Tímarit Máls og menningar - 01.03.2002, Blaðsíða 18

annarrar heimsálfu og hitt þar fyrir einstaka fólk
sem talar reiprennandi íslensku og hefur sumt
jafnvel aldrei komið til íslands. En það sem er
virkilega áhugavert - og gagnlegt - er að kynn-
ast íslensku þjóðerni í Vesturheimi og hinni sér-
stöku menningu sem þar dafnar meðal afkom-
enda vesturfaranna. íslendingar austan hafs og
vestan eiga vissulega margt sameiginlegt og
deila ýmsum þjóðlegum táknum. Fjallkonan,
sem nú er orðin ómissandi á þjóðhátíðardegin-
um, 17. júní, er meira að segja komin frá lönd-
um okkar í Norður-Ameríku. En þeir eiga líka
sína sérstöku sögu og sækja í hana tákn sem
við íslendingar austan hafs leggjum enga sér-
staka merkingu í dags daglega. Þar sem við sjá-
um bara randalín eða hvíta tertu eftir atvikum
er komin vínartertan fræga, sem er svo sérstök
í augum margra íslendinga vestanhafs. Við
myndum tæplega kippa okkur upp við að fá
ekki pönnukökur nema endrum og sinnum,
jafnvel aldrei, en það gæti aldrei gengið í hug-
um sumra frænda okkar. Víðirnestanginn eða
Willow Point, þar sem frumherjarnir í Nýja-ls-
landi tóku land eftir langt og erfitt ferðalag
haustið 1875 ertrúlega ígildi Þingvalla á íslandi
hinu gamla. Við Sandy Bar eru bundnar minn-
ingar um bólusóttina sem lagði að velli meira
en 100 íslendinga og yfir 200 frumbyggja við
vestanvert Winnipeg-vatn veturinn 1876-1877.
Þetta eru þeirra þjóðminningastaðir.
(slendingar í Vesturheimi eru því ekki aðeins
fólk sem er stolt af arfleifð sinni og sýnir upp-
runa sínum mikla ræktarsemi. Þeir eru lifandi
sönnun þess að þjóðerni er ekki óumbreytan-
legt fyrirbæri, hvorki í tima né rúmi, og áminn-
ing um að það eru til fleiri leiðir til að vera ís-
lendingur en sú að ala allan sinn aldur á íslandi
og tala lýtalausa íslensku frá vöggu til grafar.
Það liggur í augum uppi að hér hefur verið
reynt að velta upp stórum álitamálum í stuttri
grein án þess að leiða þau til nokkurra lykta.
Vonandi er þó þeim tilgangi náð að gefa ein-
hverja hugmynd um það verk sem er að vinna
ef íslendingar á íslandi hafa raunverulegan
áhuga á að kynna sér sögu íslendinga í Norður-
Ameríku til hlítar og skilja hana - og sjálfa sig
hugsanlega aðeins betur í leiðinni.
Steinþór Heiðarsson (f. 1974) stundar MA-nám f sagnfræði, a3
hluta við University of Manitoba í Winnipeg. BA-ritgerð hans
fjallaði um drætti úr sjálfsmynd Vestur-lslendinga og var prent-
uð (Sögu 1999.
Heimildir
1 Bréf Vestur-íslendinga I. Böðvar Guð-
mundsson bjó til prentunar (Reykjavík,
2001). - Burt - og nneir en bæjarleið. Dag-
bækur og persónuleg skrif Vesturheimsfara
á síðari hluta 19. aldar. Davíð Ólafsson og
Sigurður Gylfi Magnússon tóku saman
(Reykjavík, 2001).
2 lacovetta, Franca: The Writing of English
Canadian Immigrant History (Ottawa,
1997), 2-4.
3 Þorsteinn Þ. Þorsteinsson og Tryggvi J.
Oleson: Saga íslendinga í Vesturheimi l-V
(Reykjavík og Winnipeg, 1940-1953). -
Thorstína Jackson: Saga Islendinga í Norð-
ur-Dakóta (Winnipeg, 1926).
4 Heimskringla 13. maí 1915 („Gömlu land-
nemarnir").
5 J(óhann) Magnus Bjarnason: Sögur og
kvæði (Winnipeg, 1892), 20-25 („tslenzkur
sögunarkarl í Vesturheimi").
6 Census of Canada, 1880-81. Recensement
du Canada I (Ottawa, 1882), 300-301.
7 Júníus Fl. Kristinsson: Vesturfaraskrá 1870-
1914. A Record of Emigrants from lceland
to America 1870-1914 (Reykjavík, 1983).
8 NAC (National Archives of Canada): The
1881 Nominal Census of Canada. Örfilmur
nr. R-13169, R-13243, og R-13282-13284.
9 Census of Canada, 1880-81 I, 296-299.
10 Thorstína Jackson: Saga íslendinga I Norð-
ur-Dakóta.
11 Meðaltalið er reiknað út frá 25 fjölskyldum
í Pope Flarbour í Nova Scotia, 9 fjölskyld-
um í Muskoka-héraði í Ontario og 92 fjöl-
skyldum í Nýja-íslandi. NAC: The 1881
Nominal Census. Örfilmur nr. R-13169, R-
13243 og R-13284.
12 Flelgi Skúli Kjartansson og Steinþór Fleið-
arsson: Vesturfarir af íslandi. [Væntanleg í
ritröðinni Sagnfræðirannsóknir á vegum
Sagnfræðistofnunar.]
13 Flelgi Skúli Kjartansson og Steinþór FHeið-
arsson: Vesturfarir af Islandi.
14 NAC: The 1881 Nominal Census. Örfilmur
nr. R-13282 og R-13284.
15 Carey, James W.: „Technology and Ideo-
logy. The Case of the Telegraph," í James
W. Carey: Communication as Culture.
Essays on Media and Society (New York,
1992), 201-230.
16 Mcluhan, Marshall: Understanding Media.
The Extensions of Man
(New York, 1964).
17 Helgi Skúli Kjartansson og Steinþór
Heiðarsson: Vesturfarir af íslandi.
18 Provincial Arhcives of Manitoba (PAM),
MG8 A6-7. Friðjón Friðriksson til Jóns
Bjarnasonar 15. júní 1875.
19 PAM, MG8 A6-7. Friðjón Friðriksson til
Jóns Bjarnasonar 26. júlí 1875.
20 NAC: 1881 Nominal Census. R-13282
(City of Winnipeg).
21 lacovetta, Franca: The Writing of English
Canadian Immigrant History, 8-16.
22 lacovetta, Franca: The Writing of English
Canadian Immigrant History, 5.
23 Rusen, Jörn: Lifandi saga. Framsetning og
hlutverk sögulegrar þekkingar. Gunnar
Karlsson þýddi (Reykjavík, 1994).
24 Héraðsskjalasafn Skagfirðinga, Sauðárkróki
(HSk) 225, 4to. Björn Andrésson til Andrés-
ar Björnssonar 30. júlí 1877.
(c)2001 Steinþór Heiðarsson