Tímarit Máls og menningar - 01.03.2002, Blaðsíða 47

Vigfús Geirdal: Smábæjarlöggan og rithöfundurinn sem skutust upp á stjörnuhimininn tmm bls. 45
Barnabsekur og Afríkusögur
Margir myndu ætla að það væri meira en nóg
'ðja að stýra leikhúsi við frumstæðar aðstæður
og skila jafnframt frá sér einni metsölubók á ári
í heilan áratug. En Mankell lét ekki þar við sitja.
A þessum árum skrifaði hann einnig fjðlda
barna- eða unglingabóka auk skáldsagna sem
hafa Afríku að sögusviði.
Arið 1990 komu til dæmis út þrjár bækur eft-
'r hann: barnabækurnar Hunden som sprang
emot en stjárna, fyrsta bókin um drenginn Jóel,
framhaldið, Skuggarna váxer i skymingen, og
svo skáldsagan Leopardens öga.
Síðastnefnda bókin fjallar um spennu í sam-
skiptum milli hvítra landeigenda og svartrar al-
þýðu og stjórnvalda í Zambíu, um það hversu
erfitt Evrópumenn eiga með að skilja þanka-
Qang Afríkumanna.
Fyrir Hundinn hlaut Mankell Nils Holgers-
sons-skjöldinn, barnabókaverðlaun bókaútgáf-
unnar Rabéns og Sjögrens. Eftir að bókin kom
ut í þýskri þýðingu, Der Hund, der unterwegs
zu einen Stern war, fékk hann í ofanálag fyrir
hana þýsku barnabókaverðlaunin (Deutscher
Jugendbuchpreis).
Mankell skrifaði fleiri bækur á þessu tímabili
um Hárjedalsdrenginn Jóel sem auk þeirra fyrr-
osfndu hafa komið út á vegum Máls og menn-
ln9ar í íslenskri þýðingu Gunnars Stefánssonar,
bókmenntafræðings og útvarpsmanns. Bæk-
urnar nefnast á íslensku Hundurinn sem hljóp
UPP til stjörnu, Skuggarnir lengjast í rökkrinu,
Drengurinn sem svaf með snjó í rúminu og
Ferðin á heimsenda.
Fynr bókina um drenginn í snjónum, Pojken
som sov med snö i sin sáng (1996), voru
Rolf Lassgárd í
hlutverki Kurt Wallanders
Mankell veitt barnabókaverðlaun sænska
kvöldblaðsins Expressen árið 1997.
Eins og komið er fram skipar Afríka stóran
sess í hjarta Hennings Mankells og ritverkum.
Árið 1995 komu út eftir hann tvær bækur, Eld-
ens hemlighet og Comédia infantil, sem báðar
gerast í Mósambík. Og í báðum eru börn í að-
alhlutverkum.
Eldens hemlighet segir frá Sofíu (fósturdótt-
ur Mankells) sem varð fyrir því í leik að stíga á
jarðsprengju og missa báða fætur. Fyrir þessa
bók fékk Mankell Astrid Lindgren-verðlaunin
1996 og barnabókaverðlaun Berlínarborgar ári
slðar.
Mankell sagði eitt sinn frá því að Astrid heitin
Lindgren hefði hrifist svo af Sofíu að hún sendi
henni allar sögurnar um Línu langsokk í portú-
galskri þýðingu. í þakklætisskyni hefði Sofía
síðan saumað föt á Astrid og sent henni. Hún
tók að sjálfsögðu mið af Línu þegar hún sneið
fötin.
Comédia infantil er líklega besta skáldsaga
Mankells hingað til. Hann hefur lýst henni sem
„gatubarnens Höga visan" eða með öðrum
orðum sem „Ljóðaljóðum" götubarnanna í
Mapútó.
Líklega mætti þó eins kalla hana „Sólarljóð"
götudrengsins og kristsgervingsins Nelio sem
dauðvona rekur sögu sína uppi á þaki leikhúss-
ins í Mapútó, Ijóðræna, dulúðuga og átakanlega
í senn.
Sennilega hefur reynsla Mankells sem leik-
hússmanns hvergi notið sín betur en í þessum
barnslega gleðileik sem var tilnefndur til
sænsku Ágúst-verðlaunanna og bókmennta-
verðlauna Norðurlandaráðs árið 1996 - og verð-
launaður af sænska Ríkisútvarpinu, Rás 1,
sama ár. Sagan var kvikmynduð 1998 undir
leikstjórn Solveigar Nordlund.
Árið 1998 birtist svo enn ein Afríkubókin til
viðbótar, Beráttelse frán tidens strand, frásaga
úr fjöruborði tímans, falleg og persónuleg
skáldsaga, og eldheit málsvörn fyrir þessa fá-
tæku heimsálfu.
Það er til marks um velgengni Mankells og
vinsældir Wallanderbókanna að hann stofnaði
árið 1998 tvo verðlaunasjóði í samvinnu við Or-
dfront, Rabén & Sjögren, Norstedts og
Mánadens bok. Annan til að verðlauna á hverju
ári ung og efnileg leikskáld í Svíþjóð, hinn til efl-
ingar afrískum bókmenntum en úr honum eru
árlega veitt verðlaun að upphæð 100.000
sænskar krónur sem kallast „Rödd Afríku" og
tryggja um leið þeim afríska höfundi sem þau
hlýtur úgáfu verðlaunaverksins á sænsku.
Ævintýrið Ordfront
Eflaust eru það samt félagar í bókmenntafélag-
inu Ordfront sem mest hafa hagnast á vinsæld-
um Wallanders. Tala þeirra fimmfaldaðist á
þessum áratug meðan uppgangur Ordfronts
var sem mestur; er nú nærri 30.000. Tímaritið
Ordfront hefur jafnframt orðið mest lesna
menningar- og þjóðmálatímarit Svíþjóðar. Upp-
lag þess er hátt í 50.000 eintök.
Ordfront er nánast skilgetið afkvæmi mót-
mælahreyfingarinnar í Svíþjóð gegn Víetnam-
stríðinu. Félagið var stofnað í Stokkhólmi árið
1969 af nokkrum róttækum stúdentum sem
voru orðnir þreyttir á háskólanum.
Eitt fyrsta verkefni þessara ungu hugsjóna-
manna var að fjölrita 50.000 dreifimiða til
stuðnings verkfalli námuverkamanna í Norður-
Svíþjóð veturinn 1969-70. Helsti tækjakostur-