það verður fróðlegt að fylgjast með því, hvernig til tekst en gangi þetta upp getur það leitt til grundvall- arbreytingar á því hvernig Sjálfstæðisflokkurinn starfar og tekur ákvarðanir um stefnu sína. Það þarf enga sérfræðinga til þess að finna hvernig landið liggur hjá fólki hér nú um stundir. Krafan um aukna þátttöku almennra borgara í ákvarðanatöku er orðin mjög sterk og óþolið gagnvart vinnubrögðum fyrri tíma er orðið mikið. Hættan fyrir hefðbundna og rótgróna stjórnmálaflokka er sú, að þeir skynji ekki þær breyt- ingar, sem orðið hafa á tíðarandum og verði eins og „emj- andi risaeðlur“, svo vitnað sé til orða Sylvie Kauffman. En um leið felast í breytingum af því tagi, sem Jón Kári vill nú láta reyna á innan Sjálfstæðisflokksins, ný tæki- færi fyrir gamla flokka. Þeir geta endurnýjað sig með lýð- ræðislegum vinnubrögðum. Svo einfalt er það. Stjórnmálaflokkarnir urðu til í árdaga sem hreyfingar til að knýja fram þjóðfélagslegar um- bætur, sem voru augljóslega orðn- ar knýjandi. Þeir endurspegluðu mismunandi skoðanir um það, hvernig ætti að standa að þeim breytingum. Þeir eru í lífshættu vegna þess að þeir endurspegla ekki lengur í stefnu og störfum knýjandi umbætur af þessu tagi nú. Þess vegna er samlíking Sylvie Kauffman við „emjandi risaeðlur“ ekki út í hött. Hrunið 2008 leiddi til viðhorfsbreytinga hjá almennum borgurum hér. Ein af ástæðunum fyrir því að Sjálfstæð- isflokkurinn er að berjast við að halda sér fyrir ofan 20% fylgi í skoðanakönnunum er sú upplifun fólks að hann hafi ekki gert upp sinn þátt í hruninu. Staða mála í Evrópu er áreiðanlega flóknari en hún lít- ur út fyrir að vera. Íslendingur, sem við og við hefur haft búsetu í Þýzkalandi, sagði mér fyrir nokkrum dögum að hann hefði fyrir einhverjum árum ferðast um Frakkland á bíl með þýzkum bílnúmerum. Hann kvaðst aldrei mundu gera það aftur. Slík var andúðin, sem mætti hon- um. Hugsjónin um sameinaða Evrópu til að útiloka frekari stríð á milli þjóða þar er falleg en hún þurrkar ekki út það, sem gerzt hefur. Ísland var nýlenda og sú saga þurrkast heldur ekki út. Þess vegna bregzt þjóðin svo sterklega við, eins og fram hefur komið í umræðunum um orkupakkann. Fullveldið er heilagt í tilfinningalífi þjóðarinnar. Þeir, sem eru flokksbundnir í Sjálfstæðisflokknum eru hér með hvattir til þess að taka þátt í þeirri undir- skriftasöfnun sem Jón Kári Jónsson, formaður Félags sjálfstæðismanna í Hlíða- og Holtahverfi, hefur sett af stað. Hún getur valdið þáttaskilum í starfi allra stjórn- málaflokka hér. Eru flokkarnir að verða „emjandi risaeðlur“?! „Evrópa er að verða risastór pólitísk tilraunastofa“ Af innlendum vettvangi … Styrmir Gunnarsson styrmir@styrmir.is Brennu-Njáls saga er ekki aðeinslengsta Íslendingasagan, heldur líka sú sem leynir helst á sér. Ég hef lengi velt fyrir mér tveimur gátum sögunnar í ljósi þeirrar leiðarstjörnu hagfræðinnar að óskynsamleg hegð- un kann að verða skiljanleg, þegar gætt er að þeim skorðum, sem sögu- hetjum eru settar, valinu um vondan kost eða óþolandi. Ein gátan er, hvers vegna Gunnar sneri aftur, rauf með því sátt við and- stæðinga sína og kostaði til lífinu. Í kvæðinu Gunnarshólma skýrir Jónas Hallgrímsson þetta með ættjarð- arást. Sú tilgáta er tímaskekkja því sú tilfinning var varla til á þjóðveld- isöld. Í formála Brennu-Njáls sögu skýrir Einar Ól. Sveinsson atvikið með metnaði Gunnars. Hann hafi ekki viljað auðmýkja sig. En sú til- gáta stríðir gegn eðli Gunnars sam- kvæmt sögunni. Sennilegast er, þeg- ar honum varð litið að Hlíðarenda, þar sem Hallgerður sat eftir að hann hafi ekki viljað skilja hana eina eftir. Sagan geymir vísbendingu: Í 41. kafla segir að Hallgerður hafi þjónað Sigmundi Lambasyni „eigi verr en bónda sínum“. Hjónabandið var Gunnari og Hallgerði „báðum girnd- arráð“, en Gunnar hafði samt fulla ástæðu til að vantreysta Hallgerði. Önnur gátan er, hvers vegna Njáll hörfaði inn í húsið á Bergþórshvoli þótt hann vissi að með því gæfi hann umsátursmönnum færi á brennu. Líklega fyrirgaf Njáll aldrei sonum sínum víg Höskuldar Hvítanessgoða, sem hann unni heitar en þeim. Hann taldi þá eiga refsingu skilið þótt hann gæti sjálfur ekki framkvæmt hana, þar eð hann var faðir þeirra. Sagan geymir vísbendingu, þegar Njáll seg- ir í 129. kafla að Guð muni „oss eigi láta brenna bæði þessa heims og ann- ars“. Brennan var öðrum þræði syndaaflausn Njáls fyrir hönd sona hans þótt hann sæi ef til vill ekki fyrir að Bergþóra og Þórður Kárason myndu vilja fylgja honum hinsta spöl- inn. Við greiningu á aðstæðum verður óskynsamleg hegðun skyndilega skiljanleg. Hinn kosturinn var verri: Gunnar þoldi ekki tilhugsunina um að Hallgerður lægi með öðrum mönn- um. Njáll þoldi sonum sínum ekki að hafa vegið Höskuld Hvítanessgoða og vildi milda refsingu Guðs. Athugasemdir og leiðréttingar vel þegnar Hannes H. Gissurarson hannesgi@hi.is Fróðleiksmolar úr sögu og samtíð Tvær gátur Njáls sögu Íslendingar verða jafnan mjög hissa þegar þeir átta sig á þeim áhugasem er á íslenskri tungu og bókmenntum víða um heim. Eftir þvísem næst verður komist er íslenskt nútímamál eða fornmál, jafnvelhvort tveggja, kennt við um hundrað háskóla um allan heim, í flest- um löndum Evrópu, eða við sjö tugi skóla, og tuttugu í Norður-Ameríku, auk þess sem íslenska er kennd við háskóla í Japan, Kína og Ástralíu. Það er aldrei of oft áréttað að kennsla í íslensku sem öðru máli hér heima og erlendis er forsenda þess að mögulegt sé að þýða íslenskar mið- alda- og nútímabókmenntir, sjónvarpsefni og kvikmyndir á önnur mál. Án þýðenda væri einfaldlega ekki hægt að koma menningu okkar á framfæri í öðrum löndum. Þessir dýr- mætu brúarsmiðir milli menningarheima eru um leið menningarsendiherrar hver á sínum stað og framlag þeirra í raun ómetanlegt. Í þingsályktun stjórnvalda um íslenska tungu er stefnt að því að styrkja stoðir íslenskukennslu á erlendri grundu og er það mikið fagnaðarefni. Viðurkennt er að staða íslenskukennslunnar er víða ótrygg og svo gæti farið hún legðist niður. Fámennar greinar eiga víða undir högg að sækja, en augljóst er að hagsmunir Íslendinga eru miklir að kennsla í íslensku leggist ekki af á lykilstöðum. Þau alvarlegu tíðindi hafa t.d. borist frá Kaupmannahafnarháskóla að ákveðið hafi verið að leggja niður kennslu í nútímaíslensku og hefur þeirri ákvörðun verið mótmælt kröft- uglega, ekki aðeins af Íslendingum heldur alþjóðlegu fræðasamfélagi. Stjórnvöld styðja nú við íslenskukennslu í um fimmtán háskólum (á Norðurlöndum, Þýskalandi, Sviss, Frakklandi, Bretlandi, Kanada og Kína). Í síðustu viku komu kennarar við þessa skóla saman í Winnipeg á árlegum fundi sínum. Við Manitóbaháskóla er starfrækt eina íslensku- deildin fyrir utan Ísland. Þar er einnig myndarlegt safn íslenskra bóka. Í safninu eru auk þess geymd handrit sem Vestur-Íslendingar tóku með sér frá Íslandi, auk handrita, bréfa og skjala sem urðu til vestan hafs. Kennsla í íslensku hefur því miður verið ótrygg í skólanum síðustu ár og því var það sérstakt gleðiefni þegar Lilja Alfreðsdóttir mennta- og menningar- málaráðherra kynnti í heimsókn sinni til Manitóba að stjórnvöld hefðu ákveðið að efla stuðning sinn við þessa mikilvægu deild. Áhugi á íslensku einskorðast ekki við háskólasamfélagið. Nýta þarf nýj- ustu tækni og styrkja gerð vefnámskeiða eins og Icelandic Online til að mæta enn betur þörfum þeirra sem flytja hingað til lands, og barna og ungmenna. Margir foreldrar sem búsettir eru erlendis vilja að börn þeirra læri íslensku eða viðhaldi íslenskukunnáttu sinni, og þá eru ókeypis vef- námskeið öflugustu tækin. Óhætt er að fullyrða að hver króna sem fer til stuðnings kennslu íslensku sem annars máls hér heima og á erlendri grundu mun skila sér margfalt til baka – hvernig sem á það reiknings- dæmi er litið. Einfalt reikningsdæmi Tungutak Guðrún Nordal gnordal@hi.is Winnipeg Kennarar í íslensku við styttu Jóns Sigurðssonar við þinghúsið.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.