Morgunblaðið - 18.11.2019, Blaðsíða 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 18. NÓVEMBER 2019
HURÐIR
Tunguháls 10, 110 Reykjavík, sími 567 3440, vagnar@vagnar.is, vagnar.is
• Stuttur afhendingartími
• Hágæða íslensk
framleiðsla
• Val um fjölda lita í
RAL-litakerfinu
• Vindstyrktar hurðir
Bílskúrs- og iðnaðarhurðir
Iðnaðarhurðir
Iðnaðarhurðir með gönguhurð
Bílskúrshurðir
Hurðir í trékarma
Tvískiptar hurðir
Smíðað eftir máli
Fyrsta flokks þjónusta og ráðgjöf
Svohljóðandi stað-
festing um bæjar-
stjórn á Seyðisfirði
var kunngerð 8. maí
1894: „Vér, Cristian
hinn níundi af guðs
náð Danmerkur, kon-
ungur Vinda og
Gauta, hertogi í Slés-
vík, Holtsetalandi,
Stórmæri, Þétt-
merski, Láenborg og
Aldinborg, gjörum kunnugt: Al-
þingi hefur fallizt á lög þessi og
vér staðfestum þau með samþykki
voru. Landshöfðingi gjörir ráð-
stöfun til að lög þessi geti öðlast
fullt gildi 1. dag janúarmánaðar
1895.“
Þá eru íbúar 840
Fimm árum síðar, aldamótaárið
1900, eru þeir 1.164. Reykjavík,
Akureyri og Ísafjörður voru fyrir
kaupstaðir á Íslandi. Seyðisfjarð-
arkaupstaður var þeirra fámenn-
astur. Það var því ekki fjölmennið
sem réð því að hann fékk kaup-
staðarréttindin heldur miklu frem-
ur hin gróskufulla atvinnu-
uppbygging staðarins, sem
byggðist upp á undraskömmum
tíma, og tengsl hans við Norður-
löndin og þar með meginland Evr-
ópu. Frá náttúrunnar hendi er
hafnaraðstaða óvíða betri. Síldin
og Norðmenn ruddu brautina. Í
atvinnu- og efnahagslegu tilliti var
Seyðisfjörður allt í einu orðinn
stórveldi umfram flesta aðra staði
landsins og mikilvægur tengiliður
við útlönd. Oft fyrsti viðkomu-
staður erlendra skipa sem sigldu
til Íslands og viðskiptin við út-
lendinga áttu mikinn þátt í því að
efla verslun og atvinnulíf. Fram til
komu Norðmanna hafði Austur-
land verið afskekktur landshluti
enda fjarlægastur höfuðstað Ís-
lands, Reykjavík. Almenningur í
öðrum landshlutum vissi lítið um
Austurland.
Norðmenn komu
landshlutanum á kortið
Brátt varð á allra vitorði að
óvíða á landinu væri meira um að
vera en einmitt þar. Seyðfirsku
fréttablöðin áttu þar stóran hlut
að máli eftir að þeirra naut við.
Norska var töluð á Búðareyrinni,
danska á Öldunni, íslenska á Vest-
dalseyrinni var skrif-
að. Tryllitækið reið-
hjól, heldrimanna-
sport, var nýjung.
„Hér ríða menn mikið
og vel,“ skrifar rit-
stjórinn, Þorsteinn
Erlingsson. Nöfn
fjarðanna fyrir austan
urðu nú alkunn í
skjótri svipan. Stór-
hugur einkenndi ein-
staklinga og þá sem
stjórnuðu bænum.
Um það vitna m.a.
gömul norsk timburhús og mann-
virki á staðnum: Wathneshús Ott-
ós 1894; Garðarsfélagið hafskipa-
bryggja 1897; nýtískulegt sjúkra-
hús 1898; fyrsta vatnsveita í
þéttbýli 1903; glæsileg skólabygg-
ing 1907; vélsmiðja Jóhanns Hans-
sonar 1907; Fjarðarselsvirkjun
1913, fyrst til að rafvæða og lýsa
þéttbýli; sæsíminn sem tengdi Ís-
land við Evrópu kom í land á
Seyðisfirði 1906. Pósthús, símstöð,
apótek, ljósmyndastofa, klæð-
skeraverkstæði, bakarí, prent-
smiðja, skósmiður, gosdrykkja-
verksmiðja, ölstofur og öflugt
menningar- og listalíf var meðal
þess sem nærðist strax vel í al-
þjóðabænum á upphafsárunum.
Höfnin var og er lífæðin
Erfiðar landsamgöngur hafa
verið hindrun fyrir atvinnulíf og
búsetuþróun. Hafnaraðstaðan hef-
ur því verið lífæðin, aðdráttaraflið
og burðarvirkið í að endurreisa
Seyðisfjörð aftur og aftur eftir
endurtekin áföll. Nægir þar að
nefna stríðsárin 1940-45 þegar
bandamenn settu niður birgðastöð
fyrir flota sinn á Seyðisfirði.
Fjöldi hermanna rúmlega þrjú
þúsund. Aðstaða fyrir herinn og
varnir í landi og á sjó settu svip á
allt mannlíf á staðnum. Næg at-
vinna í boði. Svo fór herinn. Þegar
síldin synti frá Norðurlandi austur
fyrir Langanes tók Seyðisfjörður
við af Siglufirði sem stærsti síld-
arbær landsins 1960-69. Mikil
verðmæti sköpuðust þar fyrir
þjóðarbúið. Og svo hvarf síldin. Í
þorskastríðinu hafði höfnin hlut-
verk, s.s. til viðveru varðskipa
okkar og viðgerðar laskaðra og
dómtekinna landhelgisbrjóta.
Þorskastríðinu lauk. Þegar fastar
siglingar farþegabílferju voru
teknar upp milli Íslands og Evr-
ópu 1975 kom ekki á óvart að
Seyðisfjarðarhöfn varð fyrir val-
inu. Nú, 45 árum síðar, er þessi
eina gátt landsins sjóleiðina enn
opin. Á síðasta áratug 20. aldar
var hún ein öflugasta uppsjáv-
araflahöfnin. Í dag er hún ein af
fjórum fjölsóttustu skemmti-
ferðaskipahöfnum landsins.
Tíminn líður hratt
Nú þegar kaupstaðurinn verður
125 ára á nýársdag nk. má m.a.
lesa í kynningum: Perla í lokaðri
skel. Þar sem fossarnir syngja og
furðufuglar fæðast. Þú getur átt á
hættu að elska, skemmta þér lát-
laust, finna þig verða fyrir hug-
hrifum, dansa eða liggja látlaust
og sleikja sólina. Gestir segja að
hann sé skemmtilegur, sérstakur,
skrýtinn, listrænn, fallegur, opinn,
þenkjandi, alltumlykjandi, furðu-
legur, svakalegur, friðsæll, dásam-
legur, fyndinn, vinalegur, dular-
fullur og skapandi.
Nýtt hlutverk bíður nú kaup-
staðarins og íbúa hans. Þeir hafa
nýlega kosið að gerast þátttak-
endur í nýju öflugu samfélagi og
verða hluti af tæplega fimm þús-
und íbúa sveitarfélagi á Austur-
landi. Kaupstaðarnafnið sem íbú-
arnir hafa stoltir haldið á lofti í
125 ár verður nú lagt til hliðar.
Nýtt nafn verður valið á hið nýja
sameinaða sveitarfélag, en fátt
fær því breytt að Seyðisfjörður
verður áfram á sínum stað í sam-
nefndum firði með sitt öfluga al-
þjóðlega mannlíf og heldur von-
andi áfram að blómstra á milli
Bjólfs og Strandatinds. Fjarðar-
heiðargöngin, „óskabarnið“, eru
nú loksins komin í augsýn. Seyð-
firðingar bjóða framtíðina og nýja
íbúa velkomna í fjörðinn sinn og
nýja sveitarfélagið.
Kaupstaðnum kæra er þökkuð
þjónustan og samfylgdin í 125 ár.
Seyðisfjörður – 125 ára kaup-
staðarafmæli 1. janúar 2020
Eftir Þorvald
Jóhannsson » Í atvinnu- og efna-
hagslegu tilliti var
Seyðisfjörður allt í einu
orðinn stórveldi umfram
flesta aðra staði lands-
ins og mikilvægur
tengiliður við útlönd.
Þorvaldur Jóhannsson
Höfundur er fv. bæjarstjóri, nú eldri
borgari á Seyðisfirði.
brattahlid10@simnet.is
Ég er sonur frí-
merkjasafnara.
Heimur frímerkja-
safnarans er sér-
stakur og í áranna
rás hefur frímerkja-
útgáfa á Íslandi verið
heimsþekkt og landið
framarlega í flokki
landa á þessu sviði.
Þessu kynntist ég
sem barn og síðan
sem starfsmaður póstsins í ára-
tugi.
Íslandspóstur er nú í miklu
endurskipulagingarferli og eitt af
því sem var undir í þeirri vinnu var
frímerkjasalan. Meira en helmingi
starfsmanna þar var sagt upp og
yfirlýsingar sáust um að Íslands-
póstur ætlaði ekki að sinna frí-
merkjaútgáfu í framtíðinni.
Á fyrirtækinu hvílir sú laga-
skylda að gefa út frímerki og fram
að þessu hefur verið afar vel að því
staðið og hefur notið virðingar um
heim allan. Þessi yf-
irlýsing er því í besta
falli undarleg og að
segja upp þaulvönum
starfsmönnum á þessu
sviði ákaflega óskyn-
samlegt. Eftir situr að
nokkrir félagsmenn
Póstmannafélags Ís-
lands fengu reisupass-
ann og á Íslandspósti
hvílir enn sú laga-
skylda að sjá um þenn-
an málaflokk.
Allir sjá að stjórn og
forstjóri Íslandspósts fóru fram úr
sér þegar þessi ákvörðun er tekin.
Að henda út mikilli reynslu og
þekkingu á málaflokknum og sitja
uppi með að þurfa að halda þessu
áfram er í besta falli skammsýni.
Ég trúi ekki að íslensk stjórnvöld
ætli að hætta frímerkjaútgáfu. Veit
að þessi gjörningur hefur þegar
vakið furðu og hneykslan erlendis.
Eins og málin standa núna er
staðan sú að Íslandspóstur verður
að bakka með þessa ákvörðun eða
Alþingi þarf að fara í þann undar-
lega farveg að létta þessari kvöð af
fyrirtækinu.
Það er stundum betra að fara
hægar og hugsa meira þegar farið
er í ferðalag. Þetta ferðalag Ís-
landspósts er ákaflega vanhugsað
að mínu mati, og eftir stendur að
stjórnvöld þurfa að huga að fram-
haldinu. Það væri afar undarlegt
að Ísland væri eitt fárra landa í
heiminum sem ekki væri að gefa út
frímerki.
Boltinn er hjá alþingismönnum.
Stundum þarf að vinda ofan af
óskynsamlegum ákvörðunum.
Frímerkjaklúður
Íslandspósts ohf.
Eftir Jón Inga
Cæsarsson
Jón Ingi Cæsarsson
» Að henda út mikilli
reynslu og þekkingu
á málaflokknum og sitja
uppi með að þurfa að
halda þessu áfram er í
besta falli skammsýni.
Höfundur er formaður
Póstmannafélags Íslands.
jonc@simnet.is
Tímabært er að
bæjaryfirvöld á Fljóts-
dalshéraði leggi á hill-
una vitlausa hugmynd
um Sprengisandsveg
og kynni sér enn betur
þörfina á nýrri brú yfir
Lagarfljót milli Egils-
staða og Fellabæjar.
Bæjarstjóri Fljótsdals-
héraðs og allir þing-
menn Norðausturkjör-
dæmis áttu að svara
því fyrir löngu, hvort það sé verjandi
að umferð flutningabifreiða haldi
áfram að aukast um gömlu brúna,
sem þolir ekki þungaflutningana.
Fyrir Egilsstaðabúa og Héraðsmenn
væri skynsamlegra að snúa sér strax
að þessu samgöngumannvirki á
hringveginum sem þolir enga bið í
stað þess að halda til streitu kröfunni,
um vel uppbyggðan og hindrunar-
lausan Axarveg í 530 m hæð á snjó-
þungu og illviðrasömu svæði. Fullvíst
þykir að þessi vegur sé ekki í sjón-
máli næstu þrjá áratugina, þegar það
fréttist að ríkissjóður og Vegagerðin
festast um ókomin ár í fjármögnunar-
gildru Vaðlaheiðarganga sem Stein-
grímur J. blekkti Alþingi til að sam-
þykkja sumarið 2012.
Fram kemur í úttekt sem gerð var
á burðarþoli gömlu brúarinnar yfir
Lagarfljót að álagið á henni sé nú
komið að ystu þolmörkum. Ólíðandi
er að enginn skyldi bregðast strax við
þessu vandamáli, í tíð Sturlu
Böðvarssonar, þáverandi samgöngu-
ráðherra, sem kynnti á blaðamanna-
fundi í febrúar árið 2000 Jarðganga-
áætlun Vegagerðarinnar sem eitt
forgangsverkefni fyrir Vestfirði,
Norður- og Austurland. Sölu ríkis-
eigna sem ætlað var að fjármagna
samgöngumannvirkin í þessum
þremur landshlutum hefði líka mátt
nota til að flýta framkvæmdum við
nýja Lagarfljótsbrú. Skammarlegt er
að þessi sala skyldi snúast upp í póli-
tískan skrípaleik þegar efasemdir
komu fram um arðsemismat Héðins-
fjarðarganga. Margir fyrrverandi
þingmenn Norðurlands eystra og
vestra, sem vörðu þessi umdeildu
jarðgöng norðan Dalvíkurbyggðar
fyrir kjördæmabreytinguna, eiga nú
mörgum spurningum ósvarað, eftir
að hafa barist gegn þingsályktun-
artillögu Arnbjargar Sveinsdóttur
um að næstu jarðgöng yrðu milli
Reyðarfjarðar og Fáskrúðsfjarðar.
Óánægju sinni leyndu þeir ekki þegar
meirihlutinn á Alþingi samþykkti í
febrúar 1999 að þessi jarðgöng yrðu
tekin á undan Héðinsfjarðargöngum
við litla hrifningu sveitarstjórnar
Djúpavogs, sem sakaði þingmenn
Austfirðinga um að hafa stolið fjár-
magninu frá Öxi. Óhjákvæmilegt er
vegna slysahættunnar
sem eykst alltof mikið á
gömlu Lagarfljóts-
brúnni að afskrifa næstu
tvo áratugina ótímabær
loforð sem upplýsinga-
fulltrúi Vegagerðar-
innar gefur Djúpa-
vogsbúum um
hindrunarlausan heils-
ársveg yfir Öxi eftir að
meirihluti alþingis-
manna samþykkti að
ráðist yrði í tilraunabor-
anir á jarðgöngum til
Seyðisfjarðar. Fyrrverandi þing-
menn Norðausturkjördæmis,
Tryggvi Þór Herbertsson og Þuríður
Backman, sem gengu erinda Eyfirð-
inga og sneru baki við Seyðfirðingum,
hefðu í tíð ríkisstjórnar Jóhönnu
Sigurðardóttur frekar átt að kynna
sér slysahættuna á gömlu Lagar-
fljótsbrúnni, í stað þess að verja
svikamyllu Vaðlaheiðarganga og
stofna til illinda við Húnvetninga og
Skagfirðinga, með þingsályktunar-
tillögunni um að leiða umferðina á
hringveginum fram hjá Blönduósi og
Varmahlíð í óþökk heimamanna. Sem
betur fer hefur Vegagerðin horfið frá
þeirri vitleysu til að auðveldara verði
að flýta framkvæmdum við tvíbreiðar
brýr á þjóðvegi 1, sem hefði átt að
bjóða út á undan Héðinsfjarðar-
göngum.
Of lengi hafa bæjaryfirvöld á
Fljótsdalshéraði og sveitarstjórn
Djúpavogs komist upp með að tefla
Axarvegi og Sprengisandsvegi á eld-
virku svæði gegn þarfari verkefnum á
hringveginum sem hafa alltof lengi
setið á hakanum. Um tvennt stendur
valið til þess að ákvörðun um nýja
Lagarfljótsbrú tefjist ekki meir en
orðið er. Á síðasta ári áttu allir þing-
menn Norðausturkjördæmis að flytja
tillögu um að framkvæmdir við þessa
brú yrðu boðnar út hið snarasta til að
flýta vinnu við þetta samgöngu-
mannvirki fyrr á þessu ári. Strax að
loknum alþingiskosningum 2013 átti
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, þá-
verandi forsætisráðherra og fyrsti
maður á lista Framsóknarflokksins í
Norðausturkjördæmi, að flytja þings-
ályktunartillögu um að framkvæmdir
við nýja Lagarfljótsbrú hefðu for-
gang á undan Vaðlaheiðargöngum
vegna of mikils álags sem gamla búin
þolir ekki. Vegna slysahættunnar
skal ríkisstjórnin strax taka ákvörðun
um nýja Lagarfljótsbrú.
Ákveðum strax
nýja Lagarfljótsbrú
Eftir Guðmund
Karl Jónsson
Guðmundur Karl
Jónsson
» Skammarlegt
er að þessi sala
skyldi snúast upp í
pólitískan skrípaleik.
Höfundur er farandverkamaður.