Morgunblaðið - 20.08.2019, Blaðsíða 28

28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. ÁGÚST 2019
Smáralind | Kringlunni | Reykjanesbæ | Akranesi | Sími 511 2022 | dyrabaer.is
ULTRA
KATTASANDUR
– fyrir dýrin þín
■■■ Sporast lítið
■■■ Lyktarlaus
■■■ Frábær lyktareyðing
■■■ Náttúrulegt hráefni
■■■ 99.9% rykfrír
■■■ Klumpast vel
Bandaríski leikarinn, leikstjórinn
og handritshöfundurinn Peter
Fonda er látinn, 79 ára að aldri. Í
yfirlýsingu frá fjölskyldunni segir
að fylgikvillar lungnakrabbameins
hafi dregið hann til dauða og hann
látist í faðmi fjölskyldunnar í Los
Angeles. „Ég er mjög sorgmædd.
Hann var yndislegi litli bróðir
minn. Við áttum fallega kveðju-
stund. Hann kvaddi lífið með bros á
vör,“ skrifar Jane Fonda, eldri syst-
ir hans, í yfirlýsingunni.
Fonda er frægastur fyrir leik
sinn í kvikmyndinni Easy Rider sem
hann var meðhöfundur og með-
framleiðandi að, en myndin var
frumsýnd 1969. Meðleikarar hans í
myndinni voru Jack Nicholson og
Dennis Hopper, sem jafnframt leik-
stýrði. Myndin naut mikilla vin-
sælda og skilaði Fonda óskars-
verðlaunatilnefningu fyrir besta
frumsamda handritið.
Fonda tilheyrði mikilli leikara-
fjölskyldu, en hann var sonur
Henrys Fonda og faðir Bridget
Fonda. Á 11 ára afmælisdegi sínum
skaut hann sig óvart með rifli og dó
næstum. „Ég veit hvernig tilfinning
það er að deyja,“ sagði hann eitt
sinn í viðtali. Á vef sín skrifaði
hann: „Hluti af lífsstíl mínum er að
muna eftir því að hafa gaman og
vera skemmtilegur. Sé maður rétt
stilltur ættu skemmtilegheit að
vera leiðarstefið.“
Peter Fonda látinn, 79 ára að aldri
AFP
Systkini Peter Fonda ásamt systur sinni
Jane Fonda í New York árið 2001.
Til stendur að
kvikmynda
dönsku metsölu-
bókina Den, der
lever stille eftir
Leonoru
Christinu Skov í
leikstjórn Puks
Grastens. Skáld-
ævisagan, sem
út kom í fyrra,
fjallar um erfið
samskipti Skov við foreldra sína,
en þau afneituðu henni þegar hún
kom út úr skápnum. Skov hlaut
dönsku bókmenntaverðlaunin sem
kennd eru við gyllta lárviðarsveig-
inn fyrir bókina og hefur hún selst
í um 120.000 eintökum í Dan-
mörku. Í frétt Politiken segir
Grasten að bókin miðli sögu sem
margir geti samsamað sig. „Bókin
fjallar um líf sem stýrist af sektar-
kennd, einmanaleika, reiði og
móður sem getur ekki elskað
barnið sitt.“
Dönsk metsölubók kvikmynduð
Leonora
Christina Skov
Veronika S. Magnúsdóttir
veronika@mbl.is
Haukur Már Helgason rithöfundur
gaf nýverið út skáldsöguna Ó – um
þegnrétt tegundanna í íslenskri
náttúru, þar sem aðalpersónan,
Ónatan Óttar, situr fyrir svörum í
byrjun sögunnar hjá Svani lög-
reglumanni vegna máls sem telst í
minnsta lagi dularfullt. Á fjórða
hundrað fugla slapp úr sóttkví og
leikur lausum hala í borgarlandinu
en Ónatan þverneitar að eiga hlut
að máli, þótt ýmislegt hafi gengið
á rétt eftir að honum var sagt upp
störfum hjá Náttúrufræðistofnun
Íslands.
Einkennileg frétt
veitti innblástur
Fréttir sem bárust nýverið og
svipar til aðstæðna í bókinni gáfu
Hauki innblástur: „Plottið með
fuglana kom upprunalega þegar
mál kom upp í fréttum þar sem
gæludýrabúð var fyrirskipað að
farga nokkur hundruð fuglum eða
senda þá að öðrum kosti úr landi,
þar sem það hafði fundist lítill
fuglamítill á einum þeirra,“ segir
Haukur.
Hann segist hafa haft önnur mál
í huga, ýmist skálduð eða raun-
veruleg, sem varða einnig varnir
fyrir náttúru Íslands. Niðurstaðan
varð þó að
„fuglamálið“
smellpassaði inn
í lögreglu-
yfirheyrslu sem
hann hafði
ákveðið að yrði
ramminn utan
um söguna. „Í
því tilfelli var
fuglunum þó
ekki hleypt um
hvippinn og hvappinn heldur var
farin önnur leið, svo þetta er
blanda af skáldskap og veruleika,“
segir Haukur.
Lögregluskýrsla
utan raunveruleikans
Nafn aðalpersónunnar, Ónatans,
markar strax eitt skref út úr
hreinum „realisma“, að sögn
Hauks. „Sagan er nálægt raun-
veruleikanum en þykist ekki vera
alveg í honum,“ segir hann. Það
tók Hauk þrjú ár að skrifa bókina,
en þá hafði hann heilt handrit og
átti eftir að ákveða hvert afbrot
náttúrufræðingsins var. „Svo dett-
ur sá sannleikur inn með þessari
dásamlegu frétt af sóttkvínni, ég
fékk það að gjöf,“ sagði hann.
Kitlandi formtilraun
Bókin öll er ein lögregluskýrsla
og Haukur sá fyrir sér að hún
hefði verið tekin upp í yfirheyrslu,
þar sem tölva skrifar texta upp úr
samtalinu. Formið felur í sér
áskoranir sem Haukur segir
skemmtilegt að mæta, enda séu
samtöl gjarnan í hluta frásagna.
„Þetta er kitlandi formtilraun til
að gá hversu langt maður getur
teygt formið. Það gerðist í þróun-
arferli þessarar sögu að hún varð
tvíradda með þessum hætti. Það
er kannski jafnvel hikað, ég hugs-
aði með mér hvort þetta væri í
lagi og hvort ég ætti að breyta
þessu í hefðbundið frásagnar-
form,“ segir Haukur. Að lokum
ákvað hann að treysta því að les-
endur væru orðnir vel vanir sam-
talsforminu sem kemur reglulega
fyrir sjónir á netinu og á samfél-
agsmiðlum. Þrátt fyrir að samtals-
formið sem sést á netmiðlum sé al-
gengt sé það hins vegar ekki
jafnalgengt í bókmenntum. Þess
vegna ákvað hann að láta slag
standa.
„Það verður talmál tveggja
manna, það er skrásett af tölvu
með raddgreiningu og síðan er það
yfirlestur – hvernig kemur textinn
úr þessu ferli? Jú, það eru ákveðin
greinarmerki sem tölvan myndi
kannski ekki kunna að skila, svo
ég fækkaði þeim. Ég nota enga
tvípunkta, ég endaði á að nota
kommur. Þessar forsendur sköp-
uðu fyrir mér ákveðinn hreinleika
í textanum,“ segir Haukur.
Haukur hefur aðeins einu sinni
gefið út skáldsögu, árið 2016, bók-
ina Svavar Pétur og 20. öldin. Hún
er frábrugðin Ó að sögn Hauks.
„Maður vonast til að hafa vaxið að-
eins í millitíðinni,“ segir hann.
„Fuglamálið“ smellpassaði
inn í lögregluyfirheyrslu
 Ó – um þegnrétt tegundanna í íslenskri náttúru önnur skáldsaga Hauks Más
Smátextar – frá
örsögu til útgáfu
er yfirskrift höf-
undanámskeiðs
undir stjórn
Sunnu Dísar
Másdóttur sem
Borgarbókasafn-
ið stendur fyrir.
Námskeiðið, sem
er ókeypis, er
tvískipt. Kennt
verður í smiðjuformi á miðviku-
dögum frá kl. 16.30 til 18.30 í
september. Í október og nóvember
verður boðið upp á fjarkennslu þar
sem nemendur vinna texta sína
áfram, lesa yfir hver hjá öðrum og
búa til útgáfu. Umsóknarfrestur er
til 30. ágúst, en kennsla hefst 4.
september. Tekið er við skráningu í
gegnum netfangið: sunnadis@-
gmail.com. Allar nánari upplýs-
ingar eru á vef Borgarbókasafnsins
undir viðburðir.
Nýtt námskeið
fyrir skúffuskáld
Sunna Dís
Másdóttir
Kvikarinn Richard Williams er lát-
inn, 86 ára að aldri. Á löngum ferli
sínum vann Williams bæði til Ósk-
ars- og Bafta-verðlauna sem yfir-
maður kvikunar, en frægasta mynd
hans er án efa metsölumyndin Who
Framed Roger Rabbit sem frum-
sýnd var árið 1988. Williams kom
að sköpun teiknimyndahjónanna
Rogers og Jessicu Rabbit í mynd-
inni. Williams, sem einnig starfaði
sem leikari og höfundur, sagði að
teiknimyndin um Mjallhvíti, sem
hann sá þegar hann var aðeins
fimm ára, hefði haft mikil áhrif á
sig. „Sem barn dreymdi mig um að
komast til Disney,“ rifjaði hann upp
í viðtali við BBC árið 2008. Hann
sneri sér samt ekki að kvikun af
fullri alvöru fyrr en hann var orð-
inn 23 ára þegar honum fannst
„myndirnar reyna að hreyfast“.
Kvikarinn Richard
Williams látinn
Fræg Bob Hoskins ásamt Jessicu Rabbit
sem Richard Williams skapaði.
Innblástur „Plottið með fuglana kom upprunalega þegar mál kom upp í fréttum þar sem gæludýrabúð var fyrirskipað að farga nokkur hundruð fuglum
eða senda þá að öðrum kosti úr landi, þar sem það hafði fundist lítill fuglamítill á einum þeirra,“ segir Haukur Már um innblástur skáldsögu sinnar.