Skessuhorn - 20.06.2018, Blaðsíða 17

MIÐVIKUDAGUR 20. JÚNÍ 2018 17
borða. En bróðir minn og foreldrar
áttu stundum ekki nóg af mat 1946
og 1947. Þetta voru slæmir tímar.
Ég gat potað einhverju að þeim en
það var nú ekki mikið samt, því
miður,“ segir hann. „Fyrst þegar
ég kom heim eftir stríðið, þá 17
ára gamall, fengu allir skömmtun-
armiða fyrir mat. En af því að ég
var ekki orðinn 18 ára þá fékk ég
ekki miða fyrir tóbaki,“ segir Dið-
rik og hlær við. „Þá var maður bú-
inn að vaða í þessu öll árin í hern-
um. Ég byrjaði að reykja sem ung-
lingur þegar við þurftum að vaka
allar nætur við loftvarnarbyssu-
rnar. Í stríðinu passaði ég alltaf að
hafa nóg að borða og nóg af tób-
aki. Þess vegna fannst mér mjög
erfitt að geta ekki fengið sígarettur
eftir stríðið,“ segir hann og brosir.
Gerðist ráðsmaður
á Íslandi
Árið 1951 fluttist Diðrik síðan til
Íslands, eftir að hafa unnið í land-
búnaði víða um Þýskaland fyrstu
árin eftir stríðið. „Það var í gegn-
um Eirík Ormsson, hjá Bræðrun-
um Ormsson. Hann var að stúd-
era í Hamborg og bjó hjá fólki í
nágrenni við okkur. Hann keypti
Skeggjastaði í Mosfellssveit og
vantaði ráðsmann og talaði við
fjölskylduna sem hann var hjá, af
því þar var einhver garðyrkjumað-
ur. Á þeim tíma vildu þau ekki fara
og þá var komið að máli við mig,
af því þau vissu að ég væri í land-
búnaði. Ég sló strax til, hitti Ei-
rík en þegar á hólminn var kom-
inn hafði hinni fjölskyldunni snú-
ist hugur og vildu endilega taka
þessu tilboði. Þá útvegaði Eiríkur
mér starf á Helgavatni. Þá átti það
Jón Kjartansson í sælgætisgerð-
inni Víkingi,“ segir hann. „Þegar
ég kom að Helgavatni spurði ég
karlinn hvað ég fengi í kaup. Hann
spurði á móti hvað ég ætlaði að
vera lengi. „Kannski einn eða tvo
mánuði, eftir því hvað ég fæ mikið
kaup,“ svaraði ég,“ segir Diðrik og
brosir. „Hann var af gamla skól-
anum, lét mig ekkert vita um kaup
og kjör en svo borgaði hann alveg
rokkaup.“
Ætlaði að stoppa stutt
Bærinn á Helgavatni var ekki
ýkja reisulegur þegar Diðrik kom
þangað fyrst, íbúðarhúsið gam-
alt og lúið og útihúsin sömuleið-
is. Hann lét það ekkert á sig fá,
enda ýmsu vanur eftir loftárásirnar
í Hamborg. Auk þess ætlaði hann
sér aldrei að vera lengi á Íslandi.
„Ég kom bara sem verkamaður og
hafði ekkert hugsað mér að vera
lengi. Fljótlega var ég gerður að
fjósamanni, sem þótti nú alveg síð-
asta sort á þeim tíma. Það var það
versta sem maður gat verið,“ seg-
ir hann og hlær við. „En mér var
alveg sama, ég ætlaði hvort eð er
ekkert að vera lengi á Íslandi. Ég
var alltaf með pening í vasanum
fyrir heimferðinni, passaði mig
að eiga alltaf nóg til að geta far-
ið heim hvenær sem mér sýnd-
ist,“ bætir hann við. En heim fór
Diðrik ekki fyrr en eftir mörg ár
hér á landi. „Já, þetta átti bara að
vera smá ævintýri, en stundum
fara hlutirnir öðruvísi en maður
ætlar sér,“ segir hann. Hvað varð
til þess að hann ílentist svo mjög
að Helgavatni? „Þú hlýtur að geta
ímyndað þér það,“ segir hann og
blaðamaður veit svo sem ástæðuna.
Ekki löngu eftir að Diðrik kom
fyrst að Helgavatni kynntist hann
stúlku, Guðfinnu Jónsdóttur. Hún
var dóttir Jóns Kjartanssonar, sem
hafði ráðið Diðrik í vinnu. „Karl-
kynið tapar alltaf allri glóru þeg-
ar kvenkynið kemur,“ segir hann
og hlær við. „Faðir hennar, sem
átti jörðina, rak súkkulaðiverk-
smiðju í Reykjavík og þar bjó hún
ásamt foreldrum sínum. Hún kom
bara upp í sveit á sumrin. En allt
í einu var hún farin að koma oft-
ar en venjulega, til að kíkja á mig.
Þannig gerðist þetta. Við gengum
í hjónaband árið 1952, árið eftir
að ég kom. Þá var ég hækkaður í
tign og gerður að ráðsmanni,“ seg-
ir Diðrik léttur í bragði.
„Alla tíð nóg að gera“
„Tengdafaðir minn byggði íbúð-
arhús og fjós þannig að við feng-
um gott start. Ég held hann hafi
nú bara gert það af því við vor-
um þarna,“ segir Diðrik. „Við
Guðfinna tókum síðan að fullu
við búinu á Helgavatni 1964. Ég
byggði fjós til viðbótar og stækk-
aði íbúðarhúsið, keypti jörðina
að Hermundarstöðum og byggði
fjárhús þar. Það hefur alla tíð ver-
ið nóg að gera,“ segir hann. „Ég
fór heim til Þýskalands í frí á sex
ára fresti, eina viku í senn. Það var
ekki vegna peningaleysis heldur
vegna tímaskorts,“ bætir hann við.
Guðfinna og Diðrik eignuðust
sex börn; Hans Pétur, Jón, Krist-
jönu, Jóhönnu Margréti, Vilhjálm
og Ebbu Salvöru. Pétur og Vil-
hjálmur tóku seinna við búinu á
Helgavatni og búa þar í dag ásamt
sínum fjölskyldum. Blaðamaður
kveðst hafa heyrt að mikið mynd-
arbú hafi verið á Helgavatni alla
tíð, en Diðrik er hinn hógværasti.
„Já, það segja það margir en það
er miklu betra núna. Þeir hafa gert
vel strákarnir. Þeir eru tveir með
þetta, ég hefði aldrei látið bara
einn fá þetta. Ég hefði ekki viljað
að neinn hefði þurft að hafa þetta
eins og þegar ég bjó þarna. Mað-
ur var algerlega bundinn,“ segir
hann.
Framan af var blandaður bú-
skapur á Helgavatni, eða allt þar til
Diðrik hætti að halda kindur árið
1973. „Þá sá ég að það var ekkert
upp úr sauðfé að hafa,“ segir hann
léttur í bragði. „Ég leigði bústofn-
inn fyrst en endaði á að selja og
byggði síðan nýtt fjós með mjalta-
bás. Fjósið byrjaði ég að byggja ´76
og því var lokið ´79. Það var bara
gert eins og í gamla daga, maður
byggði á þremur árum og skuldaði
ekki neitt,“ segir Diðrik. „Auk þess
gat ég ekki fengið lán frá Land-
búnaðarsjóði, þeir lánuðu ekki
fyrir svona stórum fjósum. Ég var
með 72 kúa fjós fyrir og bætti við
30-40 kúa fjósi,“ segir hann. Slíkt
þótti töluvert stórt á þeim tíma og
þykir jafnvel enn í stærri kantin-
um. Diðrik bætir því við að núna
séu milli 90 og 100 kýr á Helga-
vatni, á búinu hjá sonum hans og
gangi þeim vel. „Þau hafa það svo
gott þarna uppfrá, vinna náttúru-
lega mikið, geta leyft sér ýmislegt,
eru ekki eins bundin og ég var af
því þau hafa hina fjölskylduna með
sér.“
„Maður verður að vera
mátulega latur“
Diðrik segir að oft hafi verið margt
um manninn á Helgavatni þeg-
ar hann kom þangað fyrst. „Þeg-
ar ég var vinnumaður voru oft um
20 manns í kofanum þegar mest
var yfir sumartímann. Þá var sleg-
ið á mýri með orfið og ljá, rakað
með hrífum. Mörg verk sem þurfti
að vinna,“ segir hann. Aðspurður
segir hann að þetta hafi ekki þurft
að vera svo erfið vinna. „Þetta var
bara gaman, maður var ungur þá,
en myndi auðvitað ekki gera þetta í
dag,“ segir hann og hlær við. „Það
er bara svo misjafnt hvernig fólk
vinnur sér. Sumir hafa einstakt
lag á því að gera sér alltaf erfið-
ara fyrir. Ég lærði það þegar ég var
tólf ára að maður þyrfti að vinna
sér létt og hugsa áður en maður
byrjar. Þá vorum við, krakkarnir í
skólanum, að skoða eitthvað safn í
Þýskalandi. Svo var búið að skoða
og farið af stað heim. Þegar kom-
ið var um 500 metra til baka tók
ég eftir því að ég hafði gleymt húf-
unni minni. Ég hljóp til baka og þar
tók á móti mér kona sem sagði við
mig: „Já, svona er þetta góði minn.
Allt sem þú hefur ekki í hausnum,
það verðurðu að hafa í löppunum.“
Ég man svo vel eftir þessu enn í
dag. Það er margt til í þessu og ég
hef reynt að lifa eftir þessu. Þeg-
ar maður er mátulega latur þá ger-
ir maður þetta. Fólk sem er voða-
lega duglegt hugsar kannski ekki
neitt heldur djöflast bara áfram og
gerir alls konar aukaverk. Þannig
að maður verður að vera mátulega
latur, það segi ég.“
Best að vera í sveitinni
Diðrik og Guðfinna fluttu í eldri
borgara blokkina við Borgarbraut
í Borgarnesi árið 2007. Hún var þá
orðin veik af Alzheimer. Guðfinna
lést árið 2013. Diðrik lætur vel
af þjónustunni við eldri borgara.
„Hér er hægt að fá alla þá aðstoð
sem maður þarf og það var fylgst
með okkur, ég er viss um það. Mér
fannst dálítið gott að vita af því,
það var oft erfitt í þessi ár áður en
hún fékkst til að fara á elliheimil-
ið. Ég held að fólk hafi haft miklu
meiri áhyggjur af mér en henni
síðasta árið hennar,“ segir hann
og brosir. „En Borgarnes er al-
veg ljómandi staður enda hálfgerð
sveit. Það er svo miklu betra að
vera í sveit en í borginni. Ég á íbúð
í Reykjavík líka og er aldrei eins
feginn og þegar ég kemst heim aft-
ur eftir að hafa þurft að fara þang-
að,“ segir Diðrik. Það er því ekki
við öðru að búast en að Diðrik ætli
að verja sumrinu í sveitinni. Hann
á von á systur sinni í heimsókn frá
Þýskalandi og ætlar að dvelja með
henni á Helgavatni. „Ég fer oft
uppeftir og er þar á sumrin. Það er
algjör lúxus að geta gert það. Ég
byggði íbúð við húsið þegar strák-
arnir tóku við. Kalla það elliheim-
ilið og er þar á sumrin,“ segir hann
og brosir. „Ég fer á hverju ári til
Þýskalands að heimsækja ættingja
mína. Á meðan maður getur þá á
maður að ferðast,“ segir Diðrik
Vilhjálmsson að endingu.
kgk
Þannig leit bærinn á Helgavatni út þegar Diðrik kom þangað fyrst árið 1951. Ljósm. úr einkasafni.
Gömul mynd frá Helgavatni. Ljósm. úr einkasafni.
Helgavatn séð til norð-norðvesturs, Baula í baksýn. Ljósm. Mats Wibe Lund.