Skessuhorn - 11.04.2018, Blaðsíða 26

MIÐVIKUDAGUR 11. ApRÍl 201826
Ég vil í upphafi þessarar greinar
leyfa mér að setja fram eftirfarandi
fullyrðingu og skýra hana síðan:
„Staðfesta bæjarfulltrúa á Akra-
nesi ásamt djúpri þekkingu starfs-
manna Akraneskaupstaðar á líf-
eyrismálum og mikilli vinnu, hefur
skilað Akurnesingum nær hálfum
milljarði króna betri niðurstöðu
í uppgjöri á lífeyrisskuldbinding-
um hjúkrunarheimilisins Höfða á
Akranesi og slegið varnagla gagn-
vart frekari útgjöldum vegna lífeyr-
isskuldbindinga Höfða.“
Gamalt ágreiningsmál
lífeyriskuldbindingar hjúkrunar-
heimila hafa verið þrætuepli milli
ríkisvaldsins og rekstaraðila hjúkr-
unarheimila í meira en áratug.
Rekstur hjúkrunarheimila hef-
ur verið mjög erfiður og viðvar-
andi hallarekstur á starfseminni
og þá einkum vegna lífeyrisskuld-
bindinga. Ríkisvaldið hefur hald-
ið því fram að fjárframlag ríkisins
til reksturs hjúkrunarheimila eigi
að ná yfir allan rekstur og þar með
talið lífeyrisskuldbindingar en hef-
ur hins vegar aldrei getað útskýrt
þá augljósu þversögn hvers vegna
daggjöldin eru þá þau sömu fyrir
öll hjúkrunarheimili óháð stærð og
umfangi lífeyrisskuldbindinga við-
komandi heimila.
Í apríl 2014 náðist langþráð sam-
komulag milli fjármála- og efna-
hagsráðuneytisins og Samtaka
fyrirtækja í velferðarþjónustu um
að ríkið yfirtaki og greiði 97% af
skuldbindingum hjúkrunarheim-
ila vegna lífeyrissjóðs starfsmanna
ríkisins og lífeyrissjóðs hjúkrunar-
fræðinga. Samkvæmt samkomu-
laginu samtímagreiða hjúkrunar-
heimilin nú iðgjald í B-deildir líf-
eyrissjóða til að koma í veg fyrir
að nýjar skuldbindingar myndist.
Samkomulag þetta náði því miður
ekki til hjúkrunarheimila sem voru
stofnuð af eða eru rekin á ábyrgð
sveitarfélaga en skapaði hins vegar
mikilvægt fordæmi fyrir komandi
samningaviðræður við ríkisvaldið.
Skipan starfshóps um
skiptingu lífeyrisskuld-
bindinga
Það var eitt fyrsta verk mitt sem
formaður bæjarráðs eftir kosningar
2014 að taka upp málefni hjúkrun-
arheimilisins Höfða við heilbrigð-
isráðherra, fjármálaráðherra, fram-
kvæmdastjóra Sambands íslenkra
sveitarfélaga og alla þingmenn kjör-
dæmisins til að þrýsta á um aðgerð-
ir til að bæta stöðu Höfða og ann-
arra hjúkrunarheimila sem rekin
voru á ábyrgð sveitarfélaga. Ástæð-
an var ærin því uppsafnaður rekstr-
arhalli Höfða frá 2011-2015 stefndi
í að verða nær 600 milljónir.
Í samræmi við tillögu samstarfs-
nefndar ríkis og sveitarfélaga frá
29. október 2014 ákvað fjármála-
og efnahagsráðherra að skipa
starfshóp í samráði við Samband ís-
lenskra sveitarfélaga sem hafði það
hlutverk að greina og meta lífeyr-
isskuldbindingar sem stofnast hafa
vegna samrekstrar eða sameigin-
legra viðfangsefna ríkis og sveit-
arfélaga, skilgreina ábyrgð aðila á
skuldbindingunum og gera tillögur
að fjárhagslegu uppgjöri í samræmi
við það. Starfshópurinn var skipað-
ur þann 11. febrúar 2016 og skyldi
ljúka störfum fyrir árslok 2016. Í
þennan hóp voru skipaðir þrír full-
trúar frá Sambandi íslenskra sveitar-
félaga, þar á meðal Regína Ásvalds-
dóttir þáverandi bæjarstjóri á Akra-
nesi og þrír fulltrúar frá fjármála-
ráðuneytinu ásamt formanni starfs-
hópsins. Það var okkur á Akranesi
mikið kappsmál, sökum alvarlegrar
stöðu hjúkrunarheimilisins Höfða,
að málefni hjúkrunarheimila færu í
forgang í þessari vinnu og var orðið
við þeirri beiðni.
Mikil vinna beið starfshópsins í
að greina umfang lífeyrisskuldbind-
inga hjúkrunarheimila með sveitar-
félagaábyrgð og var unnin viðamik-
il samantekt og greining um málið
af Jóhanni Þórðarsyni endurskoð-
anda, starfsmönnum stjórnsýslu-
og fjármálasviðs og framkvæmda-
stjóra Höfða, sem reyndist síðan
lykilgagn í vinnu starfshópsins.
Enn þrefað
Eftir að búið var að ná utan um um-
fang lífeyrisskuldbindinga hjúkrun-
arheimila hófust samningaviðræð-
ur um skiptingu þeirra milli rík-
is og sveitarfélaga. Fulltrúar sveit-
arfélaga stóðu staðfastlega á því að
horfa skyldi til samningsins frá 11.
apríl 2014, við hjúkrunarheimili
innan vébanda Samtaka fyrirtækja
í velferðarþjónustu, að öðrum kosti
væri verið að mismuna rekstrarað-
ilum hjúkrunarheimila. Þessu mót-
mæltu fulltrúar ríkisins, hart var
tekist á og öllum samningatækni-
brögðum beitt. Svo hart gekk málið
að það var ekki laust við að kjörnum
fulltrúum sem fylgdust með af hlið-
arlínunni þættu sumir samninga-
menn ríkisins taka málið full pers-
ónulega. Eftir langt og tilgangslít-
ið þref var samningamönnum ljóst
að ekki yrði lengra komist við þetta
samningaborð og málið því fært að
nýju í hendur kjörinna fulltrúa.
Formaður bæjarráðs átti fundi
með fjármála- og efnahagsráð-
herra ásamt Haraldi Benediktssyni
fyrsta þingmanni kjördæmisins þar
sem þess var freistað að höggva á
hnútinn sem upp var kominn og
leita leiða til að ljúka málinu fyrir
alþingiskosningarnar 29. október
2016.
Mikilvægur áfangi næst
Þann 6. september 2016 náðist
samkomulag um gerð rammasamn-
ings milli Sjúkratrygginga Íslands
og hjúkrunarheimila vegna þjón-
ustu í hjúkrunar- og dvalarrým-
um hjúkrunarheimila. Í þessu sam-
komulagi var svokölluð bókun 3,
sem varðaði lífeyrisskuldbindingar
hjúkrunarheimila. Þar er eftirfar-
andi setning:
„Ríki og sveitarfélög eru sam-
mála um að ríkið yfirtaki lífeyris-
skuldbindingar hjúkrunarheimila
sem rekin eru á ábyrgð sveitarfé-
laga með sambærilegum hætti og
ríkið hefur yfirtekið skuldbindingar
annarra hjúkrunarheimila.“
Þar eru einnig ákvæði um að ljúka
samkomulaginu um uppgjör lífeyr-
isskuldbindinga hjúkrunarheimil-
anna fyrir árslok 2016 sem hluta af
heildarsamkomulag um skiptingu
lífeyrisskuldbindinga milli ríkis-
ins og sveitarfélaga. Rammasamn-
ingurinn var síðan undirritaður 21.
október 2016.
28. október 2016, eða daginn fyr-
ir alþingiskosningarnar, var undir-
ritað langþráð samkomulag um til-
högun uppgjörs lífeyrisskuldbind-
inga B-deilda lífeyrissjóða milli
ríkis og sveitarfélaga. Yfirtaka líf-
eyrisskuldbindinga er m.a. skilyrt
því, að sveitarfélög ábyrgist rekstur
hjúkrunarheimila til 31. desember
2018 hið minnsta, að gerður verði
sérstakur samningur um uppgjör
við hvert og eitt sveitarfélag og að
samningum verði lokið fyrir 31.
desember 2016. Í samkomulaginu
kemur einnig fram að ríkið taki yfir
97% skuldbindingarinnar og sveit-
arfélögin 3% en einnig hvernig far-
ið skuli með uppgjör annarra líf-
eyrisskuldbindinga og hvernig fjár-
hagslegu uppgjöri skuli háttað.
Ekki náðist að klára samninga-
gerð við fjármála- og efnahagsráðu-
neytið fyrir áramót í eftirhreytum
kosninga en Benedikt Jóhannes-
son, nýr fjármála og efnahagsráð-
herra, undirritaði samning ríkisins
og Akraneskaupstaðar um fulln-
aðaruppgjör lífeyrisskuldbindinga
hjúkrunarheimilisins Höfða þann
13. janúar 2017. Héldum við bæj-
arfulltrúar að þar með væri málið í
höfn en það var fjarri sanni.
Fjárhagslegt uppgjör
Þegar Akraneskaupstað berast
upplýsingar um hvernig ríkið vilji
standa að uppgjöri lífeyrisskuld-
bindinga Höfða er augljóst að ekki
stendur til að efna samkomulag frá
28. október 2016 og frá 13. janú-
ar 2017. Ríkið ætlaði einungis að
greiða 97% af áföllnum lífeyris-
skuldbindingum eins og þær stóðu
31. desember 2015 og vera þar með
laust allra mála varðandi lífeyris-
skuldbindingar hjúkrunarheimila.
Akraneskaupstaður benti á hið aug-
ljósa, að það væri ekki í samræmi
við áðurnefnt samkomulagi milli
ríkis og sveitarfélaga. Samkvæmt
því ætti ríkið að yfirtaka skuldbind-
inguna eða bera ábyrgð á greiðslu
hennar til framtíðar eins og í fyrri
samningi við hjúkrunarheimili sem
rekin eru af sjálfseignarstofnunum,
því kæmi þessi tillaga að uppgjöri
ekki til álita af hálfu Akraneskaup-
staðar.
Ráðuneytið sendi nýtt tilboð um
uppgjör, eftir nokkurt þref, þar sem
boðið var upp á að hækka framlag
ríkisins um 11,266% sem var í raun
að færa uppgjörsdagsetninguna til
31. desember 2016 og hefði skil-
að Akraneskaupstað um 107 millj-
óna króna betri niðurstöðu en áður
hafði boðist. Þessu tilboði var hafn-
að á sömu forsendum og áður. Akra-
neskaupstaður gerði ríkinu gagntil-
boð þar sem fallist var á hækkun á
framlagi ríkisins en ekki yrði vikið
frá ákvæðum um yfirtöku ríkisins
á lífeyrisskuldbindingum Höfða.
Jafnframt var boðað að fulltrúar
Akraneskaupstaðar myndu mæta
til undirritunar uppgjörssamninga
þann 31. mars 2017.
Fýluferð í fjármála- og
efnahagsráðuneytið
Þann 31. mars mætti Sævar Freyr
Þráinsson bæjarstjóri ásamt for-
manni bæjarráðs Akraneskaup-
staðar og bæjarstjóra Akureyrar
í fjármála- og efnahagsráðuneyt-
ið til undirritunar uppgjörssamn-
inga milli ríkisins og nefndra bæj-
arfélaga. Samningarnir voru sam-
hljóða fyrri tillögu ríkisins og því
neituðu bæjarstjórarnir að undir-
rita samningana. Fundi var þá þeg-
ar slitið án frekari orðaskipta.
Síðla í apríl barst erindi frá fjár-
mála- og efnahagsráðuneytinu þar
sem upplýst var að ef fulltrúar Akra-
neskaupstaðar staðfesti ekki fyrir-
liggjandi uppgjörstillögur ríkisins
á lífeyrisskuldbindingum Höfða
fyrir lok apríl muni samkomulagið
frá 13. janúar 2017 falla úr gildi og
Akranes bera fulla ábyrgð á öllum
lífeyrisskuldbindingum sem mynd-
ast hafa hjá hjúkrunarheimilinu
Höfða.
Frumkvæði tekið
Í kjölfar erindis fjármála- og efna-
hagsráðuneytisins var ákveðið að
Akraneskaupstaður tæki frumkvæði
í málinu. ljóst var að ríkið ætlaði
að skjóta sér und-
an samkomulagi
um ábyrgð á líf-
eyrisskuldbindingunni og því mik-
ilvægt að ákvarða uppgreiðsluálag
sem myndi tryggja skaðleysi Akra-
neskaupstaðar vegna áforma rík-
isins. Fengið var mat trygginga-
stærðfræðings á því hvert fyrir-
hugað uppgreiðsluálag þyrfti að
vera. Einnig var fengið lögfræðiá-
lit um stöðu Akraneskaupstaðar ef
til málaferla kæmi vegna samnings-
ins.
Akraneskaupstaður sendi fjár-
mála- og efnahagsráðherra bréf
fyrir lok apríl þar sem túlkun ráðu-
neytisins á samkomulaginu frá 13.
janúar 2017 var mótmælt og ítrek-
uð var sú afstaða Akraneskaup-
staðar að ekkert komi í veg fyrir að
samningurinn verði efndur sam-
kvæmt efni sínu. Akraneskaupstað-
ur lagði einnig til að ef ríkið kysi að
gera upp sinn hluta í lífeyrisskuld-
bindingunni skyldi koma til við-
bótar uppgreiðsluálag.
Í kjölfar þessara samskipta
greiddi Akraneskaupstaður síðan
sinn hluta lífeyrisskuldbindingar
Höfða (3%) með útreiknuðu upp-
greiðsluálagi. Formaður bæjar-
ráðs hitti einnig fjármála- og efna-
hagsráðherra, forsætisráðherra og
þingmenn kjördæmisins til að ræða
alvarlega stöðu málsins og mögu-
legar úrlausnir.
Nýtt samkomulag
verður til
Það var síðan í júní 2017 sem
Benedikt Jóhannesson tók af skarið
og setti fram tillögur um breytingu
á forsendum fyrir uppgjör lífeyris-
skuldbindinga milli ríkis og sveit-
arfélaga.
Ríkið yfirtekur 97% af lífeyris-
skuldbindingum B-deilda lífeyris-
sjóða sveitarfélaga vegna hjúkrun-
arheimila miðað við 31. maí 2017 í
stað 31. desember 2015. Uppgjörið
tekur nú mið af nýrri spá um lengri
lífaldur og viðmið raunlaunabreyt-
inga í útreikningum er hækkað.
Þessar breytingar skila Akranes-
kaupstað aukalega um 330 millj-
ónum vegna lífeyrisskuldbindinga
Höfða eða alls um 1.280 milljón-
um. Auk þess kemur mikilvæg bók-
un inn í samkomulagið sem setur
inn ákveðinn varnagla ef þróun
skuldbindingarinnar verður óhag-
stæð. Bókunin kveður á um að eftir
5 ár skuli fara fram sérstök grein-
ing á því hvort tryggingafræðileg-
ar forsendur samkomulagsins hafi
staðist. Ef frávik greinast skal meta
áhrif þeirra í fjárhagslegu tilliti og
gera ráðstafanir til að jafna þau
áhrif sem af frávikunum leiða.
Hækkun skuldbindinga
vegna A-deildar
Til viðbótar þessu hefur rík-
ið samþykkt eftir skammar við-
ræður að taka á sig 147 milljóna
króna greiðslu vegna leiðréttingar
á lífeyrisskuldbindingum A-deild-
ar hjúkrunarheimilisins Höfða sem
áttu að öðrum kosti að gjaldfær-
ast árið 2017. Samtals nema þess-
ar viðbótar upphæðir því um 470
milljónum króna og því óhætt að
segja: „Já, staðfesta borgar sig.“
Ólafur Adolfsson.
Höf. er formaður bæjarráðs, en
skipar fjórða sæti á lista Sjálfstæðis-
flokksins til bæjarstjórnarkosninga
2018.
Pennagrein
Staðfesta borgar sig