Morgunblaðið - 07.11.2019, Blaðsíða 20

20 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. NÓVEMBER 2019
Guðmundur Sv. Hermannsson
gummi@mbl.is
Ný rannsókn bendir til þess að
mislingar séu mun skaðlegri sjúk-
dómur en áður hefur verið talið. Al-
þjóðlegur hópur vísindamanna á
vegum Harvard-háskóla hefur
rannsakað 77 hollensk börn sem
ekki höfðu verið bólusett gegn sjúk-
dómnum og komist að þeirri nið-
urstöðu að mislingaveiran eyði mót-
efnum sem myndast hafa við fyrri
sýkingar – þurrki í raun út ónæm-
isminnið.
Í sinni einföldustu mynd felst
ónæmi gegn sjúkdómum í að mynda
sérhæfða gerð af frumu eða sam-
eind gegn tilteknum mótefnavaka,
veirum eða sýklum, og hluti þeirra
frumna sem brugðust við vakanum
með viðeigandi mótefnum verður að
minnisfrumum. Þessar frumur
„muna eftir“ fyrri sýkingum og ráða
niðurlögum sama sýkils áður en
hann nær að valda veikindum á ný.
Í grein sem vísindamannahóp-
urinn fékk birta í vísindaritinu
Science kemur fram að blóðsýni
voru tekin úr börnunum og síðan á
ný tveimur mánuðum eftir að misl-
ingafaraldur kom upp árið 2011 í
samfélaginu þar sem þau bjuggu.
Notað var tæki sem nefnist VirScan,
eins konar veiðistöng sem gerði vís-
indamönnum kleift að „veiða“ þús-
undir mismunandi mótefna. Með
þessu móti gátu þeir búið til mjög
nákvæma mynd af ónæmiskerfi
barnanna fyrir og eftir misl-
ingasmitið.
Ónæmiskerfið endurstillt
Niðurstöðurnar sýndu að börnin
töpuðu að jafnaði um 20% af mót-
efnum sínum í veikindunum. Eitt
barn, sem veiktist mjög alvarlega,
tapaði 73% sinna mótefna og ónæm-
iskerfið var þá komið á svipað stig
og í nýfæddu barni, hafði nánast
verið núllstillt eins og sundum er
sagt.
„Það má segja að veiran endur-
stilli ónæmiskerfið,“ segir Michael
Mena smitsjúkdómafræðingur og
einn greinarhöfunda við AFP-
fréttastofuna. Börnin þurfa að reisa
varnir líkamans upp á nýtt og geta
fengið á ný sjúkdóma sem þau fengu
í barnæsku.
„Mislingar hafa svipuð áhrif á
nokkrum vikum og ómeðhöndlað
HIV-smit hefur á einum áratug,“
hefur breska ríkisútvarpið, BBC,
eftir Mena. „Skaðinn sem ónæm-
iskerfið verður fyrir er svo mikill.“
Til að staðfesta þessa niðurstððu
gerðu vísindamenn tilraunir á öpum
og var niðurstaðan sú að dýrin töp-
uðu 40-60% af mótefnum sínum.
Mikilvægar bólusetningar
Fyrri rannsóknir hafa varpað ljósi
á hve mislingaveiran er skæð.
Fyrstu einkenni sjúkdómsins eru
nefrennsli og sótthiti en eftir nokkra
daga myndast útbrot, fyrst á andliti
en síðan um allan líkamann. Flestir
sjúklingar ná bata en mislingar geta
verið banvænir þar sem þeir geta
leitt til lungnabólgu og heilabólgu.
Áætlað er að um 110 þúsund manns
deyi árlega í heiminum af völdum
mislinga.
Lýsandi rannsókn
Talið er að bólusetning, svonefnd
MMR-bólusetning, sé nánast örugg
vörn gegn mislingum. En sérfræð-
ingar segja nú að ef ónæmiskerfi
barna hafi skaðast af völdum misl-
inga kunni að þurfa að bólusetja þau
á ný gegn öðrum barnasjúkdómum.
Kamilla Sigríður Jósefsdóttir
barnasmitsjúkdómalæknir og verk-
efnastjóri bólusetninga hjá embætti
landlæknis segir að umrædd rann-
sókn sé eitt af fyrstu skrefunum í að
skýra orsakir þess sem þekkt hafi
verið lengi, að tíðni sýkinga, sér-
staklega bakteríusýkinga, aukist í
kjölfar mislingasjúkdóms.
„Þetta er í eðli sínu lýsandi rann-
sókn sem segir okkur ekki hvernig
mislingaveiran hefur þessi áhrif þótt
ýmsu sé velt upp í greininni. Það
þarf að gera frekari rannsóknir til
að skera úr um hvort ráðlegt er að
endurbólusetja börn sem hafa náð
sér eftir mislingasjúkdóm,“ segir
Kamilla.
Mislingaveir-
an þurrkar
út mótefni
 Ónæmiskerfi barna sem fá mislinga veikist
 Staðfestir mikilvægi bólusetninga
Smit
Veiran berst
í lofti með
hóstum og
hnerrum
Veiran er virk í loftinu
og á smituðu yfirborði
í allt að 2 stundir
Ung börn sem ekki hafa verið
bólusett eru ímestri hættu vegna
mislinga og afleiðinga þeirra
Bólusetning leiddi til þess að
dauðsföllum vegna mislinga
fækkaði um 80% frá 2000 til 2017
Áður en bóluefni gegn mislingum
kom fram 1963 er áætlað að um
2,6 millj. mannahafi látist árlega
Mislingar
Hugsanlegar afleiðingar
Afar smitandi öndunarfærasjúkdómur sem veira veldur
Einkenni
Byrjar með hita,
nefrennsli,
hósta, særindum
í augum og hálsi.
Í kjölfarið fylgja
útbrot sem breið-
ast um allan
líkamannÞungaðar konur eiga
á hættu að missa fóstur
Blinda
Heilabólga
Niðurgangur
Lungnabólga
Heimild : CDC/WHO/History of vaccines.org/Science journal
Mislingar geta eytt 11 til 73% af
mótefnum sem börn hafa
myndað og veikt þannig varnir
líkamans þannig að þær verða
svipaðar og hjá nýfæddum
Dauðsföll tengd mislingum stafa
flest af aukaverkunum sem rekja
má til sjúkdómsins
Læknar sem tjáð hafa sig um rann-
sóknina sem fjallað var um í Science
eru á einu máli um mikilvægi þess
að bólusetja börn gegn mislingum.
Almennar bólusetningar gegn
mislingum hófust á Íslandi árið 1976
og er talið að flestir sem fæddir eru
fyrir 1970 séu bólusettir eða hafi
fengið sjúkdóminn. Í skýrslu land-
læknis um bólusetningar á árinu
2018 kom fram að 94% barna 18
mánaða og yngri hefðu fengið svo-
nefnda MMR-sprautu, en þá er
bólusett í einu gegn mislingum,
hettusótt og rauðum hundum.
Mislingatilfellum hefur fjölgað
mikið í heiminum síðustu misseri.
Ítrekað hefur komið fyrir frá árinu
2016 að smitaðir einstaklingar hafi
verið um borð í flugvélum sem hafa
haft viðkomu á Íslandi. Í febrúar á
þessu ári smituðust sjö ein-
staklingar af mislingum hér á landi
eftir að maður sem smitast hafði í
útlöndum kom hingað með flugi. Í
kjölfarið var öllum á aldrinum 6-18
mánaða á Austurlandi og á höfuð-
borgarsvæðinu boðin bólusetning
gegn mislingum og einnig öllum
sem fæddir voru eftir 1970 ef óljóst
var hvort þeir hefðu verið bólusett-
ir.
Samkvæmt upplýsingum frá emb-
ætti landlæknis hafa það sem af er
árinu 5.500 einstaklingar, fæddir ár-
ið 2000 eða fyrr, fengið MMR-
bólusetningar borið saman við 614
árið 2018. Mikill meirihluti þeirra
sem voru bólusettir á árinu 2019 var
bólusettur í tengslum við farald-
urinn í febrúar en þó hafa álíka
margir skammtar verið gefnir eftir
1. júní og allt árið í fyrra. Segir
landlæknisembættið að væntanlega
sé stór hluti þeirra sem bólusettir
voru á þessu ári heilbrigðisstarfs-
menn en ekki liggi fyrir tölur um
það sérstaklega.
AFP
Bóluefni Glas með MMR-bóluefni sem veitir m.a. vörn gegn mislingum.
5.500 fullorðnir
bólusettir í ár
Dagskrá
Ávarp
– Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra
Samanburður á norrænum lífeyriskerfum
– Tom Nilstierna, hagfræðingur í sænska heilbrigðis- og félagsmálaráðuneytinu
Ábyrgð stjórnvalda gagnvart öldruðum: Viðhorf Íslendinga í evrópskum samanburði
– Dr. Sigrún Ólafsdóttir, prófessor í félagsfræði HÍ
Hver var stefnan – eftir á að hyggja?
– Sigríður Lillý Baldursdóttir, forstjóri TR
Mismunun kynja í ellilífeyris- og örorkugreiðslum – áhrifavaldar og lausnir
– Shea McClanahan, sérfræðingur á sviði félagslegrar stefnumótunar
Málstofur
Ellilífeyrir – Ísland og Norðurlöndin
– Sólveig Hjaltadóttir, framkvæmdastjóri lífeyrissviðs TR
Þróun nýgengis örorku ungs fólks. Er ástæða til að bregðast við?
– Ólafur Guðmundsson, tryggingayfirlæknir
Almannatryggingar
í brennidepli
– Hver er staðan í lífeyrismálum?
– Hvernig stöndum við okkur?
– Hvernig viljum við haga lífeyrismálum til framtíðar?
Opin ráðstefna Tryggingastofnunar ríkisins
á Grand Hótel Reykjavík
þriðjudaginn 12. nóvember kl. 9.00–16.00
Ráðstefnugjald: 3000 kr.
1500 kr. fyrir námsmenn, öryrkja og aldraða.
Skráning á tr.is
Öll velkomin
P
ip
a
r\TB
W
A
\
SÍA