Tímarit Máls og menningar - 01.03.2002, Blaðsíða 34

„Island varð fyrst til að viðurkenna Slóveníu,"
var það fyrsta, sem Janez Drnovsek, forsætis-
ráðherra Slóveníu, drap á er hann ávarpaði
blaðamenn í tilefni af komu Daviðs Oddssonar
forsætisráðherra ...51
Hér hefur viðurkenningarmynstrið snúist við á
miðopnu Morgunblaðsins. Hér er viðurkenn-
ingin annars eðlis en þegar risaveldið Bandarík-
in klappar íslendingum á axlirnar. íslendingar
klappa hér öðrum þjóðum (sem eiga þá minna
undir sér í þessari framsetningu) á axlirnar og
sagt er frá því hvernig smáþjóðirnar keppast við
að þakka fyrir sig. Þannig er ákveðið stigveldi á
meðal þjóða heimsins staðfest. Risaveldið
Bandaríkin er þar fyrir ofan ísland en íslending-
ar þykjast hins vegar geta hafið sig yfir ríki
Austur-Evrópu sem búa við meiri fátækt og erf-
iðleika en þeir sjálfir.62 Hér býr hægrigoðsögnin
enn að baki. Við íslendingar erum betri en fyrr-
verandi kommúnistaríki, þó að við stöndum
neðar í þjóðastiganum en holdgerving hægri-
stefnunnar, Bandaríkin.
Niðurstöður
íslendingar börðust hart á sínum tíma til að
losna undan valdi Dana og því var fagnað mikið
þegar landið hlaut endanlegt sjálfstæði 17. júní
1944. Baráttan einkenndist af mikilli þjóðernis-
stefnu og þá sennilega dulinni minnimáttar-
kennd gagnvart erlendu lýðræðisríki. Minni-
máttarkennd íslendinga virðist enn lifa góðu lífi
á síðum Morgunblaðsins. Þar er stöðugt verið
að bera íslendinga að öðrum þjóðum og full-
vissa lesendur um að þeir séu betri en hinar og
þessar þjóðir úti í heimi.
Einnig birtist hún ( stöðugum yfirlýsingum
um það hvernig mesta stórveldi heims, Banda-
ríkin, viðurkenni fsland sem þekkta stærð, sem
eitthvað sem skiptir máli. Það er athyglisvert að
Bandaríkjaforseti virðist kominn í sæti Noregs-
konungs, nú undir lok 20. aldar. Á bak við
þessa tilhneigingu til að gera ísland að hluta
Bandaríkjanna leynist pólitík sem felur sig með
vopnum hægrimýtunnar, að gera pólitískar
skoðanir að náttúrulögmálum sem séu óumflýj-
anleg. íslensk þjóðernisstefna í Morgunblaðinu
er því margþætt, ofin rótgrónum goðsögnum
um þjóðerni, hernaðarbandalög og hinn vest-
ræna heim.
Katrín Jakobsdóttir (f. 1976) stundar MA-nám við heimspeki-
deild Háskóla fslands. Rannsókn hennar á íslenskum
glæpasögum, Glæpurirm sem ekki fannst, kom nýlega út hjá
Háskólaútgáfunni.
Textar
„Á réttri leið undir stjórn fslendinganna." Morgun-
blaðið, (B-blað), þriðjudaginn 18. apríl, 2000, 9.
Björn Ingi Hrafnsson og Ásdís Ásgeirsdóttir: „Áætlað
er að 15-20 milljónir manna muni sækja sýning-
una." Morgunblaðið, (miðopna), föstudaginn 28.
apríl, 2000, 42-43.
Björn Ingi Hrafnsson og Ásdís Ásgeirsdóttir: „Ferðir
víkinganna jafnast á við geimferðir nútímans."
Morgunblaðið, (miðopna), laugardaginn 29. apríl,
2000, 40-41.
Björn Ingi Hrafnsson og Ásdís Ásgeirsdóttir: „(sland í
aðalhlutverki í heila viku." Morgunblaðið, (mið-
opna), miðvikudaginn 3. ma(, 2000, 44.
Erling S. Tómasson: Landafræði handa grunnskólum.
Síðara hefti. Námsefni 6. skólaárs. Reykjavík, ártal
vantar (2 bindi, 1. útg. 1964-661.
„íslendingar í sviðsljósinu." Morgunblaðið, (B-blað),
laugardaginn 8. apríl, 2000, 3.
Jón Baldvin Hannibalsson: „Leifur heppni fær landvist
í sögu Norður-Ameríku." Morgunblaðið, (listir og
menning), fimmtudaginn 27. apríl, 2000, 32-33.
„Merkilegur viðburður." Morgunbiaðið, (leiðari),
föstudaginn 28. apríl, 2000, 42.
Nikolaj N. Simonov:„Einskonar föðurland í mínum
huga." Lesbók Morgunblaðsins, (listir og menn-
ing), laugardaginn 13. maí, 2000, 4-5.
„Siglir með víkingaskipinu í sumar." Morgunblaðið,
(innlendar fréttir), sunnudaginn 9. apríl, 2000, 2.
Sigrún Davíðsdóttir: „Þakklátir Islendingum fyrir að
viðurkenna Slóveníu fyrstir." Morgunblaðið, (mið-
opna), miðvikudaginn 17. maí, 2000, 28-9.
Súsanna Svavarsdóttir: „(slendingar eru músíkalskir."
Lesbók Morgunbtaðsins, (listir og menning), laug-
ardaginn 13. maí, 2000, 6-7.
„Tíu (slendingar í Noregi." Morgunblaðið, (B-blað),
þriðjudaginn 11. apríl, 2000, 5.
„Þrír (slendingar á Wembley." Morgunblaðið, (B-
blað), laugardaginn 15. apríl, 2000, 1.
Aðrar heimildir
Anderson, Benedict: Imagined Communities. Reflect-
ions on the Origin and Spread of Nationaiism.
London, 1983.
Arnar Guðmundsson: „Mýtan um ísland. Áhrif þjóð-
ernishyggju á íslenska stjórnmálaumræðu." Skfrnir
169, (1995), 95-134.
Barthes, Roland: Mythoiogies. Þýdd af Annette
Lavers. London, 1993.
Gellner, Ernest: Nations and Nationalism. Oxford,
1983.
Gellner, Ernest: Nationalism. London, 1997.
Guðmundur Hálfdanarson: „Hvað gerir (slendinga að
þjóð? Nokkrar hugleiðingar um uppruna og eðli þjóð-
ernis." Skírnir 170, (1996), 7-31.
Gunnar Karlsson: „Upphaf þjóðar á íslandi." Saga og
kirkja. Afmælisrit Magnúsar Más Lárussonar. Reykja-
vík, 1988, 21-32.
Gunnar Karlsson: „Islensk þjóðernisvitund á óþjóðleg-
um öldum." Skírnir 173, (1999), 141-178.
Hastings, Adrian: The Construction of Nationhood. Et-
hnicity, Religion and Nationalism. Cambridge, 1997.
Hobsbawm, Eric J.: Nations and nationalism since
1780. Programme, myth, reality. Cambridge, 1990.
Jóhann Páll Árnason: „Nation and Modernity." Nation
and Modernity. Reykjavfk Lectures. Reykjavík, 1996,
45-63.
Kellas, James G.: The Poiitics of Nationalism and Et-
hnicity. London, 1991.
Renan, Ernest: „Qu'est-ce qu'une nation?" National-
ism. Ritstj. John Hutchinson og Anthony D. Smith.
Oxford og New York, 1994, 17-18.
Sigríður Matthíasdóttir: „Réttlæting þjóðernis. Sam-
anburður á alþýðufyrirlestrum Jóns Aðils og hug-
myndum Johanns Gottlieb Fichte." Skírnir 169,
(1995), 36-64.
Smith, Anthony D.: Nations and Nationalism in a
Global Era. Cambridge, 1995.
Stratton, Jon og len Ang: „On the impossibility of a
global cultural studies." Stuart Hall. Critical dialogues