Tímarit Máls og menningar - 01.03.2002, Blaðsíða 60

Einangrun gerir menn glámskyggna
Hannes Lárusson sýnir á Kjarvalsstöðum
Heilt þorp hefur verið reist í vestursal Kjarvals-
staða. Það er Hannes Lárusson myndlistar-
maður sem á heiðurinn af byggingunum en
sýning hans kallast hreinlega Hús í hús. Hann-
es hefur talsvert notað hús í verkum sínum á
undanförnum árum og þannig spilað á hin
óljósu mörk nytjalistar og myndlistar. Á sýning-
unni Hús í hús notar hann einnig ýmis minni úr
eldri verkum svo sem sérblandaða titi,
drýsildjöfla, gjörninga og orðabrugg svo eitt-
hvað sé nefnt.
Hannes vakti strax athygli fyrir fyrstu einkasýn-
ingu sína, árið 1979. Sú sýning bar ýmis merki
sem síðan hafa einkennt myndlist hans. Verk
hans eru margbrotinn samsetningur af efnum,
aðferðum og táknum en margir gjörningar hans
hafa snúist um orðaleiki eða þrautir. Margir
minnast gjörnings sem Hannes var með á sam-
sýningu á Kjarvalsstöðum og kallaðist „Verið
velkomin". Gjörningurinn vakti mikið umtal og
var nefndur „síðasti performansinn", þar sem
hann boðaði viss endalok á líflegu tímabili
gjörningalistar á árunum 1978 til 1983. Hannes
hefur þrátt fyrir það ekki gefið gjörninginn upp
á bátinn. Húsaþyrpingin á Kjarvalsstöðum lifn-
aði við á opnunardegi sýningarinnar þegar
Hannes arkaði í röndóttum búningi frá einu húsi
til annars, eltandi texta sem lesinn var upp í há-
talara. Innihald textans var hlutlaust svo að at-
hygli áhorfenda beindist óskipt að gjörningnum
uns þeir urðu smátt og smátt hluti af verkinu.
Öll opnunin var tekin á myndband og þar sést
að í upphafi var fjölmennt í þorpinu en að lok-
um stóð listamaðurinn einn eftir. Þannig var
gjörningurinn eins og leikrit þar sem einsemd
listamannsins var undirstrikuð með mismun-
andi blæbrigðum hlutverksins, frá gleði og
kátínu yfir í depurð.
Grá-brúnröndótti búningurinn sem Hannes
klæddist vakti athygli en sýningargestir létu þó
sem ekkert væri. „Menn vekja sömu viðbrögð
þegar þeir eru allsnaktir og alveg huldir," út-
skýrir Hannes. „Það er ákveðin höfnun sem
maður upplifir, fólk þykist ekki sjá mann og vill
ekki tjá sig. Þetta stuðar fólk."
Þótt áhorfendur hafi þannig verið gerðir þátt-
takendur í listinni hafði aðeins listamaðurinn
sjálfur leyfi til að fara inn í verk sitt í bókstaflegri
merkingu. Hann gekk inn og út úr húsunum og
lokaði dyrunum á eftir sér. Það er kannski tákn-
rænt fyrir þá skoðun Hannesar að aðskilnaður
sé orðinn milli myndlistar og almennings á ís-
landi. Hann ber saman myndlistina og bók-
menntirnar til að styðja mál sitt.
„Fyrst var þessi aðskilnaður listar og almenn-
ings nauðsynlegur, eins og í bókmenntunum,"
segir hann, „þar sem fólk á borð við Guðberg
Bergsson, Nínu Björk Árnadóttur og Steinar
Sigurjónsson skar sig frá fjöldanum. Þetta
gerðist á sama tíma í myndlistinni en þar varð
útlegðin að hugmyndafræði og lífsstíl, eins og
sjá má á þeim mönnum sem tengjast SÚM-
hópnum, bræðrunum Sigurði og Kristjáni Guð-
mundssonum, Magnúsi Pálssyni og fleirum.
Þeir hafa dregið með sér tvær kynslóðir lista-
manna. En þessi útlegð er í raun orðin að stór-
um hluta glópska í stað vitsmunalegs lífsstíls
og það sama má segja um hina svokölluðu ný-
list hér á landi sem heild."
Hannes bendir á að við þessar aðstæður sé
lítil von um raunverulega gerjun í myndlistinni
og smám saman fari almenningur að hafa lög
að mæla þegar hann fordæmi framúrstefnu-
bröltið í listinni. Ef ekkert verður að gert hljóti
hún að lokum að falla saman innan frá. Þetta
leiði til þess að verðmætamat fólks brenglist,
bæði listamanna og almennings. „Fólk hættir
að skilja að góð list er lykill að þvf að skilja heim-
inn," segir hann.
Hannes segist sjálfur upplifa þetta brenglaða
verðmætamat og bendir í því sambandi á að
menn eigi engan vísan stuðning í listaheimin-
um. „Það er gáleysislega farið með fagið. Góð
listaverk geta endað utangarðs og þá skiptir
ekki máli hver á í hlut. Við vitum ekki lengur
hvað er góð list því myndlistin hér á íslandi er
einangruð frá umheiminum. Það sama á við um
bókmenntirnar, en myndlistin hefur einangrast
af meiri óþarfa þar sem tungumálið sem slíkt er
ekki til að aðskilja. Einangrunin gerir menn
glámskyggna og daufa samfara því að allar eðli-
legar viðmiðanir verða óljósar, menn átta sig
ekki á því hvar þeir standa f raun og veru f fag-
legum skilningi."
I framhaldinu nefnir hann myndlistargagnrýni
sem er að hans mati uppfull af ýkjum, stíl-
brögðum og stóryrðum á borð við „besta sýn-