Fréttablaðið - 17.12.2016, Blaðsíða 74

Ég get nú lítið sagt meira heldur en stendur í for-málanum,“ segir Sváfnir Sveinbjarnarson, fyrr-verandi prófastur, af hóg-
værð,  aðspurður um hvort hann
sé fáanlegur í viðtal um bók sína Á
meðan straumarnir sungu. Þar segir
Sváfnir frá fyrri hluta af ævi sinni og
starfi sem sóknarprestur, fyrst í Suð-
ursveit en síðar að Breiðabólsstað
þar sem hann óx úr grasi á sóknar-
prestsárum föður síns. En í formála
Sváfnis segir meðal annars þetta:
„Það sem hér verður fært í letur er
ekki vísindaleg sagnfræði, heldur
tilraun til að lýsa mínum sérstaka
heimi sem skarast við heimana allra
hinna sem voru í sömu ferð á sömu
slóðum.“
Aðspurður um tilurð verksins
hefur Sváfnir þó við að bæta: „Ég er
nú búinn að vera í átján ár á eftir-
launum og maður verður að hafa
eitthvað fyrir stafni. Ég byrjaði
reyndar ekki á þessu fyrr en fyrir
fáum árum. En hins vegar bygg-
ist þetta svona talsvert á því að ég
hélt alltaf dagbók, svona nokkuð
reglulega, þannig að ég hef tíma-
setningar á því sem ég er að segja frá
hverju sinni.“ Sváfnir segir að það
hafi vissulega hjálpað mikið til við
að rifja upp liðna tíða að hafa dag-
bækurnar við hendina. Enda fylgi
það hans ævistarfi að koma víða
við í samfélaginu og að samferða-
menn eru margir. Sváfnir bendir
einnig á að hann hafi alla tíð verið
með búskap með prestskapnum en
það tíðkist nú ekki lengur. „Ég held
að það sé búið þó svo að ég þekki það
nú ekki nógu vel. En ég var alinn upp
við þetta á Breiðabólstað í Fljótshlíð
þar sem ég var svo lengst prestur.
Faðir minn var prestur á Breiðaból-
stað, Sveinbjörn Agnarsson.
Ég var svo sem ekki viss um að
ég ætlaði í prestsskapinn að loknu
stúdentsprófi, það kom svona ýmis-
legt til greina, en það fór svo að ég
fetaði þessa braut. Að loknu námi
var ég svo fyrst prestur að Kálfa-
fellsstað í Suðursveit. Reyndar
vígðist ég aðstoðarprestur til föður
míns að Breiðabólstað en var þar
ekki nema í einhverja tvo mánuði
en þá sendi Sigurgeir biskup mig
þarna austur í Skaftafellssýslu.
Þar var sóknarprestur séra Eiríkur
Helgason í Bjarnanesi, hann var þá
orðinn sjúklingur og lést svo um ári
eftir að ég kom þarna austur og þá
tók ég við.“
Árin í Suðursveit lenti Sváfnir í
ýmsu en hann ber fólkinu í sveitinni
ákaflega vel og fallega söguna. Sam-
göngur voru erfiðar og það hafði
auðvitað í för með sér margháttaðan
vanda fyrir sóknarprest sem þurfti
að sinna dreifbýlli sókn. „Það voru
komnar tvær brýr á stærri ár, Kol-
grímu og Kvíá, en hitt var allt óbrúað.
Í kaupstað þurfti maður að fara yfir
Hornafjarðarfljót á ferju þannig að
það var fyrir ferðunum haft. Ég var
þarna í hátt í ellefu ár og kunni því
vel. Fór eiginlega hálf nauðugur
þaðan aftur. En ég fór þá á heima-
slóðir. Römm er sú taug er rekka
dregur föðurtúna til.“
Í endurminningarbók sinni, Á
meðan straumarnir sungu, segir
Sváfnir frá mörgu skemmtilegu og
þar á meðal ýmsu sem tengist bæði
búskap og svaðilförum á ferðum
hans í prestsembætti. Sváfnir segir
að honum hafi þótt fara vel saman
að sinna búskap og prestsverkum.
„Mér fannst ég eiginlega ekki geta
verið sveitaprestur nema að vera
með einhvern búskap og vera í
samfélagi við söfnuðinn með það.
Að fást við búskapinn myndar
svo mikil tengsl. Ég hélt líka bú að
Breiðabólstað í þrjátíu og fimm ár,
þann tíma sem ég var prestur þar.“
Sváfnir segir að það hafi verið góður
tími sem hann var sóknarprestur
að Breiðabólstað. „Þetta voru nátt-
úrulega gjörólíkar aðstæður frá því
að vera í Austur-Skaftafellssýslu en
þarna voru lengst af ekki nema tvær
kirkjur og tíu kílómetrar á milli. En
þarna austurfrá þá voru 120 kíló-
metrar vegalengdin frá Skeiðará
að Hornafjarðarfljótum og þrjár
kirkjur á því svæði. Það voru þrjátíu
kílómetrar á aðra kirkjuna og sextíu
á hina.“ Yfir hátíðarnar þá messaði
Sváfnir ekki á aðfangadag en skipti
þessu svo á kirkjurnar jóladagana
og þetta voru mikil ferðalög. Það
tók kannski allt upp í þrjá til fjóra
daga, ferðin út í Öræfi og þá var nú
stundum höfð jarðarför á laugar-
deginum og messa á sunnudeginum
til að nýta ferðina.“ Svo lesendur geti
betur áttað sig á aðstæðum þessa
tíma og staðar þá er birt hér á síð-
unni skemmtilegt kaflabrot úr bók
séra Sváfnis en þar er hann á ferð að
vetrarlagi ásamt Sigurði Björnssyni
á Kvískerjum.
Að fást við
búskapinn myndar
svo mikil tengsl
Sváfnir Sveinbjarnarson fyrrverandi
prófastur hefur skráð endurminningar
sínar frá fyrri hluta ævinnar í bókinni
Á meðan straumarnir sungu. Þar segir
einkar skemmtilega frá áhugaverðu lífs-
hlaupi, samferðafólki og veröld sem var.
Séra Sváfnir Sveinbjarnarson segir það að hafa haldið dagbækur á starfsárum sínum hafa komið að góðu gagni við endurminningarnar. Fréttablaðið/SteFán
boðuð hafði verið hátíðarguðs­
þjónusta í Hofskirkju í Öræfum
klukkan tvö á nýársdag 1956
og daginn eftir átti að vera þar
jarðarför. búast mátti við að það
tæki fjóra daga fyrir mig að ljúka
þessum embættisskyldum. Þótti
mér það fullmikið að vera svo lengi
að heiman, frá konu, þremur börn­
um og búi og hafði því áformað, í
von um gott ferðaveður, að fara af
stað klukkan sex á nýársmorgun og
freista þess að ná að Hofi fyrir aug­
lýstan messutíma. en fyrir hádegi á
gamlársdag tekur Veðurstofan að
spá vaxandi stormi og snjókomu
þegar líði á kvöldið og nóttina. Var
þá einboðið að breyta ferðaáætlun
og leggja sem fyrst af stað, áður en
veður tæki að versna.
ég fór því í símann og talaði við
Sigurð björnsson á Kvískerjum og
bað hann að koma sem skjótast
á móti mér austur yfir Jökulsá.
Hann var þess albúinn, en kvað svo
mikinn snjó vestan til á Sandinum
að vart mundi bílfært. Kvaðst hann
því koma með tvo hesta og hraða
för eftir föngum.
Eftir að Sváfnir hafði farið fyrsta
hluta ferðarinnar á Willys-jeppa
sínum heldur hann förinni áfram á
hestum sem Sigurður kom með til
móts við hann út við skála Slysa-
varnafélagsins við Jökulsá.
Héldum við brátt af stað vestur
yfir á hestunum, en þegar vestur
á lónið kom varð allt í einu fyrir
okkur allbreið sprunga í ísnum,
sem þó var þykkur og traustur
beggja megin sprungunnar. Virtist
Sigurði bregða nokkuð við þessa
óvæntu hindrun, því ísinn var
heill og sprungulaus þegar hann
kom austur yfir. Við héldum með
sprungunni inn eftir lóninu í átt
til jökulsins, en hún virtist heldur
breikka í þá áttina svo að við
snerum við. Héldum við nú í átt að
ánni, en ekki þótti okkur sprungan
árennileg að heldur ­ auk þess sem
hættulegt var að fara of nálægt
útfalli árinnar þar sem ísinn varð
ótraustari. Snerum við enn við og
loks nam Sigurður staðar og sagði:
„Hér verðum við að reyna, það
verður ekki betra annars staðar.“
ekki þori ég lengur með vissu
að giska á breidd sprungunnar,
kannski var hún aðeins tvö til þrjú
fet ­ en við vissum að undir var
meira en 100 metra dýpi. Sjávar­
falla gætir þarna og því getur ísinn
gliðnað þegar að fellur.
Með nokkurri fyrirhöfn og eftir­
rekstri fengum við hestana til að
stökkva þarna yfir, enda voru þeir
vel skaflajárnaðir. allt tók þetta
sinn tíma og þegar við stigum aftur
á bak og héldum vestur yfir lónið
var farið að skyggja og fór að með
vaxandi vindi og snjófjúki. Veður­
spáin virtist ætla að rætast.
Þegar hér er komið sögu var
veðurofsinn orðinn slíkur að í
verstu hviðunum var erfitt að ná
andanum.
er skemmst frá því að segja að
nú reyndi ég það í fyrsta og eina
skiptið á ævinni hvað það er að
verða rammvilltur. ég missti svo
rækilega allt áttaskyn að mér
fannst allt fara að snúast í kringum
mig. Þegar ég nam staðar tók það
mig nokkra stund að átta mig á því
hvort væri hægri og hvort vinstri
­ það skýrðist þegar ég þreifaði á
giftingarhringnum á hægri hendi.
Þetta er ótrúlegt ­ og líklega getur
enginn skilið hvernig svona villa er
nema reyna það sjálfur. Síðar hefi
ég talað við menn sem hafa orðið
fyrir sömu reynslu.
Sigurður tók nú forystuna aftur og
tróð skaflana jafnt og þétt af sinni
alkunnu seiglu. loks nam hann
skyndilega staðar og þreifaði fyrir
sér með stönginni niður fyrir all­
háan bakka eða hengju og þar niðri
var vatn, auður lækur, allbreiður
og lygn. „Þetta getur ekkert verið
annað en hann Stórilækur,“ segir
Sigurður, „hann er eina vatnið hér,
sem ekki leggur í því frosti sem
búið er að vera. en hvernig liggur
straumurinn? ef við getum komist
að því, ættum við ekki að vera
mjög lengi heim.“ Það rann upp
fyrir mér að Sigurður kynni að vera
í vafa um áttir og breytingu á vind­
stöðu.
en það var ekki svo auðvelt að
greina strauminn, bakkar allháir og
myrkrið og veðurofsinn hjálpuðu
ekki til. Við færðum okkur fram
með læknum og fundum leið
niður að vatnsborðinu, en sem við
hugðumst komast að niðurstöðu
um rennslisáttina þá rofar allt í
einu til ­ og við sjáum báðir grilla
í ljós í gegnum hríðarkófið. Það
varði aðeins andartak og sást svo
ekki meir um sinn. en nú höfðum
við stefnuna og eftir svo sem tíu til
fimmtán mínútna ferð fórum við
að grilla í ljósið aftur.
Úr bók Sváfnis Sveinbjarnarsonar, Á
meðan straumarnir sungu, bls. 130-
133. Útgefandi: Sæmundur.
Stiklað á stóru úr kaflanum Gamlárskvöld á Breiðamerkursandi 1955
1 7 . d e s e m b e r 2 0 1 6 L A U G A r d A G U r74 m e n n i n G ∙ F r É T T A b L A ð i ð
menning
Magnús
Guðmundsson
magnus@frettabladid.is