Skessuhorn - 09.09.2015, Blaðsíða 12

MIÐVIKUDAGUR 9. SEPTEMBER 201512
Á næstu dögum kemur út bók-
in „Undir fíkjutré - saga um trú,
von og kærleika“ eftir Akurnesing-
inn Önnu Láru Steindal. Í bók-
inni er rakin saga Ibrahems Fa-
raj. Hann er fæddur og uppal-
inn í Líbýu en kom til Íslands
sem hælisleitandi árið 2002. Anna
Lára þekkir vel til málefna flótta-
manna. Hún er með mastersgráðu
í heimspeki og sérhæfingu í sam-
skiptum heims Íslams og Vestur-
landa og Íslams í fjölmenningar-
samfélögum Evrópu. Hún hef-
ur undanfarin ár átt náið samstarf
og samskipti við flóttafólk, með-
al annars frá Norður-Afríku og
Mið-Austurlöndum, og vann sem
verkefnisstjóri hjá Rauða Krossin-
um á Akranesi þegar hópur flótta-
manna frá Írak settist að á Akra-
nesi 2008. Málefni flóttafólks og
hælisleitenda hafa verið í brenni-
depli á Íslandi undanfarin misseri
og með bókinni vildi Anna Lára
setja líf hælisleitenda í samhengi,
enda segir hún umræðuna um
þá hafa þróast inn á viðsjárverða
braut sem er óupplýst og afvega-
leidd. „Það er ekki eins og þetta
fólk hafi fæðst einhvers staðar úti
í móa við Keflavíkurflugvöll. Það
á allt fortíð og átti líf áður en það
kom til Íslands. Bókinni er ætlað
að vera málefnalegt og upplýsandi
innlegg í umræðuna um fjölbreyti-
leikasamfélagið, með sérstöku til-
liti til hælisleitenda og múslima á
Íslandi,“ segir Anna Lára í samtali
við blaðamann Skessuhorns.
Ekki öruggur í Svíþjóð
Í fyrsta hluta bókarinnar rekur Anna
Lára sögu Líbýu í gegnum fjöl-
skyldusögu Ibrahems. „Faðir hans
skráði sig í herinn og starfaði náið
með Gaddafi. Með tímanum áttar
hann sig á því að Gaddafi er geð-
sjúkur maður og finnur sér leið út
úr hernum og hringiðunni í Trípólí,
höfuðborg Líbýu. Ibrahem kemur
sér svo hægt og bítandi í þá aðstöðu
að þurfa að flýja land sitt með því
að vera of gagnrýninn á stjórnvöld.
Hann er 28 ára gamall þegar hann
yfirgefur fjölskyldu sína, heimaland-
ið og allt sem honum var kært.“ Í
bókinni er ferðasaga hans rakin en
hann fór upphaflega til Gautaborg-
ar þar sem hann hafði komið sér upp
tengiliðum sem hann vonaði að gætu
hjálpað honum að sækja um alþjóð-
lega vernd sem pólitískur flóttamað-
ur í Svíþjóð. „Þar varð hann undr-
andi á hversu lítill munur var á lífinu
í Líbýu og í fjölmenningarhverfinu
þar. Lífsbaráttan var að mörgu leyti
erfið og hörð og allt of margir fast-
ir í vítahring gremju og fordóma,
bæði innflytjendur og innfædd-
ir. Hann fer því til Stokkhólms en
þar er það sama uppi á teningnum.
Ibrahem kemur til Svíþjóðar rétt
eftir að flogið er á tvíburaturnana
í New York og andúð á múslímum
að breiðast hratt út,“ útskýrir Anna
Lára. Við þetta bættist að Ibrahem
upplifði sig ekki öruggan í Svíþjóð.
„Hann þorði ekki að setjast þar að
vegna þess hve margir Líbýumenn
bjuggu þar. Gaddafi hafði látið elta
uppi og drepa andófsmenn og and-
stæðinga út um alla Evrópu frá því
snemma á níunda áratugnum og
hann óttaðist um líf sitt.“ Ibrahem
heldur því áfram að leita að sama-
stað og einn daginn poppar nafn
Salman Tamimi upp í tölvunni hjá
honum. „Hann fer þá að skoða Ís-
land betur, sem var eina landið sem
hann treysti fyrir lífi sínu,“ bætir
Anna Lára við.
Notaði annað nafn
Anna Lára segir bókina segja
flókna sögu sem erfitt sé að skýra
frá í stuttu máli. Hún kynntist
Ibrahem árið 2009, þegar hann
flutti á Akranes. „Bókin er í raun
samvinnuverkefni okkar, afrakst-
ur samtals okkar um þessi mál. Við
rekjum söguna um Arabíska vorið
með sérstakri áherslu á múslima á
Íslandi og í Evrópu og hvaða hlut-
verki fólk eins og Ibrahem gegnir
í endurmótun arabasamfélaga eft-
ir Arabíska vorið. Við gefum einn-
ig innsýn inn í hvernig má finna
jafnvægi í því að tilheyra þess-
um tveimur ólíku heimum,“ seg-
ir Anna Lára. Hún segir að rit-
un bókarinnar hafi tekið um það
bil eitt ár. „Þetta varð mun meira
spennandi en ég gerði mér grein
fyrir. Þegar Arabíska vorinu lýkur
þá breyttist margt. Þá fyrst opn-
aðist leið að ýmsum upplýsingum,
þannig að hægt er að staðfesta allt
sem hann segir. Þá fyrst sagði hann
mér rétt nafn sitt en hann hafði
notað annað nafn í mörg ár af ótta
um líf sitt.“
Stuðningur mikilvægur
fyrir flóttamenn
Anna Lára bjó um tíma í London
og leigði þar húsnæði með flótta-
fólki frá Sómalíu. Eftir þá sambúð
fékk hún mikinn áhuga á viðfangs-
efninu flóttamenn og íslam í Evr-
ópu. „Þetta fólk sem ég bjó með
átti til dæmis aldrei séns í bresku
samfélagi, bara af því að það var
frá Sómalíu. Þó fólkið legði sig
allt fram og gerði allt sem það gat
þá átti það aldrei séns.“ Hún segir
mikilvægt að flóttamenn fái góðan
stuðning í nýju landi. „Ef fólk fær
ekki þann stuðning sem þarf, þá
mun það seint geta unnið úr sárri
reynslu og á ekki möguleika á jafn
góðu lífi á nýjum stað eins og ef
það fengi viðeigandi hjálp.“ Anna
Lára talar af reynslu. Hún starfaði
mikið með flóttafólkinu sem kom
frá Írak til Akraness í september
2008. Um var að ræða átta mæð-
ur og börn þeirra, alls 29 manns.
Anna Lára var í félagsmála-
ráði hjá Akraneskaupstað þegar
beiðnin kom. „Ég var því hluti af
þeirri pólitísku ákvörðun að taka
við konunum frá Írak. Svo var ég
verkefnisstjóri hjá Rauða Krossin-
um þegar fólkið kom. Ég hef fylgt
þessum konum frá því áður en þær
komu til landsins. Verkefnið sjálft
tók ekki nema eitt og hálft ár en ég
hef fylgt þeim í sjö ár. Út frá bæj-
arfélaginu, Rauða Krossinum, við-
fangsefni mínu í meistararitgerð og
auk þess er ég stuðningaðili þeirra
og vinur í dag.“
„Kæra Eygló, má ég
ráðleggja þér?“
Mikið hefur verið rætt um móttöku
flóttamanna frá Sýrlandi hérlend-
is undanfarið. Anna Lára er mjög
glöð yfir því hversu margir Ís-
lendingar hafa stigið fram og boð-
ið fram aðstoð sína en hún hefur
á sama tíma haft áhyggjur af um-
ræðunni og fundist sumar hug-
myndirnar óraunhæfar. „Ég er
búin að velta þessu svolítið fyr-
ir mér. Það er frábært hvað marg-
ir eru tilbúnir til að hjálpa og ég
held að sú hjálpsemi sem hefur
farið um Ísland síðustu daga hafi
vakið eftirtekt og breytt viðhorf-
um víða um heim. Ég hef fengið
tölvupósta víðsvegar að úr hinum
austræna heimi, svo sem frá Pak-
istan og Palestínu og víðar, þar
sem fólk hefur tekið eftir þessari
umræðu og öðlast trú á að okkur
sé ekki öllum sama um örlög fólks
í þessum heimshluta. En þó tel ég
að það sé varhugavert að stóla um
of á góðvild fólks – þetta er flók-
ið verkefni sem þarf að halda fast
utan um,“ segir Anna Lára. Hún
ákvað því að skrifa bréf til Eyglóar
Harðardóttur félagsmálaráðherra,
þar sem hún býður fram krafta sína
í ráðgjafahóp ráðherranefndar sem
fjallar um verkefnið. „Það hef-
ur verið mikil umræða í Facebo-
ok hópnum „Kæra Eygló Harðar
- Sýrland kallar“. Mitt innlegg var
meira á þessa leið: „Kæra Eygló,
má ég ráðleggja þér,“ útskýrir
Anna Lára. „Ég býst ekki við svari
frá henni eða ráðningu í neitt starf.
Ég vildi bara nota tækifærið til að
leggja mitt af mörkum og breyta
umræðunni aðeins og benda á að
hún má ekki byggjast eingöngu á
góðmennsku Íslendinga.“
Þurfa frið til að átta sig
Anna Lára segir það því áhyggju-
efni að í umræðunni er verkefnið
einfaldað um of. „Það þarf að
stýra umræðunni inn á slóðir sem
byggja á meiri reynslu, innsýn og
þekkingu á málefnum flóttafólks.
Það er því miður ekki nóg að hafa
samúð með flóttafólki til að hjálpa
því, þó það sé frábær grunnur til að
byggja á.“ Hún segir þörfina fyr-
ir hjálp samt sem áður vera mikla
og að nauðsynlegt sé að bregðast
hratt við. Vel sé hægt að gera hlut-
ina bæði hratt og vel, því á Íslandi
sé til módel sem byggir á samvinnu
ríkis og sveitarfélaga sem taka á
móti flóttafólki og Rauða kross-
ins og sjálfboðaliða hreyfingarinn-
ar „Það er því bæði hægt að vinna
verkefnið fljótt og gera þetta vel,
með því að nýta þá þekkingu sem
er til staðar. En það skiptir miklu
máli að fagfólk aðstoði. Það þarf
að bjóða upp á mikla sálfræðiað-
stoð og geðhjálp til að fólk geti
unnið úr þeirri reynslu sem það
hefur orðið fyrir. Þannig tryggjum
við best að fólk njóti eins góðs lífs
og mögulegt er á Íslandi.“
Þarf að vanda til verks
Anna Lára segir þau bæjarfélög
sem tekið hafa á móti flóttamönn-
um í gegnum árin búa að dýr-
mætri reynslu sem nauðsynlegt sé
að nýta þegar Ísland tekur á móti
flóttamönnum næst. „Það þarf að
vanda til verksins. Það fer af stað
flókið ferli þegar sveitarfélög hefja
vinnu með flóttafólki sem skiptir
miklu máli að hafa yfirsýn yfir og
samræma þarf að einhverju leyti þá
vinnu sem þá fer í gang“ útskýrir
hún. Anna Lára segir að ekki sé
slæmt að dreifa hópum. Þá sé frek-
ar hægt að veita hverjum og ein-
um betri stuðning. „Og þá mynd-
ast ekki þrýstingur á flóttamenn-
ina sjálfa að þeir verði hópur. Það
er ekki sjálfgefið að flóttamenn
myndi hóp eða nái saman þótt ör-
lögin hafi sent þá saman á flótta.“
Ekki aumingjavæða
fólkið
Aðspurð hvort hún hafi einhver
ráð fyrir þá sem ætla sér að vinna
með flóttafólki svarar Anna Lára:
„Fyrst og fremst að búast við öllu.
Ekki gera þér of skýrar, fyrirfram
ákveðnar hugmyndir um neitt.“
Hún segir að flestir sem unnið hafi
með flóttafólkinu á Akranesi telji
sig hafa grætt mikið á því og eign-
ast góða vini í kjölfarið. „Flóttafólk
er bara fólk eins og við, nema lífið
hefur fært þeim stórkostlega erfið-
leika að glíma við. Við verðum að
forðast að skilgreina þau til eilífðar
út frá þessum erfiðleikum – mark-
miðið með því bjóða þeim til Ís-
lands er að koma þeim úr hlutverki
flóttamannsins, að þau endur-
heimti mannvirðingu sína og vald
yfir eigin lífi. Við verðum að gæta
okkur á því að aumingjavæða ekki
flóttafólk. Þetta eru ekki vesaling-
ar og við megum ekki láta fólkið
missa mannvirðinguna með því að
vorkenna því um of,“ segir hún og
bætir við að kannski mætti sú góð-
mennska sem hefur farið um sam-
félagið undanfarna daga dreifast
betur. „Viðhorfið gagnvart hælis-
leitendum á Íslandi er því miður
ansi neikvætt. Það væri óskandi að
eitthvað af þessari dýrmætu góð-
mennsku nýttist þeim sem nú þeg-
ar eru komnir hingað, en það er
vel á annað hundrað manns,“ segir
Anna Lára alvarleg.
Vertu næs!
Anna Lára vonast þó til þess að sú
umræða sem fer um landið dragi
úr fordómum í garð hælisleitenda.
Hún bendir á að Rauði Kross Ís-
lands sé um þessar mundir að fara
af stað með herferð sem kallast
„Vertu næs“ þar sem landsmenn
eru hvattir til þess að bera virð-
ingu fyrir náunganum, sama hvað-
an hann er upprunninn. „Ég og
vinur minn Juan Camilo Frá Kól-
umbíu erum að vinna fyrir Rauða
krossinn og bjóðum upp á fyrir-
lestra fyrir vinnustaði þar sem við
vekjum fólk til umhugsunar. Þetta
er nokkurs konar fordómafræðsla,
léttur og skemmtilegur fróðleikur
um hvernig má vera næs við hvert
annað,“ segir Anna Lára Steindal
að endingu. Upplýsingar um það
verkefni má nálgast á vertunaes.is.
grþ
Samúð dugar ekki til að hjálpa flóttafólki
Rætt við Önnu Láru Steindal um málefni flóttamanna og
bók hennar Undir fíkjutré sem kemur út á næstu dögum
Ibrahem Faraj kom til Íslands 2002 en hann er hælisleitandi frá Líbýu.
Anna Lára Steindal segir hættulegt að stóla á góðvilja fólks og að íslenska ríkið
þurfi að vanda til verks þegar tekið er á móti flóttamönnum.