Tímarit Máls og menningar - 01.03.2002, Blaðsíða 3

tmm bls. 1
Umræður um þjóðina, þjóðernis-
kenndina umdeildu og þjóðernis-
hyggjuna varasömu hafa verið
áberandi í vetur, ekki síst vegna
áhugaverðrar fyrirlestraraðar Sagn-
fræðingafélagsins. Þjóðernishyggja
hefur haft skelfilegar afleiðingar og
menn varast allt orðalag sem gæti
bent til slíkra hugmynda. Það þótti
því spaugilegt að gagnrýnum um-
ræðum sagnfræðinganna og Reykjavíkur-
Akademíunnar um þjóðerni, þjóðerniskennd og
þjóðríki var frestað fyrir skemmstu meðan
„strákarnir okkar" kepptu í handbolta.
Þegar kemur að íþróttunum eru allir þjóðern-
issinnar og belgjast út af þjóðarstolti. Helsti
styrktaraðili „strákanna okkar" kaus að höfða til
þjóðerniskenndarinnar í auglýsingu sem sýnd
var fyrir alla leiki liðsins: „Við (slendingar erum
engum líkir." Nákvæmlega þetta viðhorf hefur
einkennt umræður íslendinga um landafundina
í Vesturheimi. Þegar þúsund ár voru liðin frá því
að „strákurinn okkar" fann Ameríku blésu ráða-
menn til leiks, minntust „frækilegra afreka for-
feðranna" og í kjölfarið blésu íslenskir fjölmiðl-
ar út af þjóðernisstefnu. Katrín Jakobsdóttir
hefur rannsakað þjóðernisstefnuna eins og hún
birtist í Morgunblaðinu á
landafundaafmælinu árið
2000. Úttekt hennar er
bæði forvitnileg og bráð-
skemmtileg eins og lesa
má hér í tmm.
Steinþór Heiðarsson
skrifar áhugaverða grein
um nýlegri ferðir til Vest-
urheims. Steinþór bendir
meðal annars á að margir vesturfarar 19. aldar-
innar hafi hreinlega verið flóttamenn sem yfir-
gáfu harðæri og harðrétti á Islandi í leit að betra
lífi. Hann segir auk þess að íslendingar ( Vest-
urheimi séu ekki aðeins stoltir af arfleifð sinni
og sýni uppruna sínum mikla ræktarsemi. „Þeir
eru lifandi sönnun þess að þjóðerni er ekki
óumbreytanlegtfyrirbæri, hvorki (tíma né rúmi,
og áminning um að það eru til fleiri leiðir til að
vera íslendingur en sú að ala allan sinn aldur á
íslandi og tala lýtalausa (slensku frá vöggu til
grafar."
Davíð Logi Sigurðsson fjallar um þjóðerni og
uppruna fólks, en á nokkuð annan hátt, í grein-
inni „Óvinurinn býr innra með okkur" þar sem
hann leitar skýringa á átökum þjóðernishópa á
Norður-írlandi og í Kosovo. „í óvininum er eina
Brynhildur Þórarinsdóttir
Frá ritstjóra
öryggi hins öryggislausa fólgið," segir í Leigj-
andanum eftir Svövu Jakobsdóttur, sem vitnað
er til í umræddri grein. Skyldi einmitt þetta vera
ástæða svo margra óskiljanlegra átaka í heimin-
um?
Kveikja fundarins sem vék fyrir hand-
boltanum var athygliverð bók Guðmundar Hálf-
danarsonar um íslenska þjóðríkið og hugsanleg
endalok þess. Áhugi lesenda í jólabókaflóðinu
snerist hins vegar ekki um þjóðina heldur einn
einstakling, það er hvort Laxness hefði gert
upp við stalínismann. Lítill kafli í skáldsögu Hall-
gríms Helgasonar, Höfundur íslands, varð að
löngum greinum þar sem skáldsagnapersónur
og manneskjur runnu í eitt. Það segir kannski
meira en mörg orð um sjálfsmynd þjóðarinnar
og sannar að skáldskapurinn er merkilegri en
veruleikinn í vitund hennar. Annars er gagngera
greiningu á þessari ágætu verðlaunabók að
finna hér aftar í heftinu. Það ætti að gleðja þá
sem saknað hafa gagnrýni á íslenskar
bókmenntir í tmm.

Áskrift að tmm er
Bókmenntir, myndlist, heimspeki,
hagfreeði, pólitík, tónlist, kvikmyndir,
leikhús, - menning og mannlíf
tmm
TIMARIT UM MENNINGU OG MANNLÍF
fljót að borga sig
tmm er fjölbreytt og fræðandi tímarit sem kemur út fjórum
sinnum á ári. Áskrift að tmm kostar aðeins kr. 3.900 á ári
innanlands en kr. 4.400 erlendis. Áskrifendur fá 15% afslátt af
innbundnum útgáfubókum allra forlaga Eddu; Máls og
menningar, Forlagsins, Vöku-Helgafells, Almenna
bókafélagsins og lceland Review.
Áskrift að tmm er því fljót að borga sig.
Hringdu í síma 522 2020
eða pantaðu áskrift á tmm@edda.is