Skessuhorn - 30.03.2016, Blaðsíða 13

MIÐVIKUDAGUR 30. MARS 2016 13
Umf. Skallagrímur hafði fest kaup
á. Félagið hafði áhuga á að stofn-
uð yrði danshljómsveit í þorpinu
og hvöttu þremenningana til dáða.
„Enginn okkar hafði fengið tilsögn
í hljóðfæraleik, og þarf engum get-
um að því að leiða, að músikin var
ekki á heimsmælikvarða,“ sagði Þor-
steinn síðar um spilamennsku þeirra.
Áhugann vantaði hins vegar ekki og
3. nóvember 1945 var hljómsveitin
búin að æfa 16 lög það vel að hún
treysti sér til spila á balli. Hún tók
upp nafnið Danshljómsveit Borgar-
ness.
Eftir áramótin barst sveitinni
liðsauki þegar Þórleifur Grönfeldt
gekk til liðs við hana. Hann spilaði á
píanó, en þá tók Sigurður við harm-
onikkunni og Þorsteinn keypti sér
saxófón.
Árið 1946 voru miklar fram-
kvæmdir í Borgarfirði, en verið var
að leggja síma frá Reykjavík til Ak-
ureyrar og unnið var að byggingu
Andakílsárvirkjunar. Fjöldi manna
störfuðu að þessum framkvæmdum
og böllin sem hljómsveitin spilaði á
í Borgarfirði þetta sumar voru því
geysilega vel sótt. Sveitin lék stund-
um á eftir Marinó Sigurðssyni bak-
arameistara hjá Kaupfélagi Borg-
firðinga á böllum sem lék gömlu
dansana á harmonikku. Næstu árin
hélt sveitin áfram að koma fram.
Nóg var að gera hjá henni árið 1948,
en þá lék hún á 63 dansleikjum, þar
af 26 í Borgarnesi í samkomuhúsinu.
Um sumarið söng Jón Sigurbjörns-
son með hljómsveitinni við miklar
vinsældir. Jón var síðar einn þekkt-
asti leikari og söngvari þjóðarinnar.
Fleiri komu við sögu sveitarinn-
ar og léku með henni í lengri eða
skemmri tíma. Nefna mætti Bjarna
Guðmann Sigurðsson (Manna),
Ólaf Andrésson, Hrein Halldórsson
og Oddnýju Kristínu Þorkelsdóttur
(Öbbu). Danshljómsveitin starfaði
alls í sjö ár, en eitt af síðustu verk-
efnum hennar var að annast tón-
listarflutning í leikritinu „Ævintýri
á gönguför“ sem Umf. Skallagrím-
ur setti á svið við mikla hylli í sam-
komuhúsinu árið 1952.7
Tvö leikfélög starfandi
Í Borgarnesi hefur lengi verið ótrú-
lega kröftugt leiklistarstarf sem hald-
ið hefur verið uppi áratugum saman
af Umf. Skallagrími. Um tíma var
áhuginn á leiklist það mikill að tvö
leikfélög voru starfandi í bænum.
Haustið 1942 sendu nokkrir ein-
staklingar, flestir félagsmenn í ung-
mennafélaginu, bréf til félagsins þar
sem þeir tilkynntu að fyrirhugað
væri að stofna nýtt leikfélag í Borg-
arnesi. „Tilgangur þess fjelags væri
sá fyrst og fremst að sameina alla
leikkrafta þá er fyrir væru í hinum
ýmsum fjelögum og er sérstaklega
óskað eftir góðu samstarfi við UMF
Skallagrím.“ 8
Þetta félag fékk nafnið Leikfélag
Borgarness. Fyrsti formaður þess
var Halldór Hallgrímsson klæð-
skeri, en aðrir helstu forystumenn
voru Eggert Einarsson læknir og
Jón Magnússon, framkvæmdastjóri
útgerðarfélagsins Gríms. Stofn-
félagar voru 38, en þeim átti eftir að
fjölga. Fyrsta leikverkið sem félagið
setti á svið var „Miklabæjar-Solveig“
eftir Böðvar Guðjónsson frá Hnífs-
dal og fóru sýningar fram veturinn
1942-1943 í samkomuhúsinu. Leik-
stjóri verksins var Eggert læknir.
Leikfélagið var starfandi fram til
1951 en þá lognaðst starf þess út af.
Uppfærslur félagsins urðu hins veg-
ar sex talsins, en sú síðasta sem sett
var á svið var „Á útleið“ í leikstjórn
Jóns Sigurbjörnssonar. Vinsæl-
asta sýning félagsins var hins vegar
verkið „Fjalla-Eyvindur“ sem sýnt
var veturinn 1944-1945 í leikstjórn
Eggerts læknis. Það var sýnt níu
sinnum, þar af tvisvar á Akranesi,
en með aðalhlutverkin fóru Magn-
ea Jónsdóttir, eiginkona Eggerts, og
Jón Magnússon.9
Eftir að annað leikfélag var far-
ið að starfa í Borgarnesi dró aðeins
úr kraftinum í leikstarfsemi inn-
an Skallagríms. Ungmennafélagið
hætti þó ekki að setja upp sýning-
ar. Árið 1948 sló uppfærsla félags-
ins á „Skugga-Sveini“ í gegn, en um
1.200 manns sóttu sýningar þess.
Þetta vakti landsathygli og sagði í
forsíðufrétt Tímans 12. maí að fólk
hafi komið akandi alla leið frá Hafn-
arfirði, Keflavík og Stykkishólmi til
að sjá leikritið. Við þetta bætti blað-
ið:
Mörg undanfarin ár hefur leik-
starfsemi verið með miklum blóma
í Borgarnesi og hefur á vetri hverj-
um verið fært á svið eitt stórt leik-
rit og stundum annað minna á sama
vetri. Sannleikurinn er líka sá, að í
Borgarnesi er óvenjulega mikið til af
góðum leikkröftum, í svo litlum bæ
að vera, en Borgarnes hefur eins og
kunnugt er ekki nema um sjö hundr-
uð íbúa. Er það eftirtektarvert, að í
Borgarnesi stendur leiklistin nú að
heita má á jafn háu stigi og hún stóð
hér í höfuðstaðnum nokkru árabili
áður en leikfélögunum hér óx veru-
lega fiskur um hrygg.10
Árið 1952 setti ungmennafélag-
ið annað verk á svið sem vakti einn-
ig mikla athygli. Þetta var verkið
„Ævintýri á gönguför“ í leikstjórn
Gunnars Eyjólfssonar. Í uppsetn-
ingunni fékk félagið nokkra af bestu
söngvurum Borgnesinga til liðs við
sig, eins og Halldór Sigurbjörnsson
og systkinin Þórdísi, Eyvind og Jón
Ben Ásmundarbörn. Skemmst er frá
því að segja að „Ævintýri á göngu-
för“ sló algjörlega í gegn. Sýningar í
Borgarnesi urðu tíu og farið var með
leikritið í leikferðalag. Það var sýnt
á Akranesi, í Hafnarfirði og í Iðnó
í Reykjavík. Tekjur urðu næstum 57
þúsund krónur og leikritið skilaði
ágætum hagnaði. Danshljómsveit
Borgarness sá um undirleik í sýn-
ingunni, eins og áður var getið.11
Lögin úr „Ævintýri á gönguför“
í flutningi Borgnesinganna voru
spiluð í Ríkisútvarpinu sem reynd-
ist mikil viðurkenning fyrir menn-
ingarlífið í Borgarnesi. Hlustend-
ur voru líka ánægðir. Í lesendabréfi
sem birtist í Morgunblaðinu sagði
að það væri „stórmerkilegt, að jafn
fámenn kauptún og Borgarnes skuli
hafa slíkum söngkröftum á að skipa.
Systkinin þrjú sungu öll dásamlega
vel, og er langt síðan jafn góður
söngur hefur heyrzt í útvarpinu.“ 12
-hlh
heidar@borgarbyggd.is
1 Snorri Þorsteinsson, Barna- og ung-
lingafræðsla í Mýrasýslu 1880-2007,
bls. 203-205.
2 Morgunblaðið 18. mars 2007, bls.
24-25.
Þjóðviljinn 23. maí 1946, bls. 8.
3 HB. EF 30, 27-3, fundargerðir
Umf. Skallagríms 1916-1917, fund-
argerð dags. 6. janúar 1917.
4 Þjóðviljinn 4. júlí 1944, bls. 4; Tím-
inn 25. ágúst 1944, bls. 321; Þórólf-
ur Sveinsson, „Kirkjukór Borgarness
sjötíu ára“, Borgfirðingabók 2013,
bls. 210.
5 Jón Hjartarson, Sú dimma raust,
bls. 30.
6 HB. EF 161, 161-1. Danshljóm-
sveit Borgarness, ýmislegt um sögu
og starfsemi hennar á árunum
1945-1952 eftir Þorstein Helgason;
„Danshljómsveit Borgarness“, 7. Jazz-
blaðið 1. nóv. 1950, bls. 14.
HB. EF 30, 27-3, fundagerðarbók
Umf. Skallagríms 1941-1951, fund-
argerð dags. 15. nóv. 1942.
8 HB. Leikfélag Borgarness 2006, 1.
A, B/1, fundargerðabók stjórnar. 9.
Byggt er á upplýsingum sem bókað-
ar eru í fundargerðir stjórnarinnar á
tímabilinu 1942-1951.
10 Tíminn 12. maí 1948, bls. 1.
11 HB. EF 30, 27-1, bréfasafn Umf.
Skallagríms, uppgjör vegna Ævintýr-
is á gönguför.
12 Morgunblaðið 9. des. 1951, bls. 8.
Jón Magnússon og Magnea Jónsdóttir í hlutverkum sínum í Fjalla-Eyvindi sem
Leikfélag Borgarness setti á svið árið 1945.
Ljósm. Héraðsskjalasafn Borgarfjarðar.
Þátttakendur í verkinu Skugga-Sveini sem Umf. Skallagrímur setti á svið árið 1948. Aftari röð f.v. Ragnar Olgeirsson, Freyja Bjarnadóttir, Erna Þorkelsdóttir, Marinó
Sigurðsson, Ragney Eggertsdóttir, Ragnar Ásmundsson, Þórleifur Grönfeldt, Hermann Búason, Halldór Sigurðsson, Einar Eggertsson, Lúðvík Þórarinsson, Jón Pétursson
og Sigurður B. Guðbrandsson. Neðri röð f.v. Karl Jónsson, Oddný Kristín Þorkelsdóttir, Þorsteinn Helgason, Þórdís Ásmundsdóttir og Eyvindur Ásmundsson. Púkar fremst
eru Haukur Arinbjarnarson til vinstri og Hreinn Halldórsson til hægri. Ljósm. Hérðasskjalasafn Borgarfjarðar.
Barnaskóli Borgarness og samkomuhús Umf. Skallagríms á fjórða áratugnum, helstu samkomustaðir Borgnesinga á 20. öld.
Fjær sést stórhýsið Svarfhóll og hægra megin við það er Majuhús, áður félagsheimili góðtemplara í Borgarnesi. Byggingin
vinstra megin er Svarfhólsfjósið. Gatan sem sést á miðri mynd nefndist Skólagata.
Ljósm. Friðrik Þorvaldsson/Héraðsskjalasafn Borgarfjarðar.